BÖLÜM XI
SONUÇ: EKONOMİNİN ÖTESİNDE
Bu kitabın çeşitli bölümlerinde açıklandığı gibi emek, tarım, küçük şirket, büyük anonim şirket, Federal Rezerv Sistemi ve hükümet karmaşık bir karşılıklı etkileşim içinde Amerikan ekonomik sisteminin işlemesini sağlarlar.
Bahis konusu sistemi bütünleştiren olgu serbest piyasa fikrine olan felsefi bağlılıktır. Buna karşılık, yine belirtildiği gibi, sıradan bir piyasa modeli gerçek Amerikan deneyimini aşırı basitleştirmek olur. Birleşik Devletler uygulamada özel işletmeleri düzenlemesi, özel teşebbüsün karşılamadığı gereksinimleri gidermesi, yaratıcı bir ekonomi ögesi olması ve genel ekonomide bir ölçüde istikrar sağlaması için her zaman hükümete güvendi.
Bu kitapta ayrıca Amerikan ekonomik sisteminin hemen hemen sürekli olarak değiştiği gösterilmektedir. Tarımsal işletmelerin birleştirilip çok sayıda çiftçinin muazzam imalat sektörüne itilmesi ve söz konusu sektörde de 1970’lerde ve 1980’lerde geleneksel fabrika iş olanaklarının büyük ölçüde azalması gibi belirli sıkıntılar ve sapmalar çok kez sistemin dinamikliğine eşlik etti. Buna karşılık Amerikalılar önemli gelişmelerin de acı çekmeden gelmediğine inanırlar. Ekonomist Joseph A.Schumpeter kapitalizmin “yaratıcı yok etme” yoluyla kendi kendini yeniden canlandırmakta olduğunu söylemektedir. Yeniden yapılanma sonunda şirketler ve hatta tüm endüstriler küçülebilir ya da değişebilirler; fakat, Amerikalıların görüşüne göre küresel rekabetin zor koşullarına daha güçlü ve daha iyi donanımlı olarak direnebilecek konuma gelirler. Bazı işler yitirilebilir, ama daha güçlü geleceği olan endüstrilerde ortaya çıkanlar bunların yerini alır. Sözgelimi geleneksel imalat endüstrisinde iş olanaklarının azalması bilgisayar ve biyoteknoloji gibi ileri teknoloji endüstrilerinde ve sağlık hizmeti ve bilgisayar yazılımı gibi gittikçe büyük bir hızla yaygınlaşan endüstrilerde çok sayıda istihdam olanağı yaratılması sayesinde dengelendi. |