Maslar
Bir konu karşısında önce dikkati çekmesi gereken maşlardır. Bunlar; iri ve küçük, kuvvetli veya zayıf tâ çocukluğumuzdan beri bizimle beraber olan kavramlara tekabül ederler. Öyle ki, boy ve gençlik fikri, espriye çizgiden evvel kendini kabul ettiriyor gözükmektedir.
Hacimler ve genişlikler (boşluklar ayrı ayrı ele alındığında bir şey ifâde etmezler; ancak değerlerini kendini çevreleyen hacimler ve genişliklerle karşılaştırma ve zıtlıkla bulurlar ki; bundan da dengeli veya dengesiz bir bütün doğar. Bunun için motifi tabloya yerleştirirken bazı manevî prensiplere dikkat etmek lâzımdır. Bunlar, masların iyi bir dağıtımını yapmak, her alana aranan neticeye göre tam nispetleri vermektir.
a) Masların iyi bir dağıtımını yapmak :
Tiyatro sahnesinde aktörlerin birinci şahıs etrafında belli tarzda yer değiştirdikleri gibi, tuvalde yerleştirmelerde temsil olunan şeyin elemanları, aranan netice ve tesir göz önünde bulundurularak dağıtılmalıdır. Bu dağıtımda tablonun hiçbir kısmının boş gözükmemesine veya her parçanın kompozisyon içindeki vazifesine dikkat etmelidir. Gereğe ve yakışığa göre, dengeli bölgeler halinde inşâ edilmelidir. Fonlar değişik ton ve tuşlarla organize edilmelidir. Yön ve formların değişmeleriyle genişlik ve derinlik kavramını hatırlatırlar.
Parça (mas) ağırlıklarının tablonun belli kısımlarında toplanması ile akla gelebilecek dengesizliği yok etmeli.
b) Her alana istenen neticeye göre doğru nispetler vermek :
Desende, yeryüzünde dolaşan satıhlara yani, doluluğa nazaran, gökyüzünün boşluğuna verilmek istenen genişliği tespit etmekle işe başlamalıdır. Yani objeleri önem sırasına göre tespit ile işe başlanır. Ufuk çizgisini tuvalin ortasından geçirmek herhalde çok eşitlikten, tatsız bir birlik intibaı vereceğinden, çok yukarı veya aşağı çekmek de aynı tatsız neticeyi doğurur. Bu basit bir kompozisyon prensibidir. Olgun bir zevkin işareti sayılan renklerin iyi bir denge yapacak biçimde dağıtımı lâzımdır.
Böylece :
-Aynı alan veya hacimlerin tekrarı gibi can sıkıcı bir birliği istememeli. Yan yana dizilen ağaçların, bir çiçek buketi taşıyan vazo ile aynı büyüklükte olması gibi nispet tekrarları, figürlerin simetrik yerleştirilmeleri, masların aynı yönde (istikamette) yönlendirilmelerinden kaçınılmalıdır. Bu örnekleri daha da çoğaltmak mümkündür.
- Desende veya renkte monotonluktan kaçınmak gereği unutulmamalıdır. Çift sayılı gruplandırılmış veya yalnız bırakılmış figürler, duvarlar, birinci plânlar gibi büyük alanlar üzerinde ton değişikliği veya süsleme eksikliği gibi teknik noksanlıklar olmamalıdır.
Şu halde, maşları aramalı ve onları o şekilde düzenlemeli ve yerleştirmeli ki, estetik fonksiyonlarını tamamlasınlar. Estetik ise bir nispet meselesi. Bunun için temsil edilen şeylerin çatısını, temellerini hissedilen düzenleyici çizgilere bağlamaktır.
Çizgiler
Çizginin olmadığı bir resim, sağlam olmayan bir güvensizlik hissi uyandırır. Çizgi aynı zamanda süslemenin de temel elemanıdır.
a) Tuval üzerinde çizgilerin iyi dağılımı armoni için şarttır. Bu her şeyden önce gruplandırma, yönlendirme, pozisyon (yerleştirme) meselesidir. Tecrübe ve akıl gösterdi ki, bir tabloda yapılabilecek en güzel oranlar, kare veya dikdörtgen olan tablonun boyutlarından meydana gelenlerdir. Dikdörtgenin tarihten önce de bilinen en armonik bölümleri şunlar :
Dikdörtgenin kısa kenarlarının ortasından çekilen bir ufkî çizgi ve uzun kenarların l/3’inden çekilen dik iki çizgiyle dikdörtgenin altı eşit parçaya bölünmesi, uyumlu bir bölüm sistemini vermektedir.