Hal Değiştirme: Bir maddenin katı, sıvı ve gaz halleri arasında geçişler yapmasına hal değiştirme denir.
Kaynama Noktası: Sıvı haldeki bir maddenin kaynaması için gerekli olan sıcaklık değeri.
Yoğunlaşma Noktası: Gaz haldeki bir maddenin sıvı hale geçebilmesi için gerekli olan sıcaklık değeri.
Erime Noktası: Katı haldeki bir maddenin sıvı hale geçebilmesi için gerekli olan sıcaklık değeri.
Donma Noktası: Sıvı haldeki bir maddenin katı hale geçebilmesi için gerekli olan sıcaklık değeri.
Hal değişimi sırasında erime ve kaynama noktalarında bir süre sıcaklık değişmez alınan ısı moleküllerin arasındaki bağları çözmek için harcanır. Bu noktalarda harcanan enerji aşağıdaki gibi hesaplanır.
Q = m.L
Q = ısı
m = kütle
L = Bu harlaşma yada erime erime ısı.
Hal değişiminde yukarıda anlatılan süre dışında harcanan ısı enerjisi miktarı aşağıdaki formül ile hesaplanır.
Q = ısı
m = kütle
c = öz ısı
= sıcaklık değişimi
Tabiattaki olayların birçoğunda ısı ve sıcaklığın Önemli fonksiyonları vardır. Tabiattaki maddeler, bulundukları çevre ile sürekli ısı alış - verişinde bulunurlar. Bazen ısınır, bazen de soğurlar. Bu değişimler tabiattaki canlıları etkiler. Canlılar çok düşük sıcaklıklarda yaşayamadığı gibi, çok yüksek sıcaklıklarda da yaşayamazlar.
Isı: Bir maddenin moleküllerinin tamamını kinetik enerjilerinin toplamına denir.
Kinetik enerji: Bir maddenin hızından dolayı sahip olduğu enerjiye denir.
Sıcaklık: Bir maddenin bir molekülünün ortalama kinetik enerjisine eş değer bir büyüklüktür. Termometre ile ölçülür. Alınıp verilemez.
Gazlarda; Gaz molekülleri çok hareketli moleküllerdir. Bulundukları kabın duvarlarıyla çarpışırlar. Enerjilerini ve diğer moleküllerini veya kabın duvarına aktarırlar. Kendileri enerji kaybederek özkütleleri büyür.
Sıvılarda; Sıvı molekülleri gazlara göre daha az hareketli moleküllerdir. Birbirleri üzerine kayma ya da oldukları yerde titreşim hareketi yaparak enerjilerini birbirine aktarırlar. Enerji kaybeden molekülün özkütlesi büyür ve kendisi bir alta iner.
Katılarda; Katı molekülleri yerlerini terk edemezler. Oldukları yerde titreşim hareketi yaparak, enerjilerini birbirlerine aktarırlar.
ISI VE SICAKLIK ARASINDAKİ FARKLAR
ISI
1-Eneji çeşitidir.
2-Birimi calori veya joule’dür.
3-Calori metre ile ölçülür.
4-Alınır veya verilir.
SICAKLIK
1-Bir enerji çeşidi değildir.
2-Birimi derecedir.
3-Derece ile ölçülür.
4-Sadece ölçülür.
TERMOMETRELER
Sıcaklık ölçüm araçlarıdır. Metallerin veya sıvıların ısındıkları zaman boyca genleşme (boyca uzama), soğutuldukları zaman boyca kısalma (büzüşme) ilkesinden yararlanılarak yapılmışlardır. Termometreler 3’e ayrılır:
1-Gazlı termometreler: Gazın sıcaklık karşısında genleşmesi prensibine dayanarak yapılan termometrelerdir. Çok hassas ölçümler yapılır ve çok kullanışlı değillerdir.
2-Metal termometreler: Metaller ısındıklarında boyları uzarlar. Soğutulduklarında ise boyları kısalır. Bu prensipten yararlanılarak bu termometreler yapılmışlardır. Sanayide, çok yüksek sıcaklık gerektiren yerlerde, fırınlarda, elektrik ocaklarında, su ısıtma kazanlarında, arabalarda hararet göstergesi olarak yaygın biçimde kullanılmaktadır.
3-Sıvılı termometreler: Sıvıların genleşme prensibinden yola çıkılarak yapılmıştır. Şeffaf, cam bir muhafaza içindedirler. 3’e ayrılır:
a. Alkollü termometre: Alkolün donma noktası -114? C, kaynama noktası ise 78 ?C’dir. Alkolün bu özelliğinden faydalanarak soğuk bölgelerde hava ölçüm termometreleri olarak kullanılmıştır.
b. Cıvalı termometre: Civanın donma noktası -39? C, kaynama noktası ise 358 ?C’dir. Bu özelliğinden faydalanarak sıcak bölgelerde termometre olarak kullanılmaktadır.
c. Hasta termometre: Vücut sıcaklığını ölçen termometrelerdir. 30 ?C ile 45 ?C arasında bölmelendirilmişlerdir. Vücut sıcaklığı 32 ?C - 37 ?C arası olduğundan 40 ?C’nin üzeri de tehlike sınırı olduğu için bölünen sayıları aza indirilmiştir. İçerisindeki cıva ısıtıldığında rahat bir şekilde yükselirken, soğuduğu zaman inme özelliğine sahip değildir. Sallama ve çırpma yöntemi ile cıva ilk bulunduğu konuma getirilir.
Sıvılı Termometrelerin Derecelendirilmesi
Bir Termometrenin Hassas Olabilmesi İçin
1-Borunun yarı çapı küçük, haznesi yeterince büyük olmalıdır.
2-Borunun genleşmesi çok küçük olmalıdır.
3-İçine konan sıvının genleşmesi büyük olmalıdır.
4-Boru içerisinde hiç hava kalmamalıdır.
5-Boru şeffaf olmalıdır. İçindeki sıvının genleşmesini göstermelidir.
6-Termometrede DN ile KN arasındaki bölme sayısı fazla olmalıdır.
Sıvılı Termometreler Böl melendirilmesine Göre 4’e Ayrılır
1-Celcius (Santigrat) ?C:
Suyun DN --> 0 ?C, KN--> 100 ?C
2-Fahrinayt (?F):
Suyun DN --> 32 ?C, KN --> 212 ?C
3-Reomur (?R):
Suyun DN --> 0 ?C, KN --> 80 ?C
4-Kelvin (K):
Suyun DN --> 273 ?K, KN --> 373 ?K
|