Bretton Woods sistemi çerçevesinde Birleşik Devletler dışındaki ülkelerin merkez bankalarına kendi paralarıyla dolar arasında sabit bir kur sürdürmeleri görevi verildi. Bunu yabacı döviz piyasalarına müdahale ederek gerçekleştirdiler. Bir ülkenin parası dolar karşısında çok yüksek değer kazanırsa o ülkenin merkez bankası dolar karşılığında kendi parasını satıp değerini düşürecekti. Aksine, yerel paranın değeri çok düşük olursa ülke kendi parasını alarak değerini yükseltecekti.
Bretton Woods sistemi 1971’e kadar sürdü. Söz konusu yıla gelindiğinde Birleşik Devletler’de yaşanan enflasyon ve ABD ticaret açığında süren artış doların değerini düşürmeye başlamıştı. Amerika ödemeler dengeleri olumlu durumda bulunan Almanya ve Japonya’yı paralarının değerini yükseltmeleri için sıkıştırdı; fakat, kendi mallarının fiyatlarının yükselip ihracatlarına zarar vereceğini düşünen bu iki ülke paralarının değerini yükseltmeye pek yanaşmadılar. En sonunda Birleşik Devletler sabit değer uygulamaktan vazgeçti ve dolar “dalgalanmaya”, yani diğer paralar karşısındaki değeri değişmeye bırakıldı. Dolar hemen değer yitirdi. Dünya liderleri 1971’de Bretton Woods sistemini canlandırmak için Smithsonian Anlaşması diye adlandırılan sistemi kurmaya çalıştılarsa da bunda başarılı olamadılar. 1973’e gelindiğinde Birleşik Devletler ve diğer ülkeler döviz kurlarını dalgalanmaya bırakma kararı aldılar.
Ekonomistler böylece doğan sisteme “gözetimli dalgalanma rejimi” demektedirler ve bu yöntem çerçevesinde çok kez dövizlerin dalgalanmasına izin verilmekle birlikte merkez bankaları ani değişiklikleri önlemek amacıyla müdahale etmektedirler. Büyük ticaret fazlası olan ülkeler değer kazanıp ihracata zarar vermesini önlemek için 1971’de olduğu gibi sık sık kendi paralarını satarlar; bunun aksine, büyük ticaret açığı veren ülkeler de değer kazanıp iç fiyatları yükseltmemsi için kendi paralarını satın alırlar; fakat, özellikle çok büyük ticaret açığı bulunan ülkelerin söz konusu müdahale ile elde edebilecekleri yarar sınırlı kalmaktadır. Parasına destek sağlamak amacıyla müdahale eden bir ülke sonuçta döviz rezervlerini tüketip bu amacına erişemez ve uluslararası yükümlülüklerini yerine getiremez bir konuma girebilir.
|