ABD TİCARET AÇIĞI
XX. Yüzyıl’ın sonunda gittikçe büyüyen ticaret açığı Amerikalıların liberalleştirilmiş ticaret konusundaki kararsızlıklarına katkıda bulundu. Birleşik Devletler İkinci Dünya Savaşı’nı izleyen yılların çoğunda bir ticaret fazlası sağlamıştı. Buna karşılık 1973-1974 ve 1979-1980 petrol fiyatı şokları ve ikinci petrol fiyatı şokunu izleyen küresel ekonomik gerileme uluslararası ticarette durgunluğa neden oldu. Aynı zamanda ABD uluslararası rekabette de değişmeler görmeye başladı. 1970’lerin sonlarında çok sayıda ülke, özellikle de yeni endüstrileşmekte olan ülkeler uluslararası ihracat piyasalarındaki rekabet güçlerini gittikçe arttırıyorlardı. Sözgelimi Güney Kore, Hong Kong, Meksika ve Brezilya çelik, dokuma, ayakkabı, otomobil yedek parçaları ve pek çok tüketim malının etkin üreticisi durumuna gelmişlerdi.
Diğer ülkeler giderek daha başarılı oldukça ihracatçı endüstrilerde çalışan ABD işçileri diğer ülkelerin piyasalarını kapalı tutup Birleşik Devletler’i kendi mallarına boğmalarından endişelenmeye başladılar. Amerikalı işçiler ayrıca diğer ülkelerin çelik benzeri seçilmiş endüstrilere doğrudan destek vererek ve ithalat karşısında ihracatı gereğinden çok teşvik eden ticaret politikaları uygulayarak üçüncü ülkelerde haksız yollardan pazar kaptıklarını iddia ediyorlardı. Bu dönemde ABD’de yerleşik bir sürü çok uluslu şirketin üretim tesislerini deniz aşırı ülkelere taşımaya başlaması da Amerikalı işçilerin kuşkularını arttırıyordu. Teknolojideki ilerlemeler bu gibi yer değiştirmeleri daha elverişli duruma getiriyor ve bazı şirketler üretim maliyetini azaltmak amacıyla yabancı ülkelerdeki düşük ücretlerden, daha gevşek kontrollerden ve diğer koşullardan yararlanmaya çalışıyorlardı.
ABD ticaret açığının aşırı büyümesine yol açan daha büyük bir öge ise dolar değerindeki sıçrama oldu. 1980-1985 arasında ABD’nin başlıca ticaret ortaklarının paraları karşısında doların değeri yüzde 40 dolayında yükseldi. Söz konusu gelişme yüzünden göreli olarak ABD’nin ihracatı pahalılaşırken ithalatı ucuzladı. Doların değeri niçin yükselmişti? Bunun yanıtı ABD’nin 1981-1982’deki küresel ekonomik daralmadan kurtulmasında ve büyük federal bütçe açıkları vermesi nedeniyle Birleşik Devletler’de büyük bir yabancı sermaye gereksinimi doğmasında bulunabilir. Anılan gelişme de ABD’deki faiz oranlarını yükseltti ve doların değerini arttırdı.
1975’te ABD ihracatı ithalattan 12,4 milyar dolar daha fazla oldu; ancak bu XX. Yüzyıl’da görülen son ticaret fazlasıydı. 1987’ye gelindiğinde ABD’nin ticareti açığı 153,3 milyar dolara erişmişti. Bunu izleyen yıllarda doların değerinde görülen azalma ve diğer ülkelerdeki ekonomik büyümenin ABD ihraç malları karşısındaki talebi arttırması nedeniyle ticaret açığı da düşmeye başladı. Buna karşılık 1990’ların sonlarında Amerika’nın ticaret açığı yeniden arttı. ABD ekonomisi bir kez daha en başta gelen ticaret ortaklarınınkinden daha hızlı büyüyor ve bu nedenle de diğer ülkelerdeki bireylerin Amerikan mallarını daha az almalarına karşın Amerikalılar yabancı kökenli malları çok daha fazla alıyorlardı. Buna ek olarak, Asya’da patlak veren mali bunalım yüzünden dünyanın o kesimindeki ülkelerde para değerleri hızla düşmeye başladı ve üretim maliyetleri Amerikan mallarına oranla çok düştü. 1997’ye gelindiğinde Amerika’nın ticaret açığı 110 milyar dolar olmuştu ve giderek yükseliyordu.
|