imparator

Ücret sistemleri

İşletmeler, izledikler insan kaynakları politikasına kendi yapısal özellikleri ve gereklerine göre birbirinden farklı ücret sistemleri uygularlar. Bunlar;

2.4.1 Zaman esasına dayanan ücret sistemi

Yapılan işin miktarı, niteliği ve verimi göz önüne alınmaksızın sadece işletmenin saptadığı belirli zaman standartlarına göre çalışana ücret verilmesine dayanır. Standart zaman, saat, gün, hafta veya ay olabilir.

Ü = Ücret geliri
Ç = Çalışılan süre Ü = Ç x M
M = Ücret miktarı
n = Üretim miktarı Ü = (Ç x M) / n

Bu sistemde ücret motivasyon araç olarak kullanılmaz. Çalışanın hızlı yavaş çalışması, başarı düzeyi, kaliteli iş yapması ücretleri değiştirmez.
Zaman ücretinin başlıca yararları ve zararları şunlardır;

Yararları;

1) Çalışana ödenecek ücreti hesaplamak basittir,
2) Sistemin uygulanışı ve anlaşılması kolaydır,
3) Sistemin oluşturulması için karmaşık sürelere ihtiyaç yoktur,
4) Çalışılabildiği süre işçiye sabit bir geliri garanti eder,
5) Maliyeti düşüktür ve mamul kalitesine yönelmeyi sağlar.

Zararları;

1) Verimlilik sorun olmaktadır. Sorumluluğu da işletmeye verilmiştir,
2) Ücretlerin hesaplanmasında kabiliyet ve başarı göz önüne alınmaz,
3) Birim üretim işçilik maliyetlerinin önceden tespiti zordur,
4) Çalışanın denetim masrafları oluşabilir.

Yöntemin uygulandığı sahalar

1) İş verenin veriminin ölçülemediği işlerde,
2) İş miktarının işçinin çabasına ve müdahalesine bağlı olmadığı işler,
3) İş miktarının sağlıklı biçimde saptanamadığı, masraflı, zor ve sürat yerine özen istemeyen işlerde,
4) Çalışma koşullarında önceden kestirilemeyen nedenlerle, fazla gecikmelerin ve duruşların söz konusu olduğu durumlarda.

Bazı kaynaklar, zaman esasına göre ücret sistemini 3’e ayırırlar;

• Temel zaman ücret sistemi; iş görene ödenecek ücret, bir zaman birimi esas alınarak saptanır,
• Ölçülmüş iş miktarına göre günlük ücret; bir zaman diliminde üretim hedeflerini önceden belirleyerek bu üretimi gerçekleştirebileceği fikrini çalışana benimsetmek, bu hedef psikolojik baskı aracı olarak kullanılmakta ve çalışanın çabasını belli bir miktar üretim gerçekleştirme çevresinde tutma amacına güdülmüştür,
• Değişken günlük ücret; iki ücret seviyesi vardır. Birinci tür ücret, tüm çalışanlar için geçerli olan temel ücret, ikinci ise belirlenen hedefleri aşan çalışanlara verilecek yüksek günlük ücrettir. Bu sistemin bir özendirici niteliğinin olduğu unutulmamalıdır.

2.4.2 Parça başına ücret sistemi

Bu sistemin temeli, çalışanın ürettiği her parça için belirli bir ücretin verilmesine dayanır. Çalışan, işin yapılması için harcanan zaman göre değil, üretilen mala ya da üretime katkısına göre ücret alır. Örnekle açıklarsak;
Parça başına ücret = 1500TL
A işçisi 8 saatte 75 parça üretirse, 112500TL günlük ücret alır.
B işçisi 8 saatte 55 parça üretirse, 82500TL günlük ücret alır.
Verimli ve çalışkan işçiler daha yüksek ücret almaktadır.

Sistemin yararları;

• Ortalama üretim düzenini aşan ve daha çok parça üreten işçiler daha yüksek ücret alır,
• Çalışanları üretime yönelici, çalışmayı özendirici olup zamandan arttırma sağlayarak makinelerden daha çok yararlanılmasına olanak verir.

Sistemin sakıncaları;

• Üretilen birimlerin ölçülmesi ya da sayımı her üretim dalı için kolay olmadığından her işletmede uygulanamaz,
• Kalitenin düşmesine sebep olur,
• Çok çalışıp yüksek ücret alanlarla az çalışıp düşük ücret alanlar arasında huzursuzluk doğabilir,
• Yüksek ücret almak için çalışan çok çalışmaya yönelecek, bu durumda iş kazaları, yıpranma ve sağlık sorunları oluşacak,
• Makinelerin bozulması, hammadde ve malzemelerdeki gecikme ya da yetersizlik sonucu üretim yavaşlayacak ve çalışanın yüksek ücret alma olanağı olmayacaktır.