imparator

Devlet İstatistik Enstitüsü' nde Üretim Süreci


DİE'nin üretim süreci, kullanılan veri kaynaklarına (tamsayım, örnekleme araştırması, idari kayıt, kayıt sitemi, manyetik bant, uzaktan algılama) göre farklılık göstermektedir. Örnekleme araştırmasına ait üretim sürecinde; veriler, birden fazla aşamadan geçirilerek bilgi haline dönüştürülmektedir. Üretim sürecinin, aşamalarındaki gereksinime göre, ana faaliyet, alt yapı, destek, danışma, bölgesel birimler devreye girerek, sürece ortaklaşa katkı vermekte, sonuçta istatistiki bilgiye ulaşılmaktadır. Örnekleme araştırmasına ait istatistik üretim süreci çok genel olarak şu şekilde formüle edilebilir;
I. Ön hazırlık
II. Planlama ve organizasyon
III. Alan uygulaması
IV. Verinin ön kontrolü
V. Verilerin elektronik ortama aktarımı ve kontrolü
VI. İstatistiki bilgi üretimi
VII. Sunum
Devlet İstatistik Enstitüsü'nün Faaliyetleri Sonucu Elde Ettiği Nihai Ürün Çeşitleri
DİE, çeşitli süreç ve yöntemlerle elde ettiği ürünleri, aşağıda belirtilen 13 türde kullanıcıların hizmetine sunmaktadır:

1. İstatistik
Belirli bir olayın gözlemlenmesi sonucu, onun büyüklüğü, kıymeti, dağılımı, vb. özellikleri hakkında elde edilen rakamlardır. Bu rakamları elde etmek için veriler toplanır, işlenir, analiz edilir ve yorumlanır. (Hanehalkı İşgücü İstatistikleri, Ücret istatistikleri, Çalışma istatistikleri, Evlenme İstatistikleri, Boşanma İstatistikleri, Tarım İstatistikleri, Gaz ve Su istatistikleri, Vergi İstatistikleri, Tapu İstatistikleri, Ulaştırma İstatistikleri, Milli Eğitim İstatistikleri, vb.)
2. İndeks
Belirli bir istatistiki olaya ait değerlerin zaman ve mekan boyutunda gösterdiği oransal değişim olarak tanımlanabilir. (Kentsel Yerler Tüketici Fiyat İndeksi, Toptan Eşya Fiyat İndeksi, Çiftçinin eline geçen Fiyat İndeksi, Dönemler İtibariyle İmalat Sanayi Üretim İndeksi, Dış Ticaret Fiyat ve Miktar İndeksleri, Türkiye Ekonomisi Öncü Göstergeler İndeksi, İhracat Benzerlik İndeksi, vb.)
3. Parite
Genel olarak iki ülke parasının karşılıklı değerini ifade etmektedir. Satınalma gücü paritesi; Ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını ortadan kaldırarak, ülkelerin yarattıkları Gayrisafi Yurtiçi Hasılanın reel anlamda karşılaştırılmasına imkansağlayan, farklı para birimlerini birbirine dönüştürme oranıdır. Kısaca, farklı para birimlerinin satınalma gücünü eşitleyen bir değişim oranıdır. Bu oran kullanılarak ortak para birimine dönüştürülen harcamalar, satın alınan mal ve hizmet hacmindeki farklılıkları yansıtarak ülkeler arasında gerçek anlamda karşılaştırılabilir veriler sağlamaktadır. (Satın alma gücü paritesi)
4. Hesap
Belirli bir süre içinde konu olan sistemin (milli gelir) unsurlarını toplayan, unsurların (milli gelirin) oluşumunu, dağılımını, icmal (birikimli toplam özeti) halinde yansıtan rakamlardır. Hesap durumu ise iktisadi ve mali kuruluşlar, yıllık bilançolarının yanısıra hesap durumlarını, işlerin gidişini ve alınan sonuçları yakından izleyebilmek, bütçe rakamlarıyla karşılaştırma yapabilmek için belirli durumlarda hesap durumunu çıkarır. (Mahalli İdareler Bütçe ve Kesin Hesapları, Bütçe ve Kesin Hesaplar)
5. Envanter
Belirli bir anda bir işletmenin, firmanın, kuruluşun, vb. sahip olduğu malların, haklarını ve borç tutarlarının tahminini veya ayrıntılı durumunu belirleme işlemidir. Envanter kısaca bilanço gününde mevcutları, alacakları, borçları, ayrıntılı bir şekilde sayarak, ölçerek, tartarak, değerlendirmek suretiyle belirleme işlemidir. (Termik Santral Atık Envanteri, İmalat Sanayi Atık Envanteri, Çevre Teknolojileri Envanteri, Konaklama Tesisleri Envanteri, Belediye Katı Atık Çöp Envanteri, Termik Santral Atık Envanteri, vb.)
6. Muhasebe
Bir müessese, ticari bir kuruluş, bir ortaklık veya bir ülkenin, belirli bir dönemdeki üretim ve tüketimine ilişkin iktisadi faaliyetlerinin tümüyle ilgili bilgileri sağlamaya yarayan bir tekniktir. (Milli Muhasebe, Su İstatistikleri ve Doğal Kaynak Muhasebesi, vb.)
7. Gösterge
Ekonominin çeşitli düzeylerini kritik ve öncü noktalar durumuyla gösteren verilerdir. (İl Düzeyinde Temel Ekonomik ve Sosyal Göstergeler, İstatistik Göstergeler, Cinsiyet Düzeyinde Eğitim Göstergeleri, vb.)
8. Yoğunlaşma Oranı
Belirli bir kitle içinde yoğunlaşmaya konu olan olayın izlenmesi sonucu sıklığına, seyrine ait bir derece bulunmasına imkan tanıyan bir ölçüttür. Sanayi yoğunlaşması, bir sanayide faaliyet gösteren başlıca firmaların küçük bir grup tarafından kontrol edilmesi olarak tanımlanır. Yoğunlaşma göstergelerinin hesabı, Türkiye İmalat Sanayiinde faaliyette bulunan işyerlerinin piyasa payı göz önüne alınarak, sanayide tekelleşme ya da oligopolcü bir yapının ortaya çıkarılması amacıyla yapılmaktadır. (Türkiye İmalat Sanayiinde Yoğunlaşma) Dış ticarette yoğunlaşma, dış ticaretin belirli bir sayıdaki firma tarafından kontrol edilmesi olarak tanımlanabilir. Ancak, ticaretin belli ülkelere, fasıllara ya da maddelere yoğunlaşması önemli olduğundan, bu değişkenler için de yoğunlaşma ölçütleri hesaplanmaktadır. (Dış Ticarette Yoğunlaşma)
9. Tahmin
İstatistiğin temel uğraşılarından biri olan örneğe ait istatistikler yardımıyla, ana kitlenin parametreleri hakkında genelleme yapma işlemleri ve bu amaçla kullanılan değerlere tahmin adı verilir. (Milli Gelir Ön Tahminleri, Gayri Safi Milli Hasıla Tahminleri, vb.)

10. İnput-Output Tablosu
Endüstriler arası mal ve hizmet akımlarını toplu olarak gösteren tablodur. Tabloda, sütunlar bir sanayinin üretimi için gerekli girdileri ve katma değer unsurlarına yapılan ödemeleri, satırlar ise, sanayi tarafından üretilen ürünlerin hangi sanayiler ve nihai talep unsurları tarafından kullanıldığını gösterir. (Değişik yıllarda üretilen İnput-Output Tabloları)

11. Had
Had, oran veya bir denklemi meydana getiren kısımlardan her biri olarak tanımlanmaktadır. Ekonomideki bazı sektörler arasında mal ve hizmet girdi çıktı durumunun kuşbakışı olarak incelenmesidir. İç ticaret hadleri, tarım ve tarımdışı kesimler arasında sektörler arasındaki değişim hadleri ile ilgili bir göstergedir. Belirli bir sosyal sınıfın özellikle çiftçinin satın alma gücünde ve ekonomik refahındaki değişmeleri izlemek amacıyla kullanılmaktadır. (İç Ticaret Hadleri) Dış ticaret hadleri; ihracaat fiyat indeksinin ithalat fiyat indeksine oranlanması ile hesaplanır. Dış ticaret fiyat indeksleri kullanılarak, ülkenin yaptığı dış ticaret gelişimini saptamak amacıyla dış ticaret hadleri hesaplanmaktadır.

12. Projeksiyon
Projeksiyon, geçmişteki koşullar gözönünde bulundurularak, çeşitli varsayımlar altında geleceğe yönelik tahminler yapma işlemidir. (Nüfus Projeksiyonu)

13. Yorum
Belirli göstergeleri (ekonomik, istatistik, vb.) izleme, analiz etme ve bunlar çerçevesinde, karar vericilere ışık tutmak üzere değerlendirme yapılmasıdır. (Mayıs 1991 Türkiye Ekonomisi İstatistik ve Yorumlar)