[Gokhan]

DIŞ TİCARETTE ÖDEME ŞEKİLLERİ

Dış ticaret işlemlerinde malların bedelleri konvertibl dövizlerle ödenir. Uluslararası ticarette kullanılan ödeme şekillerinin bazıları daha çok satıcının, bazıları ise daha çok alıcının yararınadır. Bundan dolayı kullanılacak ödeme şekli taraflar arasında yapılacak pazarlık sonucu belirlenir ve varılan anlaşmaya göre tarafların bankaları aracılığı ile ödeme gerçekleştirilir.

Uluslararası ticarette kullanılan ödeme şekilleri şunlardır.

- Peşin Ödeme
- Mal Mukabili Ödeme
- Vesaik Mukabili Ödeme
- Kabul Kredili Ödeme
- Akreditifli Ödeme


1.1 PEŞİN ÖDEME (CASH PAYMENT)

Peşin ödeme, ithalatçının ihracat gerçekleşmeden önce mal bedelini ihracatçıya ödemesidir. İhracatçı mal bedelini tahsil ettikten sonra malları sevk eder. Bu ödeme şeklinde ithalatçı malları almadan önce ödeme yaptığı için risk altındadır. İhracatçının ise hiçbir riski yoktur.

Peşin ödeme, ihracatçı açısından en ideal ödeme şeklidir. İhracatçıya malları hazırlamak ve sevk etmek için ihtiyaç duyduğu fonları önceden kazandırır.

Peşin ödeme 4 şekilde gerçekleşmektedir.

- Havale Şeklinde Ödeme
- Nakit Ödeme
- Prefinansman
- Red Clause Akreditif


1.1.1 Havale Şeklinde Ödeme

Havale şeklinde ödemede, ithalatçı firma bankasına ihracatçı adına mal bedeli kadar bir tutarı transfer etmesi için talimat verir. Kendi ülkesindeki para cinsinden mal bedelini öder. İhracatçının bankasına ulaşan havale o ülkedeki para birimi cinsinden ihracatçının hesabına kaydedilir. Daha sonra ihracatçı malları ithalatçıya gönderir.

1.1.2 Nakit Ödeme

İthalatçı, ihracatçının ülkesinde ihracatçının bankasına mal bedelini öder. Ödemenin yapıldığı banka döviz alışının ne için yapıldığını kaydederek bir döviz alım bordrosu tanzim eder. İhracatçı daha sonra malları ithalatçıya gönderir.


1- Alıcı firma kendi bankasına mal bedeli ile ilgili ödemeyi yapar.
2- Alıcının bankası transferi satıcının bankasına gönderir.
3- Satıcının bankası ödemeyi satıcı firmaya yapar.
4- Satıcı firma malları alıcı firmaya sevk eder.


1.1.3 Prefinansman

Prefinansman bir ön ödemedir. Bu ödemede ithalatçı ihracatçının bankasından garanti alır. Eğer ihracatçı malı ithalatçıya göndermez ise ithalatçı yaptığı ön ödemeyi garanti vermiş bulunan bankadan faizi ile birlikte iade alır. Garanti veren banka bu garanti karşılığında ihracatçıdan belirli bir komisyon alır. Prefinansmanda peşin ödenen kısım için faiz söz konusudur.



1.1.4 Red Clause Akreditif

Red clause akreditif, ihraç olunacak malın satın alınması ve yükleme masraflarının karşılanması amacıyla ihracatçıya aracı bankanın avans niteliğinde peşin ödemede bulunma yetkisi veren ödeme şeklidir.

1.2 MAL MUKABİLİ ÖDEME (CASH AGAINST GOODS)

Mal mukabili ödeme şeklinde, mallar ihracatçı tarafından hiçbir tahsilat yapılmadan ithalatçıya gönderilmektedir. İthalatçı tarafından mallar gümrükten çekilmekte ve ödemesi daha sonra yapılmaktadır.

Bu ödeme şeklinde ihracatçı parasını tahsil etmeden malları gönderdiği için risk altındadır. İthalatçı açısından ise avantajlı bir ödeme şeklidir. İthalatçıya malları sattıktan sonra mal bedelini ödeme imkanı sağlamaktadır.

Bu ödeme şeklinde mal bedelini vadesinde nakit ödemeyip ihracatçının göndermiş olduğu poliçeyi kabul ederse ödeme şekli “Kabul Kredili Mal Mukabili” olur.
1- Satıcı firma malları alıcı firmaya gönderir.
2- Alıcı firma mal bedelini kendi bankasına yapar.
3- Alıcının bankası transferi satıcının bankasına gönderir
4- Satıcının bankası ödemeyi satıcı firmaya yapar.


1.3 VESAİK MUKABİLİ ÖDEME (CASH AGAINSTDOCUMENTS)

Vesaik mukabili ödeme, malı temsil eden vesaikin ithalatçı firmanın bankası tarafından mal bedelinin tahsili karşılığında ithalatçıya teslimini gerektiren ödeme şeklidir.

Bu ödeme şeklinde ihracatçı malları sevk etmekte ve mallar ile ilgili vesaiki tahsil emri ile kendi bankasına veya ithalatçının bankasına vermektedir. Bu tahsil emrinde vesaikin hangi şartlarda ithalatçıya teslim edileceği, faiz ve komisyonun kime ait olacağı, tahsil edilen mal bedelinin nasıl transfer edileceği, mal bedelinin ödenmemesi halinde ne yapılacağı gibi konular yer almaktadır. İthalatçı, tahsil emrinde belirtilen koşullarda mal bedelini bankasına ödeyerek vesaiki teslim alır ve malları gümrükten çeker.

Bu ödeme şeklinde ithalatçı mal bedelini nakit olarak ödemeyip, ihracatçının düzenlediği poliçeyi kabul ederse ödeme şekli “Kabul Kredili VesaikMukabili” olur.
1- Satıcı firma mallar ile ilgili yükleme işlemini tamamlar.
2- Satıcı firma kendi bankasına vesaiki ibraz eder.
3- Satıcının bankası vesaiki alıcının bankasına gönderir.
4- Alıcı firma ödemeyi kendi bankasına yapar.
5- Alıcı firma bankasından vesaiki teslim alır.
6- Alıcının bankası mal bedelini satıcının bankasına gönderir.
7- Satıcının bankası satıcı firmaya ödemeyi yapar.

1.4 KABUL KREDİLİ ÖDEME (ACCEPTANCE CREDITS)

Vesaik mukabili ödeme, ithalatçının ihracatçı tarafından keşide edilen poliçeyi kabul ederek malları almasını sağlayan ödeme şeklidir. Bu ödeme şeklinde ihracatçı ithalatçıyı belirli bir süre finanse etmekte yani ödemenin ileri bir tarihte yapılmasına olanak vermektedir. Böylece ithalatçı malları sattıktan sonra ödeme yapma imkanına sahip olacaktır.

İhracatçı tarafından keşide edilen poliçe ithalatçı ve ihracatçı arasında yapılan anlaşmaya göre 3 şekilde kabul edilir.

- İthalatçı tarafından kabul edilir.
- Amir banka veya muhabir banka tarafından kabul edilir.
- İthalatçı tarafından kabul edilir, amir banka tarafından aval verilir.

Bu ödeme şeklinde ihracatçının tahsilat için poliçe vadesini beklemeden poliçeyi iskonto ettirme olanağı vardır.

Kabul kredili ödeme şekli mal mukabili, vesaik mukabili ve akreditifli ödeme şekilleri ile birlikte olur.
1- Satıcı firma mallar ile ilgili yükleme işlemini tamamlar.
2- Satıcı firma kendi bankasına vesaiki ibraz eder.
3- Satıcının bankası vesaiki alıcının bankasına gönderir.
4- Alıcı firma poliçeyi kabul ederek kendi bankasına teslim eder.
5- Alıcı firma bankasından vesaiki teslim alır.
6- Alıcının bankası poliçeyi satıcının bankasına gönderir.
7- Satıcının bankası poliçeyi satıcı firmaya teslim eder.


1.5 AKREDİTİF ÖDEME
(LETTER OF CREDIT, DOCUMENTARY CREDIT)

1.5.1 Akreditifin Tanımı

Akreditif, ithalatçının talebine dayanarak bir banka tarafından ihracatçıya verilen belirli şartların yerine getirilmesi koşulu ile sattığı mal ve hizmetlerin bedelini ödeyeceğini garanti eden bir taahhütdür. Bu şartlar genellikle malların sevk edildiğini gösteren vesaikin ibrazıdır.

Akreditif hem ihracatçıyı hem de ithalatçıyı korumaktadır. İhracatçı malları sevk ettiği taktirde mal bedelini tahsil edeceğini, ithalatçıda sevkiyat yapılmadan önce ödeme yapılmayacağını bilir.

Akreditif ithalatçının bankası tarafından açılır. Akreditifte istenen şartlar küşat mektubu adı verilen bir belge ile ihracatçının bankasına bildirilir. İhracatçı sevkiyatı yapıp, akreditifde belirtilen koşulları yerine getirip gerekli vesaiki bankaya ibraz ettiğinde mal bedelini tahsil eder.

Akreditifler ile ilgili uygulama esasları Milletlerarası Ticaret Odası’nın 500 nolu “Vesikalı Krediler, Yeknesak Teamüller ve Uygulamalar” isimli yayının 1993 revizyonunda belirlenmiştir.

1.5.2 Akreditifte Taraflar

1.5.2.1 Akreditif Amiri (Applicant, Orderer, Principal)

Akreditif amiri, bankasına akreditif açma talimatı vererek işlemi başlatmış olan ithalatçıdır. İthalatçı ve ihracatçı arasında bir satış sözleşmesi yapılır ve akreditif açılması bu sözleşmede belirlenir.

İthalatçı satış sözleşmesine veya ihracatçıdan aldığı proforma faturaya istinaden akreditifin cinsini, şartlarını ve istenecek belgeleri bankasına bildirir ve akreditifin içeriğini belirler.

Satış sözleşmesi akreditifi açan ve ödemeye aracılık eden bankaları doğrudan doğruya ilgilendirmez ve bağlamaz. Akreditif amiri banka ile ayrı bir sözleşme yapar. Amir, akreditif gereğince lehdara ödenecek mal bedelini bankaya ilk talebinde ödeme yükümlülüğünü kabul eder.

Akreditif amiri, satış sözleşmesi ile ihracatçıya karşı, akreditif sözleşmesi ile de bankaya karşı sorumludur.


1.5.2.2 Akreditif Lehdarı (Beneficiary)

Akreditif lehdarı, lehine akreditif açılan ihracatçıdır. Lehdar, akreditif şartlarına göre malları sevk ederek gerekli vesaiki kendi ülkesindeki bankaya ibraz ederek mal bedelini tahsil eder veya düzenlediği poliçenin kabulünü alır.


1.5.2.3 Amir Banka (Opening Bank, Issuing Bank)

Amir banka, ithalatçının talimatı üzerine akreditifi açan bankadır. Amir banka ithalatçının verdiği talimatları içeren akreditif metnini hazırlayarak lehdara iletilmek üzere ihracatçının ülkesindeki muhabir bankaya veya direkt lehdara gönderir.

Amir banka, akreditif metninde muhabir bankaya gerekli şartların yerine getirilmesi karşılığında ödeme, iştira, poliçe kabulü yetkisi verir ve bu yetkiler sonucu muhabirine karşı ödeme taahhüdüne girer. Akreditif doğrudan lehdara gönderilmiş ise aynı taahhütler lehdara karşı verilmiş olur.

Amir bankanın muhabir bankaya veya lehdara gönderdiği akreditif metnine “Küşat Mektubu” denir. Küşat mektubunda bulunması gereken bilgiler şunlardır.

- Akreditif Şekli
- Numarası
- Düzenleme yeri ve tarihi
- Geçerlilik süresinin sona erdiği tarih ve yer
- Amirin ismi ve adresi
- Lehdarın ismi ve adresi
- İhbar bankasının ismi ve adresi
- Akreditifin döviz tutarı
- Teslim şekli
- Akreditif ibrazda ödemeli, vadeli poliçe kabulü veya vadeli ödeme çeşidinden hangisi olduğu
- Kısmi yükleme ve aktarmaya izin verilip verilmediği
- Sevk yeri, sevkiyatın şekli ve varış yeri
- Yükleme vadesi
- Malların tanımı
- İstenilen vesaik
- Vadeli poliçe kabullü akreditiflerde istenilen poliçenin tarifi
- İlave şartlar
- Rambursman şekli
- İhbar/teyit eden banka masraflarının hangi tarafa ait olduğu
- Vesaikin yükleme tarihinden itibaren ibraz süresi
- Akreditifin teyitsiz veya teyitli olduğu
- Akreditifin lehdara ihbar şekli
- Akreditifin “Vesikalı Krediler, Yeknesak Teamüller ve Uygulamalar” yayınına tabi olarak düzenlendiğine ilişkin açıklama


1.5.2.4 Aracı Banka (Intermediary Bank)

Aracı banka, akreditif şartlarına göre akreditifi lehdara ihbar veya teyit eden, lehdara ödemeyi yapan, ibraz edilen poliçeyi kabul eden ya da aval veren veya poliçeyi iştira eden bankadır.

Aracı banka, lehdarın ülkesindeki bankadır. Bu banka, akreditifi açan bankanın muhabiri olabileceği gibi lehdarın bankası da olabilir.


1.5.2.4.1 İhbar Bankası (Advising Bank)

İhbar bankası, amir bankadan aldığı akreditif metninde kendisine verilen görev sonucu akreditifi ihracatçıya veya onun bankasına ihbar eden bankadır. İhbar bankası sadece akreditifi ihracatçıya iletir, ödemenin yapılması konusunda hiçbir sorumluluk üstlenmez.







1.5.2.4.2 Teyit Bankası (Confirming Bank)

Teyit bankası, ilgili akreditif şartlarına göre ihracatçıya akreditifi teyit eden bankadır. Teyit bankası, akreditif şartları yerine getirildiğinde lehdara rücu hakkı olmaksızın ödeme yapar veya poliçeleri kabul eder.

Teyit bankasının lehdara karşı sorumluluğu amir bankanın sorumluluğu derecesindedir.


1.5.2.4.3 Ödeme Bankası (Paying Bank)

Ödeme bankası, akreditif küşat mektubunda ödemeye yetkili kılınan yani vesaik bedelini ödeyecek olan bankadır.

Tüm akreditiflerde ödemeyi yapacak olan bankanın belirlenmesi gerekmektedir. Ödeme bankası, vesaikin akreditif şartlarına uygun olup olmadığını inceledikten sonra ödemeyi yapmalıdır. Aksi taktirde akreditif şartlarına uygun olmayan vesaik karşılığında ödediği parayı amir bankadan isteyemez.


1.5.2.4.4 Kabul Bankası (Accepting Bank)

Kabul bankası, akreditif küşat mektubunda üzerine vadeli poliçe çekilecek olan ve keşide edilecek poliçeleri kabul etmeye yetkili kılınan bankadır.

Kabul bankası kabul edeceği poliçeyi vadesinde ödemek zorunda olduğundan kabul sırasında ödeme bankasının dikkat edeceği hususları göz önünde bulundurmalıdır.


1.5.2.4.5 İştira Bankası (Negotiating Bank)

İştira bankası, ihracatçının akreditif şartlarında belirtilen vesaiki ibraz ettiği bankadır. İştira bankası , vesaiki incelemesi sonucunda akreditif şartlarına uygunluğuna karar verirse vesaiki iştira eder (satın alır/Negotiation) ve amir bankaya veya ödeme bankasına gönderir. Rambursman kendi adına tesis edilmiş ise rambursman şartlarına göre vesaik bedelini ve komisyonlarını talep eder.

Akreditif şartları iştiranın herhangi bir bankaca yapılmasına izin vermiyorsa akreditifte iştirayı yapacak olan bankanın belirlenmesi şarttır.

İştira bankası lehdara ödediği parayı daha sonra amir bankadan alacaktır. Kendisinden iştira bankası olması istenen banka lehdarın sunduğu vesaikin akreditif şartlarına uygunluğunu saptadıktan sonra üç yol izleyebilir.

- Uygun bulduğu vesaikin (Clean Documents, Conform Documents) bedelini lehdara ödeyerek amir bankaya müracaat eder.
- Lehdar ile anlaşarak vesaik bedelinin bir bölümünü teminat olarak amir bankanın kendisini ramburse etmesine kadar bekletir.
- Amir bankadan parayı aldıktan sonra lehdara ödemede bulunur. Böylece riske girmemiş olur.


1.5.2.4.6 Rambursman Bankası (Reimbursing Bank)

Rambursman bankası, amir bankadan aldığı talimata göre ödeme veya kabul bankası ile iştira bankasını ramburse edecek yani bu bankaların lehdara ödediği vesaik tutarını kendilerine ödeyecek olan bankadır. Rambursman bankası yaptığı bu ödeme tutarını kendi komisyonu ile beraber amir bankanın hesabına borç kaydeder. Rambursman bankasının ödemeyi yapmamasından veya geç yapmasından amir banka sorumludur.


1.5.3 Akreditifte Süreler

1.5.3.1 Akreditif Vadesi (Expiry Date)

Akreditif vadesi, akreditifin geçerlilik tarihidir. Lehdar akreditif konusu vesaiki en geç bu tarihe kadar akreditifin kullanılacağı bankaya ibraz etmelidir.


1.5.3.2 Yükleme Vadesi (Latest Date of Ahpment)

Yükleme vadesi, malların sevk edilebileceği en son tarihtir. Yükleme vadesinin akreditif vadesini ve ibraz edilecek taşıma belgelerinin son yükleme tarihini geçmemesi gerekir.



Akreditifte yükleme vadesi belirtilmemişse akreditif vadesi aynı zamanda yükleme vadesi olarak kabul edilir.

Yükleme (Shipment) deyimi; deniz yolu ile taşımada “Yükleme (Loading On Board)”, kara ve hava yolu ile taşımada “Yollama (Dispatch)” ve kombine taşımalarda “İlk Taşıyıcıya Teslim (Taking In Charge)” anlamlarını ifade eder.


1.5.3.3 İbraz Süresi (Documant Presentation Priod)

İbraz süresi, malların sevk edildikten sonra vesaikin kaç gün içinde bankaya ibraz edileceğini gösteren süredir.

Akreditifte böyle bir süre belirtilmemiş ise akreditif vadesi içinde kalmak koşulu ile yükleme tarihinden itibaren 21 gün içerisinde vesaikin bankaya ibraz edilmesi gerekir. Bu süreden sonra ibraz edilen vesaik bankalar tarafından kabul edilmemektedir.


1.5.3.4 Ödeme Vadesi (Maturity Date)

Ödeme vadesi, vadeli akreditiflerde ödemenin yapılacağı tarihtir. Bu vade belli bir tarih olarak belirlenebileceği gibi yükleme tarihinden itibaren belirli bir süre olarak ta belirlenebilir.


1.5.4 Akreditif Türleri

1.5.4.1 Akreditifden Dönme Hakkına Göre

1.5.4.1.1 Dönülemez Akreditif (Irrevocable L/C)

Dönülemez akreditif, tüm tarafların onayı olmaksızın iptal edilemeyen ve değiştirilemeyen akreditiftir. Dönülemez akreditifde amir banka akreditifte belirtilen vesaikin şartlara uygun olarak ibrazı halinde derhal ödeme, vadeli ödeme, poliçe kabulü veya iştira etmeye ilişkin kesin taahhüdünü bildirmektedir.

1.5.4.1.2 Dönülebir Akreditif (Revocable L/C)

Dönülebilir Akreditif, lehdara önceden bildirilmeksizin ve herhangi bir anda amir banka tarafından amirin talimatı üzerine iptal edilebilen veya şartları değiştirilebilen akreditiftir. Dönme hakkı akreditif açan bankaya aittir ve banka bu hakkını amirin talimatı olmadan da kullanabilir.



Dönülebilir akreditifte kural olarak amir bankanın akreditiften döndükten sonra ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Fakat amir banka, iptal ve değişiklik bildirisini almadan önce akreditif şartlarına uygun vesaik karşılığında ödeme, vadeli ödeme, poliçe kabulü ve iştira işlemi yapan bankayı ramburse etmek (ödemede bulunmak) zorundadır.


1.5.4.2 Teyit Durumuna Göre

1.5.4.2.1 Teyitli Akreditif (Confirmed L/C)

Teyitli akreditif, amir bankanın akreditifi lehdara ihbar eden bankaya aynı zamanda bu akreditife teyit vermesi yolunda talimat verdiği akreditiftir. Bir akreditifin teyitli olması şartı, yabancı bir ülkedeki amir bankanın taahhüdüyle yetinmeyerek kendi ülkesindeki bir bankanın da taahhüdünü isteyen lehdarın talebinden kaynaklanır.

Bu akreditif türünde akreditife teyidini ekleyen ihbar bankası da bağımsız olarak ödeme taahhüdü altına girmektedir. Bu durumda teyit veren ihbar bankasının akreditif şartlarına uygun vesaikin kendisine ibraz edilmesi üzerine derhal ödeme, vadeli ödeme ve poliçe kabulü yükümlülüğü doğar.


1.5.4.2.2 Teyitsiz Akreditif (Uncomformed L/C)

Teyitsiz akreditif, muhabir bankanın hiçbir ödeme yükümlülüğü bulunmayıp sadece akreditifi lehdara ihbar ettiği akreditifdir. Lehdara ödeme amir bankanın talimatına göre yapılır.


1.5.4.3 Süreklilik Durumuna Göre

1.5.4.3.1 Adi Akreditif (Fixed L/C)

Adi akreditif, akreditif talimatında belirlenen limit bir defa kullanılınca hükmünü kaybeden akreditiftir.





1.5.4.3.2 Rotatif Akreditif (Revolving L/C)

Rotatif akreditif, kullanıldıkça otomatik olarak yenilenerek tekrar kullanılabilir hale dönen ve bunun için özel bir değişiklik yapılması gerekmeyen akreditifdir. Bu tür akreditifler, mal alım ve satımını devamlı olarak yapan ithalatçı ve ihracatçılar tarafından kullanılır. Her iki taraf içinde formalite kolaylığı sağlayan akreditiflerdir.

Rotatif akreditifler miktar ve süre ile sınırlı olarak açılırlar.

Miktar ile sınırlı rotatif akreditiflerde ya akreditif vadesi boyunca lehdarın emrine hazır tutulacak olan toplam tutar tespit edilerek çekilecek poliçeler de bu limit ile sınırlı olarak akreditif vadesi içerisinde belirlenir. Ya da akreditif vadesi boyunca lehdarın emrine hazır tutulacak toplam tutar saptanmayıp vade içerisinde çekilecek poliçe sayısı ve bir defada ekilebilecek poliçe tutarı belirlenir.

Süre ile sınırlı rotatif akreditifler birikimli (Cumulative) veya birikimsiz (Non-Cumulative) olarak açılabilir.

Birikimli akreditifte bir dönemde kısmen veya tamamen kullanılmamış olan akreditif tutarı sonraki dönemde kullanılabilir. Birikimsiz akreditifte ise bir dönemde kullanılmayan akreditif tutarı sonraki dönemde kullanılamaz ve iptal edilmiş sayılır. Akreditifin birikimli yada birikimsiz olduğu belirtilmemiş ise o akreditif birikimsiz kabul edilir.


1.5.4.4 Devredilebilme Durumuna Göre

1.5.4.4.1 Devredilebilir Akreditif (Transferable L/C)

Devredilebilir akreditif, lehdarı tarafından diğer bir lehdara devredilebilen akreditiftir. Bu tür akreditifler genellikle ilk lehdarın malın üreticisi değil, komisyoncu olduğu durumlarda kullanılmaktadır.

Akreditifin devredilebilir olması için amir banka tarafından bu konunun açıkça belirtilmiş olması ve küşat mektubunda “Devredilebilir (Transferable)” ibaresinin mutlaka bulunması gerekir.


Devredilebilir akreditifler sadece bir defa devredilebilirler. Dolayısıyla ikinci lehdarın isteği üzerine akreditif üçüncü bir lehdara devredilemez. Devir ilk akreditif talimatındaki esas ve şartlar ile yapılır. İlk akreditif şartlarından sadece akreditif tutarı azaltılabilir, malın fiyatı düşürülebilir, akreditif vadesi kısaltılabilir, malların yükleme vadesi ve vesaikin ibraz süresi kısaltılabilir. Ayrıca sigorta primi oranının artırılması mümkündür.


1.5.4.4.2 Nakledilebilir Akreditif

Lehdar tarafından başka bir ülkeye transfer edilebilen akreditiflere nakledilebilir akreditif denir.


1.5.4.4.3 Bölünebilir Akreditif

İthalatçının yabancı ülkeden satın almak istediği malları tek bir firma sağlayamıyorsa, ithalatçı bölünebilir akreditif açar. Böylece açılan akreditif kısımlara ayrılarak çeşitli lehdara devredilebilir.


1.5.4.5 Ödeme Biçimine Göre

1.5.4.5.1 İbrazında Ödemeli Akreditif (Sight L/C)

İbrazında ödemeli akreditif, lehdar tarafından akreditif şartlarına uygun vesaikin akreditif vadesi içinde ibrazı halinde ödemenin amir bankaca veya amir bankanın verdiği yetkiye dayanarak teyit veya ihbar bankasınca yapıldığı akreditifdir.

Dönülemez ve teyitli bir akreditifte, ödemeyi teyit bankasının yapması öngörüldüğü takdirde bu banka, akreditif şartlarına uygun vesaikin ibrazında kuvertürün gelmesini beklemeksizin lehdara ödemeyi yapmak zorundadır.

Dönülemez akreditifin teyitsiz olması durumunda amir banka, ihbar bankasına ödeme yetkisi verebilir. Fakat bu durumda ihbar bankası akreditif kuvertürünü sağladıktan sonra lehdara ödemeyi yapar. İhbar bankası ödemeyi, amir bankanın nezdindeki hesabını borçlandırarak yapabileceği gibi, rambursman diğer bir bankadan da sağlanabilir. İkinci durumda lehdara ödeme yapılabilmesi için kuvertürün ihbar bankasına gelmesi beklenecektir

Dönülemez ve teyitsiz bir akreditifin amir bankada sona ermesi durumunda lehdar akreditif bedelini vesaikin amir bankaca incelenerek ihbar bankasına ödeme yapmasından sonra tahsil edebilecektir.


1.5.4.5.2 Vadeli Akreditif (Deferred Payment L/C)

Vadeli akreditif, lehdara ödemenin vesakin ithalatçıya teslim edilmesinden belli bir süre sonra yapıldığı akreditiftir.

Vadeli akreditiflerin teyitli olanlarında teyit bankası, teyitsiz olanlarında amir banka ödeme yükümlülüğüne girmektedir.

Vadeli akreditiflerde vesaiki ibraz eden lehdara, amir banka veya teyit bankası tarafından ödemenin akreditifte belirtilen vadede yapılacağını belirten bir taahhütname verilir. Bu taahhütname kambiyo senedi niteliğinde olmadığından iskonto veya iştira edilemez.


1.5.4.5.3 Kabul Kredili Akreditif (Acceptance L/C)

Kabul kredili akreditif, lehdar tarafından vesaikin akreditif şartlarına uygun bir vadeli ile düzenlenmiş bir poliçe ile bankaya ibraz edildiği akreditiflerdir.

Poliçeler amir banka, teyit bankası, ihbar bankası veya akreditif amiri tarafından kabul edilmek üzere keşide edilirler. Poliçeler kabul edildikten sonra ihracatçıya geri verilir. İhracatçı bu poliçeyi vadesinde tahsil eder veya vadesinden önce herhangi bir bankaya iskonto ettirmek suretiyle mal bedelini poliçenin vadesinden önce tahsil eder.


1.5.4.6 Sürelerine Göre

1.5.4.6.1 Süreli Akreditif

Süreli akreditif, akreditif amirinin ihracatçıya ödeme yapılması için bir süre tayin etmesi şeklinde açılan akreditiftir.


1.5.4.6.2 Süresiz Akreditif

+ Süresiz akreditif, ihracatçıya ödeme yapılması için belirli bir sürenin mevcut olmadığı akreditiftir


1.5.4.7 Özellikli Akreditifler

1.5.4.7.1 Karşılıklı Akreditif (Back to Back L/C)

Karşılıklı akreditif, ihbar bankasının lehine akreditif açılan lehdarın talebi üzerine bu akreditifi teminat kabul ederek diğer bir lehdar lehine açtığı akreditiftir. Bu akreditiflerden birincisi ihracat akreditifi, ikincisi ithalat akreditifi olmaktadır. Bu tür akreditif genellikle ilk lehdarın doğrudan üretici olmayıp aracılık yaptığı durumlarda kullanılır.


1.5.4.7.2 Red Clause Akreditif (Red Clause L/C)

Red clause akreditif, malların gönderilmesinden ve vesaikin bankaya ibraz edilmesinden önce lehdara avans niteliğinde ödeme yapılmasına imkan veren akreditiftir.

Lehdara ödeme ihbar veya teyit bankasınca yapılmaktadır. Fakat risk amir bankaya aittir. Lehdar taahhütlerine uymayıp ihracatı gerçekleştirmez veya tahsil ettiği avans tutarını geri ödemez ise ödemede bulunan ihbar veya teyit bankası amir bankaya rücu eder. Amir bankada ödemeyi yaptıktan sonra akreditif amirine başvurur.

Lehdara verilen avans malların sevkinden sonra ihbar veya teyit bankası tarafından yapılacak ödemeden mahsup edilir.

Bu akreditiflerin amacı ihracatçıya ihraç edecekleri malları satın almaları, gerekiyorsa işlemeleri, ambalajlamaları ve sevk etmeleri için gerekli fonları sağlamaktır.

Bu akreditiflere kırmızı şartlı denmesinin nedeni uygulamanın başladığı tarihlerde avans ödeme şartının akreditif küşat mektubuna dikkat çekmesi için kırmızı renkli mürekkep ile yazılmasıdır.


1.5.4.7.3 Green Clause Akreditif (Green Clause L/C)

Green clause akreditif, malların depolandığını gösteren ve banka adına düzenlenmiş veya bankaya devredilmiş bir depo makbuzu karşılığında lehdara peşin ödeme olanağı sağlayan akreditiftir.


1.5.4.7.4 Stand-by Akreditif (Stand-by L/C)

Stand-by akreditif, amir bankanın akreditif amirinin kefili sıfatıyla amirin üstlendiği bir yütkümlülüğü yerine getireceğini alıcı veya işverene karşı garanti eden akreditiftir.

Stand-by akreditifler lehdarın adına düzenlenerek, lehdara doğrudan doğruya veya ülkesindeki bir banka aracılığı ile gönderilmektedir.

Ticari akreditifler alıcının veya işverenin emri ile satıcı veya müteahhit lehine açılır. Oysa stand-by akreditifler satıcı veya müteahhit emri ile alıcı veya işveren lehine açılır.

Ticari akreditiflerde lehdarın (satıcı) akreditiften yararlanması, akreditif şartlarına uygun vesaiki ibraz etmesine bağlı olduğu için bir ifa garantisi (performance) sözkonusudur. Stand-by akreditifte lehdarın (alıcı, işveren) akreditiften yararlanması akreditif amirinin (satıcı, müteahhit) sözleşmesinden doğan yükümlülüğünü yerine getirmemesine bağlı olduğu için bir ademi ifaya karşı garanti (non-performance) sözkonusudur.


1.5.5 Akreditiflerin İşleyiş Süreci

Bir akreditif işleminin işleyiş süreci şu şekildedir.

I- İthalatçı ve ihracatçı aralarında bir satış sözleşmesi imzalarlar.

II- İhracatçı ithalatçıya proforma fatura gönderir.

III- İthalatçı, akreditif açtırma teklif mektubu ile bankasına ihracatçı lehine akreditif açılması için müracaat eder.

IV- İthalatçı (amir) ile banka kredi sözleşmesi imzalar.

V- Amir banka, ilgili ülkedeki bir muhabiri nezdinde amirin talimatına göre akreditifi açar. Akreditif açılması işlemi mektup, şifreli teleks, şifreli fax veya swift ile gerçekleştirilir.

VI- Akreditifi alan muhabir banka (ihbar, teyit veya iştira bankası) imza ve şifre kontrolünü yaptıktan sonra akreditif metninin bir suretini lehdara ihbar eder. Eğer akreditif teyitli ise kendi teyidini de ilave eder.

VII- Lehdar akreditif şartlarını inceler ve yerine getiremeyeceği bir şart var ise ihbar bankası aracılığı ile amirden değişiklik yapmasını ister.

VIII- Lehdar akreditif şartlarına uygun malı tedarik eder, süresi içinde yüklemeyi yapar, teslim şekline göre malın nakliyat sigortasını yaptırır veya ithalatçıya yükleme bilgisini iletir. Akreditif şartlarında belirtilen diğer vesaiki tanzim ederek muhabir bankaya ibraz eder.

IX- Muhabir banka vesaik üzerinde gerekli incelemeyi yapar.

A- Vesaiki akreditif şartlarına uygun bulursa

a) Akreditifin ödeme biçimine göre ödemede bulunur, vadeli ödeme taahhüdüne girer veya poliçeyi kabul eder.
b) Muhabir banka ödemede bulunursa, ödediği tutarı, kendi komisyon ve masraflarını amir bankanın hesabına borç kaydeder. Eğer arada bir rambursman bankası var ise aynı tutarı bu bankadan talep eder.
c) Muhabir banka vesaiki römiz mektubu ekinde amir bankaya gönderir.

B- Vesaiki akreditif şartlarına uygun bulmazsa

a) Vesaike rezerv koyar. Lehdarı uyararak vesaikin şartlara uygun hale getirilmesini sağlar
b) Akreditif ödeme biçimine göre ödemede bulunur, vadeli ödeme taahhüdüne girer veya poliçe kabul eder.


c) Muhabir banka ödemede bulunursa, ödediği tutarı, kendi komisyon ve masraflarını amir bankanın hesabına borç kaydeder. Eğer arada bir rambursman bankası var ise aynı tutarı bu bankadan talep eder.
d) Muhabir banka vesaiki römiz mektubu ekinde amir bankaya gönderir.


X- Lehdar vesaiki akreditif şartlarına uygun hale getirmezse

A- Muhabir banka rezerv konularını amir bankaya iletir ve ödeme yetkisi ister.

B- Muhabir banka, amir bankaya rezervleri bildirmeden önce lehdara rezerv tahtında ödeme yapabilir. Rezerv tahtında bir ödeme geçici ve rücu edilebilir nitelikte bir ödemedir.

XI- Vesaiki alan amir banka 7 gün içinde vesaiki inceleyerek kabul edip etmemeye karar verir.

A- Amir banka vesaiki rezerv koyacak bir eksiklik bulursa durumu muhabir bankaya bildirerek vesaiki emrine amade tuttuğunu veya kendisine iade etmekte olduğunu bildirir.

B- Amir banka vesaiki kabul etmeye karar verirse vesaiki bir ibra makbuzu karşılığında amire teslim eder. Akreditif bedelini nakten ödeyerek veya banka nezdindeki kredisini kullanarak vesaiki teslim alan amir malları gümrükten çeker.

XII- Vesaik muhabir banka tarafından rezerv konmuş veya rezerv tahtında ödeme yapılmış olarak gönderilirse amir banka durumu akreditif amirine bildirir. Akreditif amiri rezervleri kabul eder ise bankaya bir rezerv taahhütnamesi verir. Amir banka, amirden aldığı talimata istinaden muhabire rezervlerin kaldırıldığını bildirir.

Eğer akreditif amiri rezervleri kabul etmez ise amir banka muhabire vesaikin amir tarafından kabul edilmediğini ve vesaiki emrine amade tuttuğunu veya iade etmekte olduğunu bildirir.

1- Alıcı ile satıcı arasında sözleşme imzalanır.
2- Alıcı akreditif açılışı için kendi bankasına başvuruda bulunur.
3- Alıcının bankası akreditifi satıcının bankasına bildirir.
4- Satıcının bankası akreditifi satıcı firmaya ihbar eder.
5- Satıcı firma mallar ile ilgili yüklemeyi yapar.
6- Satıcı firma akreditif vesaikini kendi bankasına teslim eder.
7- Satıcının bankası vesaiki alıcının bankasına gönderir.
8- Alıcı firma bankasına ödemeyi yapar.
9- Alıcı firma bankasından vesaiki teslim alır.
10- Alıcının bankası akreditif bedelini satıcının bankasına gönderir.
11- Satıcının bankası akreditif bedelini satıcı firmaya öder.


1.5.6 Akreditif Analizi
Eline küşat mektubu ulaşan akreditif lehdarının sözkonusu akreditifi incelerken dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır.

a) İhracat – İthalat Akreditifi: Yurtdışındaki bir bankadan yurtiçindeki bir bankaya gelen akreditif ihracat akreditifidir. Bunun tam tersi ise ithalat akreditifidir.

b) Akreditifin Açılış Tarihi: Akreditif küşat mektuplarında tarih yıl/ay/gün şeklinde yazılır.


c) Akreditifin Bitiş Tarihi ve Yeri: Akreditifin bitiş tarihi ihracatçı lehine akreditifin geçerli olduğu son tarihtir. Akreditif yeri ise vesaikin amir bankaya ibraz edileceği yerdir.

d) Akreditifin Cinsi: Akreditifin dönülebilir veya dönülemez olduğu gösterilir.

e) Teslim Şekli: Malların alıcıya nerede teslim edileceğini gösterir.

f) Akreditif Tutarı: Akreditif tutarının yanında maksimum kelimesi yazıyorsa en fazla bu tutar kadar yükleme yapılabilir. Eğer akreditif tutarının yanında +/- belirli bir tölerans yazıyor ise bu sınırlar içerisinde yükleme yapılabilir.

g) Akreditif Amiri: Akreditifi açtıran ve malın bedelini ödeyecek olan bankadır.

h) Lehdar: Lehine akreditif açılan ihracatçıdır.

ı) Son yükleme Tarihi: Malların taşıma aracına en son yüklenebileceği tarihtir. Bu tarihten sonra yapılan yüklemelerde rezerv söz konusu olur.

i) Kısmi Yükleme: Malların parti parti gönderilip gönderilemeyeceği belirtilir.

j) Aktarmalı Taşıma: Mallar taşınırken taşıma aracı değiştirilip değiştirilemeyeceği belirtilir.

k) İstenen Belgeler: Bu bölümde akreditif amirinin talep ettiği belgeler belirtilir.

l) Akreditifin Teyit Durumu: Bu bölümde lehdar bankasının akreditife teyit ekleyip eklemeyeceği belirtilir.

m) Yükleme Yeri: Yüklemenin nereden yapılacağını gösterir.

n) Boşaltma Yeri: Malların nerede boşaltılacağını gösterir.

o) İlave Şartlar: Akreditif amirinin akreditifte istediği ilave şartlar belirtilir.



ö) 500 Nolu Broşüre Tabi Olma: Akreditifin Milletlerarası Ticaret Odasının yayınladığı Vesikalı Krediler için 500 nolu Borşüre tabi olduğu belirtilir.


1.5.7 Akreditifte Rezerv Durumları

Bir akreditifin rezerve uğramasına neden olan durumların bazıları aşağıda belirtilmiştir.

Poliçelerde Rezerve Sebep Olan Durumlar

. Akreditif numarası poliçe üzerine hiç yazılmamış veya yanlış yazılmış.
. Poliçe vadeden sonra ibraz edilmiş.
. Poliçe meblağı akreditif tutarından fazla.
. Poliçe vadesi akreditiften farklı.
. Poliçeyi akreditif lehdarı düzenlememiş.
. Poliçe imzasız.
. Poliçe akreditifte belirtilen üzerine çekilmemiş.
. Poliçenin arkası banka tarafından ciro edilmemiş veya yanlış ciro edilmiştir.
. Poliçe istendiği halde faizi içermiyor.
. Akreditifteki sair şartları içermiyor.


Faturalarda Rezerve Sebep Olan Durumlar

. Akreditif lehdarınca düzenlenmemiş.
. Alıcı hanesine akreditif amiri yazılmamış.
. Malın tarifi akreditife uymuyor.
. Malların miktarı istenen sınırlar içinde değil. Malların brüt ve net miktarlarının hesaplanması hatalı.
. Fatura tutarı akreditif tutarını aşıyor.
. Birim fiyat akreditifte istenenden farklı.
. Akreditifte istendiği halde vize edilmemiş.
. Akreditifte istendiği halde imzalanmamış.
. Akreditifte yasaklandığı halde kısmi yükleme yapılmış.
. Yükleme şartları akreditifte istenene uymuyor.
. Sipariş numaraları ve marka diğer dökümanlardan farklı.
. Akreditifteki olası diğer şartları içermiyor.



Sigorta Poliçelerinde Rezerve Sebep Olan Durumlar

. Sigorta poliçesindeki döviz cinsi akreditiftekine uymuyor.
. Mal tarifi akreditife uymuyor.
. Yükleme limanı akreditife uymuyor.
. Boşaltma limanı akreditife uymuyor.
. Poliçe akreditif amiri adına düzenlenmiş ve cirosu unutulmuş.
. Akreditifte konması istenen riskler poliçede tam değil.
. Tam takım ibraz edilmemiş.
. Sigortanın kapsama alma tarihi yükleme tarihinden sonra.
. Sigorta tutarı akreditifteki CIF tutarından düşük.
. Akreditifte muafiyetsiz istenmiş olmasına rağmen poliçe muafiyetli düzenlenmiş.


Konşimentolarda Rezerve Sebep Olan Durumlar

. Malın alıcısı akreditife uymuyor.
. Malın gelişinin ihbar edileceği taraf akreditife uymuyor.
. Yükleme limanı farklı.
. Akreditifte istenmediği halde aktarma var.
. Aktarma var fakat konşimento tüm güzergahı göstermiyor.
. Mal tarifi akreditife uymuyor.
. Temiz değil.
. Akreditifte istendiği halde navlun ödenmemiş.
. İmzalı tüm orjinalleri yok.