Halsey sistemi
Bu sistemin uygulanışında öncelikle işlerin standart süreleri saptanır. Bu süre içinde işin yapılacağı varsayım ile çalışana saat başına göre temel ücret ödenir. Buna karşılık belirlenen işler standart zamanın altında gerçekleşirse, verilen kök ücretin dışında arttırım yapılan zamanın para karşılığı hesaplanarak bunun belirli bir oranı (%25 ile %50 arasında) çalışana prim olarak verilir.
Halsey ücret sisteminde şu formül kullanılır;
Sh = Saat başına ödenen Halsey ücreti
So = Saat başına temel ücret
T = Standart zaman
t = Kullanılan zaman
Sh = So + So(T – t) / 2t
Örnek olarak;
So = 100.000TL
T = 6 saat
t = 4 saat
Sh = 100.000 + 100.000(6 – 4) / 2 x 4
Sh = 100.000 + 25.000 = 125.000TL saat başı ücret
Prim oranı = %25 için Sh = 125.000TL saat başı ücret
Prim oranı = %30 için Sh = 130.000TL saat başı ücret
Sistem basit ve işçilerce anlaşılması kolaydır. Ancak standart zamanların dar tutulması, sağlanan tasarrufların patronlarla paylaşılması anlamını taşır. Eğer tasarruf tamamı işçiye ödenirse, patron standart zamanı daha da azaltarak prim miktarını azaltabilir.
2.4.5.3 Rowan sistemi
Rowan sisteminde, işçiler tarafından sağlanan zaman arttırımının parasal karşılığını bütünüyle işçilere bırakılmıştır. Yani saptanan standart zaman için belirli bir ücret ödenmekte, bu zamandan kısa sürede iş yapılmamışsa, zamandan sağlanan arttırımın karşılığı hesaplanmakta ve tamamı bu arttırımı sağlayan işçiye prim olarak verilmektedir.
Örnek olarak;
Saat başı ücret = 100.000TL
6 saatlik iş 4 saatte yapılmış
Standart zaman oranı = 4 / 6 = %33
Toplam ücret = 4 x 100.000 + 4 x 100.000 x %33
= 400.000 + 132.000 = 532.000TL
Formül kullanırsak;
So = Saat başı ücret = 100.000TL
T = Standart zaman = 6 saat
t = Kullanılan zaman = 4 saat
Sh = Saat başı ödenecek ücret
Sh = So(2 – t / T)
Sh = 100.000 x (2 – 4 / 6)
Sh = 133.000TL
2.4.5.4 Taylor sistemi
Diğer primli ücret sistemlerinde zaman temeline dayanarak normal zamanın altında üretim yapılınca prim verilmekteyken, Taylor sisteminde parça başına prim verilmektedir. Öncelikle normal bir çalışanın ne kadar parça üreteceği kronometre ile ölçülür. Belli bir süredeki üretim miktarı bulunur. Buradan da standart parça sayısı hesaplanır. Taylor sisteminde standarda varıldığı zaman %50 prim verilerek, standarda ulaşabilen ya da standardı aşan çalışanlara yüksek, diğerlerine düşük ücret verilir.
Örnek olarak;
Standart olarak 20 parça üretilmesi gerekirken bu sayıya ulaşamayan işçilere düşük tarifeden 10TL birim fiyattan 20 x 10 = 200TL. 20’ye ulaşanlara veya geçenlere 15TL birim fiyattan 20 x 15 = 300TL ödenir.
Uygulanması kolay bir sistem olmasına karşın, çok çalışmaya yönelten ve çalışanı yıpratan bir sistemdir. Amacı sürekli çalışanın standart parçanın üstüne çıkmasını sağlamaktır. Ancak uygulamada standart iş kapasitesi çoğu zaman ulaşılamayacak düzeyde seçilir. Böylece çalışan haksız bir uygulamayla karşı karşıya kalır ve aşırı yorgunluk ile yıpranma meydana gelir. Ayrıca çalışana diğer sistemlerde olduğu gibi garanti edilmiş (kök) minimum ücret yoktur.
|