Üst ve alt akıntı suları oksijen ve organik madde açsısından zengindir; O2 değeri 5-6 cm3/lt’ dir. Göç yollarının üzeride bulunması da Çanakkale Boğazını balıkçılıkta Türkiye’ nin en verimli yörelerinden biri yapar. Kıyılarda balıkçılık ve balık konserveciliği oldukça gelişmiştir. Ancak son yıllarda İstanbul yöresindeki, İzmit ve Gemlik Körfezindeki kent kanalizasyonları ile sanayi artıkları yoğun bir deniz kirlenmesi yaratmaktadır. Hızlı kirlenmenin yarattığı oksijen azalması, önceden çok bol olan balık türlerinin ve miktarının azalmasına yol açmıştır. Ticari önem taşıyan göçmen balıklar istavrit, kefal, mahmuzlu camgöz, düz camgöz, kolyoz, levrek, lüfer, orkinos ( ton balığı ) ve palamuttur. Yerel balıklar arasında akya, yaladerma, çıplak, çitari, dülger, hani, ispari, istrongilas, vatoz, rina, keler, uyuşturan balığı, melanur, trakunya sayılabilir.
Yunan mitolojisinde, Athamas’ ın çocukları altın postlu, kanatlı bir koçun sırtında Karadeniz’ deki Kolkhis ülkesine kaçarken, kızı Helle Çanakkale Boğazında denize düşüp boğulur. Bu yüzden boğaz ilkçağda, Herodotos, Strapon ve Ptolemaios’ un yapıtlarında uzun süre Hellepontos adıyla yer aldı. Orta çağdaki İtalyan denizcilik haritalarında, Anadolu boğazı anlamına gelen Buca Romaniae yada antik Abydos kentinden dolayı Avido yada Aveo adlarıyla anılıyordu. Haçlı seferleri sırasında ise Sancti Georgii ya da Sanctus Georgius olarak biliniyordu. Batılılarca bilinen Dardenelles adı da, Çanakkale kentinin yaklaşık 10 km güneyindeki antik Dardanas kentinden gelmektedir. Osmanlı arşiv kayıtlarında ise Boğaz ya da Bahr-i sefid
( Akdeniz Boğazı ) olarak geçer. Günümüzdeki Çanakkale Boğazı adı 15. yüzyılda kurulan Çanakkale kentine dayanır.
İlkçağda boğaz büyük önem taşıyordu. Anadolu yakasında Troya, Dardanos, Lampsakos, Abydos; Gelibolu Yarımadası kıyılarında ise Sestos, Kressa, İdaion, Madytos, gibi ünlü kentler vardı. Ama Marmara Denizinin kuzey ucundaki İstanbul Boğazı üzerinde Konstantinopolis ( İstanbul ), ulaşım kolaylığının katkısıyla hızlı bir gelişme göstererek zamanla bu kentlerin çökmesinde etken oldu.
Çanakkale Boğazı Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan önemli bir su yolu olduğundan ilk çağlardan itibaren stratejik bir önem kazanmış ve tarihin her kesiminde uygarlık açısından etkin bir rol oynamıştır.
Tarihin ilk çağlarından beri insanların bu bölgede yerleştiği bilinmektedir. Ege kıyılarında yaşayan kavimlerin denizciliğe başlamaları sonucunda boğaza gelen Yunan gemiciler buradaki halk ile ticari ilişkiler kurdular. Daha sonra boğaz kıyıları Atina hakimiyetine girdi. Bunu takip eden asırlar boyunca boğaz, elden ele geçerek Bizanslılar'a ulaşmıştır.
Osmanlı İmparatoru Fatih Boğaz'ın korunmasını sağlamak amacıyla en dar yerinde karşılıklı iki kıyıya kale inşa ettirmiş ve bu kaleden Trakya sahiline Kilitbahir ve Anadolu sahiline de Çanak-kalesi veya Fatih Sultan Mehmet'in oğlu şehzade Mustafa tarafından inşaa ettirildiği için Sultaniye Kalesi denmiştir( 1452-53 )
Sultaniye Kalesi bugünkü Çanakkale'nin kuruluşuna başlangıç olmuş. Şehir zamanla büyümüş, Fatih Sultan Mehmet bir cami ve hamam yaptırmıştır.Daha sonraki Hükümdarlar da, Çanakkale Boğazının önemini kavramış ve tarih boyunca ülke savunmasında gereken önemi göstermişlerdir.
Bu tarihten sonra Venediklilerin istilasına uğrayan boğaz, daha sonra Osmanlı-Rus savaşı sırasında da Çanakkale Savaşlarına sahne olmuş ve 1, Dünya savaşında Türk harp tarihinin dönüm noktalarının en önemli sahnesi olmuştur. 1914 ve 1918 yıllar arasında Çanakkale'nin sahil ve denizi başka hiçbir toprak parçasında olmayan bir trajedi yaşamıştır.Boğazın önemi Çanakkale savaşlarında bir kez daha anlaşılmış ve 1, Dünya savaşı sırasında düşman donanmaları 18 Mart 1915'de bozguna uğratılarak geçilmezliğini dünyaya duyurmuştur.
İngiltere ve Fransa Türk topraklarına ve milletine esaret zinciri vurmak azmi ile geldikleri Çanakkale Boğazı'nda feci bir hezimetin acısını yaşayarak ülkelerine dönmek zorunda bırakılmışlardır.
Çanakkale tarihine mal olacak zaferlerini 1. Dünya Savaşı sırasında kazanarak tüm dünyaya Çanakkale'nin geçilmezliğini ilan etmiştir. Fransız ve İngilizlerin çadır ve cephelerini terk ederek sessizce Türkler'e sezdirmeden çekilmeleri tarihe "Şahane Çekilme" olarak geçmiştir. |