Heyelan Araştırmalarında Kullanılan Jeofizik Yöntemler
Heyelanların araştırılmasında en yaygın olarak kullanılan jeofizik yöntemler özdirenç , doğal gerilim ve sismik yöntemlerdir.Son yıllarda mikro sismik yöntemde kullanılmaya başlanmıştır.
Sonuçlar
Jeofizik yöntemler heyelanların geometrisi ve su saturasyonlarının saptanması, kayaç içeriği ve fiziksel özellikleri belirlenmesi, kayan kütlenin hareketinin yönünün belirlenmesi gibi çok önemli problemlerin çözümü amacıyla heyelan alanlarına doğrudan uygulanabilir.
Gerek kamu kurumları gerekse özel mühendislik firmaları çalışmalarıyla heyelanların neden olabileceği maddi ve manevi kayıpların en aza indirilmesine yönelik uygulamaların yaygınlaştırmaları ve bu konuda gerekli yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.
3.1.3. Sismik Yansıma Yöntemi
Kaynaktan çıkıp derinlerdeki katmanlı ortam sınırlarından yansıyıp dönen dalgaların geliş gidiş zamanları kaydedilir.Bilindiği gibi yansıma yönteminde ekonomik olarak petrol ve doğalgaz araştırmalarında, kömür yatağı araştırmalarında mühendislik amaçlı olarak kıyı tesislerinin deniz altı zemin ve çökel istif şartlarının belirlenmesinde liman, karayolu, baraj ve büyük yapıların inşasıyla temel kaya problemlerinin çözümünde bilimsel amaçlı olarak kara ve denizde yerkabuğu araştırmalarında kullanılmaktadır. Ayrıca akifer gözeneğindeki atık suların araştırılmasında sismik kırılma ve yansıma yöntemi uygulanabilir.
4. PETROL OLUŞUMU VE PETROL İÇEREN YAPILAR
Petrolün meydana gelebilmesi için doğada hidrojen-karbon bileşiklerinin oluşması gerekmektedir.Petrol içeren yapı aşağıdaki şekildedir.
Kaynak kayaç.
Hazne kayaç:Petrol göçü olayından sonra petrolün toplandığı yerdir.Hazne kayaç iki özellik taşımalıdır.
A)Porozite
B)Geçirgenlik
Örtü kayaç: Rezervuarın sınırını çizen kayaçtır.
Sismik Çalışmalar Uygulama Alanlarına Göre 2’ye ayrılır.
1-Büyük jeolojik yapıların aranması:Yerkabuğu araştırmalarını içerip, petrol ve doğalgaz bulunduran yapılardır.
Şekilde görüldüğü gibi.
2-Küçük Jeolojik Yapıların Araştırılması:
Mühendislik uygulamalarında ve küçük alanlarda yapılırlar.Özellikle deniz kazalarında tankerlerden sızan petrol ürünleri telafi edilmesi çok güç olan kirlenmeye sebep olmaktadır.Petrol boru hatlarında meydana gelen sızıntılar özellikle 25-30 yaşlarındaki boru hatlarında eskime ve
çürümelerden kaynaklanmaktadır ve bu şekilde çevreye zarar verirler.Şekilde küçük jeolojik yapıların bulunduğu yerler görülmektedir
4.1. Sismik Yansıma ve Kırılma Yönteminin Yorumlanması
Sismik verinin işlenmesi ve sismik kesitin elde edilmesinden sonra sıra bu kesitin yorumlanmasına gelir.Sismik yorumun esasını ,sismik kesitlerde izlenen yansıyan sinyallerin oluşturduğu geometrik yüzeyler ve sinyallerdeki karakter değişimleri teşkil eder.
Çevre jeofiziğinde , sismik verilerin yorumu başlıca ;
1-Yapısal yorum
2-Stratigrafik yorum
3-Litolojik yorum
Doğru yorum yapabilmek için çeşitli yer modellerinin vereceği sismik cevapları tanımak ve bilmek gerekir.Günümüzdeki sismik kesitlerin yorumu iki ve üç boyutlu modellemelerle (bilgisayar yardımıyla) kontrol edilmektedir.İlk önce yansıtıcı horizonların haritalanması yapılır.İki horizon arasındaki sedimantarların kalınlığını gösteren ‘isopaçh’ haritaları yapısal gelişmenin incelenmesinde faydalıdır.
Yansıma yorumlanmasında önemli katkısı olan ‘sentetik (yapay) sismogram’ verilen yer şartları için bir sismik kaydın neye benzeyeceği bir tahmindir bir yapay sismogram örneği şekilde görülmektedir.Kuyudaki bir sonik logdur sonik logdaki değişimlerden bir yansıma katsayısı logu (ortada) hesaplanır. Daha sonra seçilen bir dalgacıkla konvolüsyon işlemi yapılır ve sentetik sismogram elde edilir.
Kırılma olgularının tanınması, yansıma olgularından ekseriya daha basittir.Direkt dalga ve yüzey dalgaları, daha düşük hızlı olmaları nedeniyle kolaylıkla kırılmalardan ayırt edilebilir.Çoğunlukla tek sorun , çeşitli kırıcı tabakalar olduğundan farklı kırılma olguların tanınmasında olur.Çevre jeofizinde bazen problemler bir ‘gizlenmiş zon’ dan çıkar.Bu tabakanın hızı üstte uzanan tabakanınkinden daha düşüktür bunun sonucu , hiçbir zaman baş dalgayı taşımaz ve kırılma varışlarında mevcudiyetinin herhangi bir göstergesi yoktur.Tersine bir durumda da , gizlenmiş tabakanın hızının üstteki tabakalardan daha büyük olmasıdır.Böyle bir tabaka ikinci varışı meydana getirir, fakat ayrı bir olgu olarak tanımlanmaz.
|