“Mükemmel Pazar” varsayımlarının hepsini inceleyecek değilim; ama özellikle konumuza önemli katkıları olacak iki tanesine dikkat çekmek istiyorum.
1. Tam rekabetçi piyasalar veya çok alıcı/çok satıcı varsayımı
Bu varsayım ilgilendiğimiz piyasanın hem alıcı hem satıcı tarafında çiğnenmektedir. Satıcı olarak beş tane (Arthur Andersen LLP de dahil olmak üzere) büyük satıcı piyasayı elinde tutmakta, ama burada esas önemli olan alıcının (Enron) çok büyük ve dolayısıyla güçlü olması. Klasik incelemede bu sorunlar fiyat ve miktarın belirlenmesinde etkili olur ve üretici/tüketici fazlalarının el değiştirmesiyle sonuçlanırdı. Ancak, gerçek piyasalar bundan çok daha karmaşık oluyor ve aşağıda belirteceğimiz varsayım da çiğnendiği için bir çapraz etkileşim de oluşuyor.
2. Tam/Mükemmel bilgi varsayımı
Piyasadaki tüm katılımcıların anında bilgilerin tamamına bedelsiz olarak sahip olduğunu varsayıyor. Varsayımın çiğnenmesine rağmen bir sorun yaşanmadığı için kullanılan bir durum daha vardır. Eğer bireylerdeki bilgiler fiyat mekanizması (Adam Smith’in meşhur görünmez ‘el’i) aracılığıyla biriktirilebilirse ve denge fiyatına ulaşılırsa, piyasanın davranışı tam bilgi durumundaki davranışından ayırt edilemez. Maalesef birçok piyasada bu bile sağlanamamaktadır.
Bu konuyu daha yakından inceleyen bazı araştırmacılar aslında gerçek durumun “asimetrik bilgi” ile tarif edilmesinin daha doğru olacağını savunmuştur. Asimetrik bilgi durumunda alıcılar ve satıcılar arasında (hatta zaman zaman bu grupların içerisinde bile) bilgi farkları mevcuttur. Piyasada malların kalitesi değişik olabilmekte ve satıcı kalitenin farkında iken alıcı malın kalitesini henüz ayırt edememektedir. Bu konuyu çeşitli yönlerden ayrı ayrı incelemiş üç araştırmacı (Akerlof, Spence ve Stiglitz) 2001 yılında Ekonomi alanında Nobel ödülünü kazandılar.Bu araştırmacılardan George Akerlof otomobil piyasasını örnek olarak kullandığı bir makalede arabaların iyi veya kötü (yani Limon) olduğu ama farkın bir süre kullanmadan anlaşılamadığı bir ortamda ikinci el “iyi kaliteli” araba piyasasının çökeceğini (alım-satım olmaz veya neredeyse sıfır olur) göstermiştir.
|