imparator

BÜYÜME VE SANAYİLEŞME POLİTİKALARI






· Giriş



Cumhuriyet döneminde Türkiye­­’nin büyüme ve sanayileşme politikalarına
baktığımızda değişik dönemlerde değişik büyüme ve sanayileşme politikalarının
uygulandığını görüyoruz. Bu açıdan değişik dönemlerde uygulanan büyüme ve
sanayileşme politikalarının ayrı ayrı ele alınarak incelenmesi gereklidir. Türki­ye Cumhuriyeti’nde uygulanan büyüme ve sanayileşme politikalarının niteliğine
baktığımızda beş farklı dönemin olduğunu görüyoruz. Bu dönemleri aşağıdaki
şekilde belirtebiliriz.


a.1923-1929 Dönemi
b.1930-1949 Dönemi
c.1950-1960 Dönemi
d.1961-1980 Dönemi
e.1980-2000 Dönemi

Bu dönemlerde uygulanan politikaları incelerken dünya ekonomisindeki
gelişmelere ve bu gelişmelerin Türk ekonomisi üzerine etkilerine de kısaca değinmek Türkiye’de bu dönemlerde uygulanan büyüme ve sanayileşme politikalarını daha iyi bir biçimde anlamamız açısından önemlidir.


· 1923-1929 Dönemi


29 Ekim 1923 tarihinde ilan edilen Cumhuriyet’den hemen sonra uygulamaya konan büyüme ve sanayileşme polikaları 17 Şubat 1923 yılında İzmir’de toplanan 1.Türkiye İktisat Kongresi’nde belirlenmiştir. Bu kongrede Türkiye Cumhuriyetinde iktisadi kalkınmanın esas olarak piyasa ekonomisi içinde ve Türk müteşebbisler eliyle sağlanması kararlaştırılmıştır.1. Türkiye İktisadi Kongresi’nde alınan kararlar çerçevesinde 1923-1929 tarihleri arasında Türkiye’nin hızla sanayileşmesi esas alınmış ve bu amacın gerçekleşmesi için liberal iktisat politikaları uygulanmıştır. Bu dönemde, Sovyetler Birliğinde sosyalist ekonomi sistemi uygulanmasına karşın, Dünya’da hakim iktisat sistemi liberal piyasa ekonomisidir. Türkiye Cumhuriyeti ve onun kurucusu Mustafa Kemal Atatürk sosyalist ekonomik sisteme itibar etmemiş ve liberal piyasa sistemini esas almıştır.

1.Türkiye İktisat Kongresi’nde alınan kararlar çerçevesinde milli sermeye ye dayanan bir banka kurulması için o dönemde İktisat Bakanı olan Celal Bayar Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından görevlendirilmiştir. Celal Bayar İktisat Bakanlığından ayrılmış ve gerekli çalışmaları yapmıştır.

Böylece özel sanayi girişimlerine yatırım ve işletme sermayesi sağlamak için 1924 yılında İş Bankası kurulmuştur. İhracat yapan firmaların ithal ettiği yatırım malı ve hammaddeler gümrük vergisinden istisna edilmiştir. Tarım üretimini teşvik etmek ve o dönemde nüfusun % 90’ı teşkil eden köylülerin refah düzeyini arttırmak için 1925 yılında aşar vergisi kaldırılmıştır.

1927 yılında Sanayi Teşvik Kanunu çıkartılarak özel sektöre çok kapsamlı teşvikler getirilmiştir. Bu çerçevede Sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmalar emlak ve kazanç vergilerinden istisna edilmiş ve bu firmalara devlet tarafından bedava arsa tahsis edilmiştir. Taşımacılıkta devlet sanayi kuruluşlarına düşük fiyat uygulamış ve belli şartlarda sübvansiyon vermiştir. Bu politikalar 1930 yılına kadar kararlı ve kapsamlı bir biçimde uygulanmıştır. 1923-1929 döneminde uygulanan büyüme politikalarının başarılı olduğunu görüyoruz. Yapılan istatistik hesaplarına göre bu dönemde yıllık ortalama büyüme hızı %10,3 olarak gerçekleşmiştir. Ancak, 1929 yılında dünya ekonomisinde ortaya çıkan büyük kriz Türkiye’de liberal iktisat politikalarının uygulanmasını sona erdiren en ö nemli faktör olmuştur. 1929 bunalımı finansman piyasalarında başlamış ve kısa sürede reel ekonomiye yayılmış ve dünya ekonomisi büyük bir krize girmiştir.