6.TÜRKİYE’DE VERGİ POTANSİYELİ VE VERGİ KAYIPLARI
Türkiye’de ekonomik faaliyetlerin büyük bir bölümünün kayıt altına alınamaması sonucu ortaya çıkan vergi kayıplarının elimizdeki verilerden yapılacak hesaplamalarla açıkça görebilmekteyiz. Bu hesaplamalar temelde ülkemizdeki vergi potansiyelinin boyutlarını göstermektedir.
Mal ve Hizmetlerden Alına Vergilerdeki Kayıplar:
Mal ve hizmetler üzerindeki vergiler kapsamında en önemli vergi türü, dahilde alınan KDV’dir. İstanbul Sanayi Odası her yıl 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Anketi uygulayıp, Türkiye’nin 500 Büyük Firmasını yayımlamaktadır. Bu çalışma kapsamında 500 Büyük Firmanın ekonomiye katkısı da hesaplanmaktadır. Firmaların yarattıkları katma değerleri hesaplamak için de firmaların ödedikleri faktör gelirleri olan maaş ve ücretler, faiz, kira, kar, yıl içinde ayrılan amortismanlar, ödedikleri dolaylı vergiler ve devletten aldıkları mali yardımlarla (sübvansiyonlar) ilgili bilgiler derlenmektedir. Dolaylı vergilere ait bilgiler alınırken firmaların maliyeye ödedikleri KDV büyüklükleri de elde edilmektedir.
İSO500 KDV Ödemelerinden Hareketle Hesaplanan KDV Kayıpları:
Ödenmesi gereken KDV miktarının belirlenmesinde KDV mükellefi olan ve KDV oranları %15 ile %20 arasında değişen faaliyet kollarından sanayi, ticaret, ulaştırma ve hizmetler sektörleri için 500 Büyük firmanın ortalaması olan %12,9 ortalama KDV oranı alınmıştır. Bu nedenle katma değer vergisi oranı tarım ve inşaat sektörleri hariç diğer sektörler için %12,9 düzeyindedir.
Tarım ve inşaat sektörleri için ise KDV potansiyelinin hesaplanmasında %1 KDV oranı kullanılmıştır. Sektör bazında ödenen KDV büyüklükleri elde olmadığından hangi sektörde daha fazla kayıp olduğunu belirlemek ise mümkün olmamıştır.
Harcama Bazında Yapılan GSYIH’ye Göre KDV Kayıpları:
MG hem üretim bazında hem de harcama bazında tahmin edilmektedir. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, bir yerde nihai mal ve hizmetler üretiminin parasal değeridir. Nihai talep safhasında nihai cari tüketim harcamaları, yatırım harcamaları ve net mal ve hizmet ihracatı yer almaktadır. İşte nihai mal ve hizmetler ve yatırım harcamaları üzerindeki KDV paylarının tutarı, dahide alınacak KDV’nin kendisidir. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta ihracat nedeni ile o güne kadar mallar üzerinde bulunan KDV’nin bulunan toplamdan düşülmesi ile kalan kısmın, dahilde alınması gereken potansiyel KDV büyüklüğünü vermelidir.
|