· 1989-1997 Dönemi – 5 Nisan 1994 Kararları
Artan harcamaları karşılamak için içerden ve dışardan yapılan borçlanma ve Merkez Bankası avanslarının kullanılması sonucu ortaya çıkan piyasadan emilememesi sonucu 1993 yılında bir talep patlaması ve enflasyonist süreç başladı. TL’den kaçış başladı ve ticaret dengesinde rekor düzeyde $14 milyar, cari işlemler dengesinde 6.4 milyar TL açık ortaya çıktı. Derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’nin kredi notunu düşürmesi üzerine piyasalarda başlayan karmaşayı, M B’nın $3.5 milyar döviz satması yatıştırmaya yetmedi. Döviz kuru ve faizler yükselmeye devam etti. Faizleri düşürme çabası mali fonların dövize kaymasına yol açtı. Bu karmaşayı durdurmak amacıyla 5 Nisan 1994 İstikrar Programı açıklandı. Mali piyasalarda tam bir kaos yaşanırken Devlet’te israf ve savurganlık artmaktaydı. Kayıt dışı ekonominin boyutu devletin etkinliğinin ne derece zaafa uğradığı ve yozlaşmanın düzeyini göstermektedir. Kamu borçlanma gereğinin artışı bir taraftan Merkez Bankası kaynakları kullanımını artırmış, borçları borçlanarak ödeme kısır döngüsü sonucu dış borçlarda 1988-93 arasında %65’lik, iç borçlarda 12 kat daha artış ortaya çıkmıştır. 1987-1995 döneminde ise iç borçlardaki artış 80 kattır.
5 Nisan Kararları ile Türk lirasını değeri dolar karşısında 15 bin liradan 32 Bin liraya düşürüldü ve kurun belirlenmesi piyasaya bırakıldı, daha sıkı para ve maliye politikaları uygulamaya konuldu. Mevduat faizleri yükseltildi, maaş ve ücretlerde ve kamu harcamalarında yüzde 30 kısıntıya gidildi ve KİT’lerin özelleştirilmesi çabalarına hız verildi.
Programın öngördüğü hedefleri gerçekleştirmek mümkün olmadı. Özelleştirme hedefleri tutturulamadı, vergi reformu gerçekleştirilemedi, yapısal önlemler alınmadı.
Sonuçta mali piyasalarda istikrar sağlandı, fakat bu istikrarın bedeli talebin düşüşü, milli gelirde % 6’lık daralma ve işsizliğin büyümesi olmuştur. Enflasyon yüzde 120’lerden iki yıl için yüzde 70’lere geriledi, 27 Aralık 1995’te alınan erken seçim kararı politik belirsizliği artırdı. 1997 yılı her an bunalım çıkacağı endişesiyle geçti.
1995-97 arası yine de ekonominin canlandığı, büyümenin yüzde 7-8’lerde gerçekleştiği yıllar oldu. Bu büyümenin etkisiyle TL’nin değerinin sürekli düşürülmesine rağmen ticaret dengesi 1996 ve 1997 yıllarında 20 milyar TL’nin üzerine açık verdi. Bu arada iç ve dış borç stokları büyümeye devam etti. Dış borçlar 1998 yılında 100 milyar dolar düzeyine yaklaştı.
|