LİNYİT:
Oluώumu maden kφmόrόnden daha yeni, kalorisi daha dόώόktόr. Linyit yataklarύ yeryόzόne yakύn olduπundan kolayca iώlenebilir. Uzaklara taώύnmasύ hem maliyeti arttύrύr, hem de kolayca ufalandύπύ iηin deπerini dόώόrόr. Bu bakύmdan linyit, genellikle ηύkarύldύπύ yerlerdeki sanayi tesisleri ile konutlarda tόketilir.
En φnemli yataklar; Beypazarύ(Ankara), Tunηbilek ve Tavώanlύ(Kόtahya), Soma(Manisa), Elbistan(Kahramanmaraώ), Menteώler(Bolu), Dodurga(Ηorum), Biga-Çan,Trakya, Bursa ve İstanbul’da da bulunur. Rezervi fazla olan yerlerde termik santrallar kurularak elektrik enerjisi elde edilmektedir. Bunlar Tunηbilek, Seyitφmer, Soma, Yataπan, Yenikφy, Afώin-Elbistan, Sivas-Kangal, Bingφl-Karlύova ve Ηayύrhan santralleridir.
άlkemizde esas olarak ύsύnma ihtiyacύnύ gidermede kullanύlan linyit; bόyόk miktarda ηύkarύlmaktadύr.
άretim son yirmi katύna ηύkmύώtύr. Tόrkiye’de, su gόcόnden sonra, elektrik enerjisi όretiminde linyit, ikinci sύrayύ almaktadύr.
Linyitin oluşum süreci taşkömürününkine benzer; linyit, bataklardaki bitki kalıntılarının bozuşması, sonra da yavaş yavaş alüvyon çökeltileriyle örtülmesi sonucu oluşur. Taşkömürü yataklarının büyük kısmı Birinci zamandan kalmaktadır; oysa linyit yatakları, genellikle çok daha yenidir(İkinci veya Üçüncü zaman). Bitki kalıntılarını kömüre dönüştüren fiziko kimyasal olayların gerekli etkime süresi, taşkömürü için uzun, linyit için çok daha kısadır. Linyitin birçok çeşidi olmakla birlikte hepsinin ortak özelliği bileşimlerinde yüksek oranda su ve uçucu maddeler bulunmasıdır. Isı değerleri 7000 kaloriye ulaşmaz. Genellikle bir ton linyitin 0,3 ton taşkömürüyle eşdeğerli olduğu kabul edilir. Bu özellikleri, birçok linyit yatağının neden işletilemediğini ve hala bazı ülkelerde linyit rezervlerinin neden değerlendirilemediğini açıklar. Dünyadaki linyit rezervlerinin yaklaşık olarak 1700 milyar ton olduğu sanılmaktadır.
Bununla birlikte, yatakların az derinde oluşu ve üzerlerindeki katmanların kolayca kaldırılabilmesi, linyit yataklarının açık havada iletilmesine olanak verir. Bu şartlar taşkömürüne oranla linyitin maliyetini düşürür ve iktisadi alanda linyit üretimini çekici hale getirir. Ayrıca termik santrallarda linyitten yararlanılması ucuza iletilebilen bir enerjinin üretilmesini sağlar. Uçucu madde bakımından zengin olması, linyitin kimya sanayinin başlıca hammaddesi haline gelmesini sağlamıştır. Nihayet yeni teknik buluşlar, linyitten kok kömürü yapmak ve dökme demir sanayinde linyitten yararlanmak imkanını yarattı.
Sayısız yatağa rağmen ABD ve Kanada’da linyit üretimi ikinci planda kalır. Dünya rezervinin %5’ine sahip olan Almanya, linyit üretiminde açık farkla birinciliği korur.
Türkiye’de rezerv olarak fazla miktarda linyit vardır. MTA’nın yaptığı çalışmalar sonunda, 56 ilde linyit yatakları tespit edildi. Bu rezervlerde toplam olarak 847milyon ton linyit bulunduğu tespit edildi.
Linyit kömürlerinin %75’e yakın kısmı, özel sektör tarafından işletilir. Elde edilen kömürün büyük bir kısmı sanayide, geri kalanı da şehirlerde ısınma maddesi olarak kullanılır. |