imparator

Tablo 3: İhracat ve İthalatın Mal Gruplarına Göre Dağılımı (Milyon $)

1994
1995
1996
1997
1998
İhracat





Tüketim Malları
9.153
11.840
12.354
13.890
14.374
Ara Mallar
8.225
8.960
9.745
11.032
11.128
Sermaye Malları
721
830
1.105
1.314
1.363
İthalat





Tüketim Malları
1.381
2.416
4.226
5.334
5.325
Ara Mallar
16.565
25.077
28.736
31.871
29.574
Sermaye Malları
5.220
8.119
10.365
11.051
10.651

Kaynak: DİE, Türkiye İstatistik Yıllığı-1998, s.503.
Tablo 3’e göre, 1994-1998 yılları arasında tüketim malları, ara mallar ve sermaye malları ihracatı önemli ölçüde artmıştır. 1994 yılında 9.153 milyon $ olan tüketim malı ihracatı yüzde 63 artarak 14.374 milyon $’a, aynı dönem 8.225 milyon $ olan ara malı ihracatı yüzde 35 artarak 11.128 milyon $’a, sermaye malı ihracatı da yüzde 89 artarak 721 milyon $’dan 1.363 milyon $’a çıkmıştır. İthalat ise istikrarsız bir seyir izlemiştir. Özellikle ara malları ithalatı olmak üzere tüketim ve sermaye malları ithalatı 1995 yılında hızla artmıştır. Tüketim ve sermaye malları ithalatı izleyen yıllarda azalan oranlı bir gelişme göstermiştir. Ara mallar ithalatı da 1997 yılına kadar artmış, 1998’de bir önceki yıla göre yüzde 7 azalarak 29.574 milyon $’a inmiştir.
Tüketim malları, ara mallar ve sermaye malları ithalatı GB’nin kabul edildiği ilk iki yılda önemli ölçüde artmıştır. Bu artış izleyen yıllarda da devam etmiştir. Bu gelişmeler GB’nin tüketim etkisinin ortaya çıktığını göstermektedir.
1995-1998 döneminde dış ticareti en hızlı gelişen sektörler elektrikli ve elektronik makine ve cihazlar, makine ve kimya sanayii olmuştur. Bitkisel ve hayvansal ürünler ithalatı artarken, su ve orman ürünleri ithalatı azalmıştır. Madencilik ve taşocakçılığı sektöründe yer alan yakıt maddeleri ithalatı sürekli artmıştır. 1998 yılı içinde en önemli ihracatçı sektörler; hazır giyim, tekstil, gıda, tarım ve ana metal sanayidir. 1995 yılından sonra ithalat miktarında görülen dalgalanma, Türkiye’de ithalata dayalı sanayinin yeterince istikrar kazanmadığının, sanayiinin günlük politikalardan önemli ölçüde etkilendiğinin ve GB’nin uygulandığı ilk yıl ithalata dayalı sanayideki kararsızlığın bir göstergesidir.
1.1.3. Ticaret Hadlerine Etkisi
Ticaret hadleri birliğe üye ülkeler arasındaki iş bölümünün doğuracağı refah yükselişinden her ülkenin alacağı payı belirler. GB sonucu ticaretin artması birlik içi üretim ve geliri arttırırken, birlik dışında bunun tersi ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte birlik içinde ucuza üreten üye ülkenin üretim ve geliri artarken, pahalıya üreten ülkenin üretim ve geliri de azalmaktadır. Dolayısıyla gelir bir yandan birlik dışından birlik içine, diğer yandan pahalıya üreten ülkeden ucuza üreten ülkeye yeniden dağılırken, birlik içi ticaretin serbestleşmesiyle ihracata çalışan sektörlerin geliri nispi olarak artmaktadır.
Tablo 4: Dış Ticaretin Sektörel Dağılımı(Milyon $)

Ormancılık
Taşocakçılığı


1994
1995
1996
1997
1998

Kaynak: DİE, Haber Bülteni, Mart 1999, s.13.
Tablo 4’e göre 1994 yılından sonra Türkiye’nin tarım-ormancılık ve madencilik-taşocakçılığı dış ticareti fazla değişmezken, sanayi ürünleri dış ticareti hızla artmıştır. Bu dönemde sanayi ürünleri ihracatı 1994 yılında 15.517 milyon $ iken, bu değer yüzde 53 artarak 1998 yılında 23.790 milyon $’a çıkmıştır. İthalat ise aynı dönemde yüzde 109 artarak 19.031 milyon $’dan 39.915 milyon $’a çıkmıştır. 1994’te 3.514 milyon $ olan sanayi ürünleri dış ticaret açığı, 1998 yılında yüzde 588 artarak 16.125 milyon $’a ulaşmıştır. Bu rakamlar, GB’den sonra sanayi ürünleri ithalatındaki artışın, ihracat artışlarından daha hızlı gelişme gösterdiğini ortaya koymaktadır. Bu artışın üç önemli nedeni vardır. Bunlar;