[Gokhan]

DIŞ TİCARETTE DEPOLAMA VE DAĞITIM


Dış ticaret,ülke ekonomileri açısından,maddi getiri yaratma,iş potansiyelini ve buna bağlı olarak istihdam,üretim hacmi,gayri safi milli hasıla gibi iktisadi olguları geliştirici etkiye sahip önemli bir faktördür.Dış Ticaretin gelişmesi,bu kanalla ülke ekonomisine kazandırılan dövizin,yerel paranın değerini arttırmasına ve dönem sonu cari dengenin sağlanmasına etken oluşturmaktadır.

Makro düzeyde bu denli olumlu etkileri olan dış ticaretin,mikro düzeyde,firma düzeyindeki etkileri özellikle likit kaynak oluşturması açısından azımsanamayacak düzeydedir.

Dış ticaret,ihracat ve ithalat olarak iki kısma ayrılır.İhracat ülke içinde üretilen bir malın,ülke dışına satılması ve buna karşılık ülkeye döviz girişi anlamına gelir.İthalat ise,ülke dışında üretilen bir malın,ülke içerisine getirilip,burada satışa sunulması ve buna karşılık ülke dışına döviz çıkısı anlamına gelir.

Söz konusu malın yurt içine ve dışına nakli hava yolu,deniz yolu veya kara yolu ile gerçekleşir.Taşınan malın mahiyeti,miktarı,kabullenilen nakliye masrafına ve en önemlisi malın gönderileceği ve teslim edileceği ülkelerin coğrafi yapısına göre bu üç nakliye yolundan biri seçilir.Eğer bu iki ülkenin de denize kıyısı varsa,mevcut limanlar ile dağıtım gerçekleşir.Aksi takdirde hava yolu veya kara yolundan biri seçilir.Kara yolu ile dağıtım ile kastedilen sadece TIR kamyonlarla nakliye değil buna ilaveten tren yolu nakliyesi de kastedilmektedir.

Malın nakliyesinden önce ve sonra,hem firmaların kendi depolarında hem de şartlar gerektirdiği taktirde özel veya umumi antrepolarda bu mallar depolanır.Depolama işlemi bugünkü bilinen ismi ile lojistik,kendi çapında ayrı bir sistemdir.Malların düzgün stoklanmasından,bilgisayar sistemine kaydı,malların giriş/çıkışının kontrolü kendi başına büyük bir iştir.Bu nedenle nakliye ve depolama kendi içerisinde birbirinden bağımsız olsa da,bütün olarak incelendiğinde birbirine bağlı ve bütünü oluşturan ana parçalar niteliğindedir.

Sonuçta genel olarak baktığımızda dış ticaretin ve dış ticarette etken rol oynayan dağıtım ve depolamanın ne kadar önemli olduğu,hem ülke ekonomisi,hem firma geleceği ve tüm bunlara bağlı olarak kişilerin hayat standardı açısından anlaşılmaktadır.

İlerleyen kısımlarda,böylesine etkin bir role sahip olan dış ticaretin ise çekirdek düzey olan firmalar arasında nasıl başladığı ve ilerlediği ve konumuz olan dağıtım ve depolama kısmı ağırlıklı olmak üzere incelenecektir.


A)DIŞ TİCARETTE DAĞITIM ŞEKİLLERİ:

Dış ticaret işlemleri esnasında alıcı (ithalatçı) ile satıcı (ihracatçı) arasında düzenlenen satış sözleşmesinde satılan malın alıcıya hangi suretle teslim edileceği kayda bağlanmalıdır.Uygulamada karşılaşılan pek çok anlaşmazlıktan birisi de satılan malın teslimat şeklinin sözleşmede açıklıkla belirtilmemiş olmasından kaynaklanmaktadır.Çünkü malın teslimatı denildiğinde tarafların aklına çok farklı hususlar gelebilmektedir.Dış ticaret işlemlerinde malın teslimatı dendiğinde tarafların aklına çok farklı hususlar anlaşılabilmektedir.Bu nedenle eksiksiz bir satış sözleşmesi bu gibi hususlara da açıklık getirmek zorundadır.

Dış ticaret işlemlerinde taraflar arasındaki anlaşmazlıkları gidermek ve malın teslimatı sırasında yapılacak harcamaların ve ortaya çıkabilecek hasar ve rizikoların kime ait olacağını tespit etmek maksadıyla Uluslar arası Ticaret Odası kısa adı INCOTERMS olan Ticari Terimlerin Yorumlanması için Uluslar arası Kurallar (The International Rules for the Interpretation of Trade Terms) adlı bülteni yayımlamıştır.Taraflar arasında aktedilecek olan satış sözleşmesinde bu yayında kullanılan uluslar arası ticari terimlerle teslimat işlemlerinin nasıl gerçekleştirileceğinin belirtilmesi sorunları asgari düzeye indirecektir.

İhracatçı ve ithalatçı firmalar,malın yurt dışındaki alıcıya teslim edilmesi ifadesini öncelikle şu sorular ışığında cevaplandırmalı ve daha sonra uluslar arası terimlerden kendi şartlarına uygun olanını satış sözleşmesine kaydetmelidir.

1) Satılan mal alıcıya nerede teslim edilecektir?
2) Taşıma giderleri kime ait olacaktır?
3) Taşıma sırasında ortaya çıkabilecek herhangi bir zararı kim tazmin edecektir?
4) Sigorta giderleri kime ait olacaktır?
5) Gerek ihracat ve gerek ithalat işlemleriyle kim ilgilenecek ve bu işlemlerden doğacak masrafı kim karşılayacaktır?

Her ihracat ve ithalat işleminde taraflar yukarıdaki sorulara açıklık getirmek zorundadır.Şartlar tespit edildikten sonra INCOTERMS ’den kendilerine uygun olanını seçerek satış sözleşmesine yazmak,en doğru davranış olacaktır,zira ortaya çıkabilecek herhangi bir anlaşmazlık halinde uluslar arası kabul görmüş,standart terimler tarafların haklarını aramalarında daha gerçekçi ve adil bir yol izlenmesini mümkün kılabilecektir.


BELLİ BAŞLI DAĞITIM ŞEKİLLERİ:



A) EX WORKS (TİCARİ İŞLETMEDE TESLİM):

İhracatçının Sorumlukları:

1) İhracatçı,belirlenen bir tarihte malları kendi işletmesinde alıcıya verilmek üzere hazır eder ve alıcıya burada teslim eder.
2) Bütün masraflar alıcıya ait olmak üzere,alıcı isterse,kendi ülkesindeki bir taşıma şirketi ile anlaşarak ithalatçıya yardımcı olur.
3) İthalatçının kendi ülkesindeki mevzuata yabancı olmasını göz önünde bulundurarak gerekli gümrük işlemlerinde de ithalatçıya yardımcı olması adettendir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen tarihte ihracatçının işletmesinden malları teslim alıp mal bedelini öder.
2) İhracat ve ithalat için gerekli bütün belgeleri düzenleyip bunlardan doğacak olan masrafları karşılar.
3) Gerek ihracat ve gerekse ithalat için ödenen bütün vergi,resim ve harçları öder.
4) Taşıma,sigorta gibi masraflar kendisine ait olup, yolda malın başına gelebilecek herhangi bir hasardan dolayı ihracatçıyı sorumlu tutamaz.


B) FCR (FREE CARRIER – BELİRLENEN YERDE TAŞIYICIYA TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) İhracatçı,malların gümrük işlemlerini tamamlar ve bundan doğacak masrafları karşılar.
2) Belirlenen yerde malları taşıyıcıya teslim eder.Bu yere gelene kadar ortaya çıkan tüm masraf,hasar ve riziko ihracatçıya aittir.
3) İthalatçının talep etmesi halinde,belirlenen yerden sonraki nakliye işlemleri için,masraflar alıcıya ait olmak üzere taşıma sözleşmesi yapılabilir.



İthalatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen yer ve zamanda malları ihracatçıdan teslim alır ve bu andan sonra doğacak tüm masrafları karşılar.
2) Malların kendi ülkesine girişi sırasındaki bütün ithalat işlemlerini yürütür ve gümrük vergilerini öder.


C) CPT (CARRIAGE PAID TO NAMED PLACE OF DESTINATION – VARIŞ YERİNE KADAR NAVLUN ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen yer ve zamanda malların ithalatçının elinde olmasını temin edecek şekilde malları hazır edip masrafları kendine ait olmak üzere bir taşıma şirketi ile anlaşır.
2) İhracat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak masrafları karşılar.
3) İthalatçıya gerekli işlemlerin yapıldığını ve muhtemel varış tarihini bildirir.
4) Malların taşıma giderleri ödendikten ve ilk sevkiyat yapıldıktan sonra ortaya çıkabilecek hasar ve rizikolardan sorumlu değildir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Malların ithalat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.
2) İhracatçının malları taşıma acentesine teslim etmesinden sonra ortaya çıkabilecek navlun dışındaki masraf ve riskleri karşılar.
3) Malların taşınması sırasında herhangi bir üçüncü ülkeden transit geçiş söz konusu işe bu işlemlerden doğacak gümrük masraflarını karşılar.
4) Şayet ihracatçının ödediği navlun ücretine malların varış yerindeki boşaltma masrafları dahil değil ise bunları da kendisi karşılamakla mükelleftir.


D) CIP (CARRIAGE AND INSURANCE PAID TO NAMED PLACE OF DESTINATION – VARIŞ YERİNE KADAR NAVLUN VE SİGORTA PRİİ ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen yer ve zamanda malların ithalatçının elinde olmasını temin etmek amacıyla gerekli ihracat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak masrafları karşılar.
2) Varış yerine malların ulaşabilmesi için gerekli olan taşıma işlemlerini gerçekleştirip navlun ücretini öder.
3) Malların güvenli taşınabilmesi için gerekli olan sigorta işlemlerini yapar ve sigorta primini öder.
4) Malların muhtemel varış tarihini ithalatçıya bildirir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Malların ithalat işlemlerini gerçekleştirir ve bundan doğacak olan tüm masrafları karşılar.
2) Şayet ihracatçının ödediği navlun ücretine masrafları dahil değil ise,boşaltma masraflarını ödeyerek malları teslim alır.


E) DDU (DELIVERED DUTY UNPAID – BELİRLENEN VARIŞ YERİNDE GÜMRÜK VERİGİSİ ÖDENMEMİŞ OLARAK TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Malların belirlenen varış yerinde tespit edilen tarihte hazır olabilmesi için gerekli olan ihracat işlemlerini yerine getirir ve bundan doğacak masrafları karşılar.
2) Belirlenen yere malların zamanında ulaşabilmesi için bir taşıma acentesi ile anlaşır ve navlun ücretini öder.
3) Varış yerine kadar ortaya çıkabilecek olan tüm riskleri kabul etmiş sayılır.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Malları belirlenen varış yerinde teslim alabilmek için gerekli olan ithalat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.
2) Malı kendi ülkesindeki belirlenen yerde teslim aldıktan sonraki bütün riskleri üstlenir.
F) DDP (DELIVERED DUTY PAID – BELİRLENEN VARIŞ YERİNDE GÜMRÜK VERGİSİ ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen varış yerinde malların zamanında ithalatçıya teslim edilebilmesi için gerekli olan ihracat ve ithalat işlemlerini yerine getirir ve bu işlemlerden doğacak olan bütün masrafları karşılar.
2) Malların belirlenen varış yerine kadar taşınması için gerekli olan taşıma sözleşmesini yapar ve navlunu öder.
3) İthalatçının ülkesindeki varış yerine kadar olan bütün riskleri ve masrafları üzerine aldığını kabul eder.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) İthalatçı,bu teslim şekline göre adeta kendi ülkesindeki bir satıcıdan mal satın alır gibidir.Bu nedenle tek sorumluluğu malın bedelini ihracatçıya ödemek ve belirlenen yerde malı teslim almaktır.

G) DAF (DELIVERED AT FRONTIER – SINIRDA TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen gümrük sınır kapısında malların tespit edilen zamanda alıcıya teslim edilebilmesi için gerekli olan ihracat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.
2) Malların belirlenen sınırda teslim edilmesi aşamasına kadar olan taşıma ücretini öder.Bu andaki karşılaşılabilecek olan bütün zarar,ziyan ve riskleri üstlenir.Bu nedenle söz konusu yere kadar olan sigorta işlemleri ve masrafları da satıcıya aittir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Malları sözleşmede belirtilen sınırda teslim alarak,gerekli ithalat işlemlerini gerçekleştirir ve bunlardan doğacak masrafları karşılar.
2) Malların teslim alınmasından sonraki taşıma,sigorta benzeri masrafları karşılar, riskleri üstlenir.

H) FAS (FREE ALONGSIDE SHIP – GEMI YANINDA TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Malları sözleşmede belirtilen tarihte hazır ederek tespit edilen geminin yanına getirir.
2) Malların gemi yanına gelene kadar tabi olduğu taşıma giderlerini karşılar.
3) İhracat işlemlerinin gerçekleştirilmesinde ithalatçıya yardımcı olur.Zira ihracat işlemleri ve işlemlerden doğacak masraflar bu satış şekline göre ithalatçıya aittir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) İhracat ve ithalat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğan tüm masrafları karşılar.
2) Belli bir taşıma acentesi ile anlaşarak,navlunu ödenmiş olarak belirlenen yerde gemiyi hazır eder ve geminin yükleme yapacağı tarihi ve limanı ihracatçıya bildirir.
3) Malların geminin yanına gelmesini müteakip ortaya çıkacak tüm masraf,risk ve hasardan sorumludur.

I) FOB (FREE ON BOARD – GEMİ KÜPEŞTESİNDE TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen yerde,tespit edilen geminin küpeştesinde malların teslimatının gerçekleştirilmesini temin maksadıyla ihracat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.
2) Malın belirlenen tarihte,istenen gemiye yüklenmesi işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.Malın yüklendiğini ithalatçıya bildirir ve belgeleri yollar.
3) Malın gemiye yüklenmesine kadar olan bütün taşıma,sigorta benzeri masrafları üstlenir.Malların küpeşteye yüklenmesinden sonraki benzeri masraflar ve riskler alıcıya aittir.






İthalatçının Sorumlulukları:

1) Taşıma acentesi ile anlaşarak,navlunu öder ve belirlenen tarihte geminin yükleme yapılacak limanda olmasını temin eder.
2) İthalat işlemlerini gerçekleştirir ve bu masraflardan doğacak olan masrafları karşılar.
3) Malların gemi küpeştesine yüklenmesini müteakip ortaya çıkacak bütün masraf ve riskleri üstlenir.

J) DES (DELIVERED EX SHIP – GEMİDE TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Malları belirlenen tarihte ve yerde hazır bulundurabilmek için ihracat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.
2) Tespit edilen limanda malların alıcıya teslim edilebilmesi için bir taşıma acentesi ile anlaşarak navlunu öder ve malları gemiye yükler.Muhtemel varış tarihini alıcıya bildirir ve belgeleri yollar.Bu taşıma esnasında ortaya çıkabilecek tüm masraflar,riskler alıcıya aittir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Satış sözleşmesinde belirtilen tarih ve limanda gemi bordasında teslim eder.Bu andan itibaren bütün boşaltma,taşıma vb. masraflar ve riskleri üstlenir.
2) Gerekli ithalat işlemlerini gerçekleştirerek bu işlemlerden doğan masrafları karşılar.

K) DEQ (DELIVERED EX QUAY DUTY PAID – GÜMRÜK VERGİSİ ÖDENMİŞ OLARAK RIHTIMDA TESLİM)

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen yerde ve tarihte malları alıcıya teslim etmek amacıyla ihracat ve ithalat işlemlerinin her ikisini de gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.
2) Tespit edilen rıhtımda malların teslim edilmesi amacıyla bir taşıma acentesi ile anlaşarak,navlunu ve sigortası ödenmiş olan malın sevkiyatını gerçekleştirir.
3) Varış limanına mal geldiğinde,gümrük işlemlerinide gerçekleştirerek,ithalatçının ülkesinde malı serbest halde alıcıya teslim eder.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Satıcının yabancılık çekmesini önlemek amacıyla,istek üzerine ve adet olarak masrafları ihracatçıya ait olmak üzere ithalat işlemlerinde yardımcı olur.
2) Satıcıdan malı belirlenen rıhtımda teslim aldıktan sonraki bütün masrafları üstlenir.İthalatçı için bu tür bir satış şekli kendi ülkesindeki herhangi bir satıcıdan mal almaya benzediği için çok fazla riski ve masrafı yoktur.

L) CFR (COST AND FREIGHT – VARIS LİMANINA KADAR NAVLUN ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM)

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Satış sözleşmesinde belirlenen limanda malları hazır ederek ihracat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğan masrafları karşılar.
2) Taşıma şirketi ile anlaşma yaparak malların varış limanına kadar olan navlun giderini öder.
3) Mallar gemiye yüklendikten sonraki masraflar,sigorta da dahil olmak üzere ithalatçıya aittir.
4) Malların gemiye yüklenmesi sırasındaki masrafları üstlenir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Malların kendi ülkesindeki varış limanına gelmesi süreci içindeki navlun dışındaki masrafları ve sigorta bedelini üstlenir.
2) Varış limanındaki boşaltma masraflarını öder.
3) İthalat işlemlerini gerçekleştirerek bu işlemlerden doğacak tüm masrafları karşılar.



M) CIF (COST,INSURANCE AND FREIGHT – VARIŞ LİMANINA KADAR NAVLUN VE SİGORTA BEDELİ ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM)

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen tarihte malların alıcının eline geçmesi amacıyla bir taşıma şirketi ile anlaşarak navlunu ve sigorta primi ödenmiş olarak malı gemiye yükler.Yüklemeden doğacak masrafları karşılamakla da mükelleftir.
2) İhracat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Kendi ülkesindeki belirlenen limanda malları teslim alır.Boşaltma masraflarını karşılar.
2) İthalat işlemlerini gerçekleştirerek gerekli masrafları öder.
3) Malların gemi küpeştesini geçmesini müteakip navlun ve sigorta primi dışında kalan bütün masraf ve riskleri üstlenir.
4) Bu satış şeklindeki sigorta denizcilikte kullanılan en dar kapsamlı sigorta olduğu için, alıcı istersen masrafları kendine ait olmak üzere daha geniş kapsamlı bir sigorta yapabilir ve ek primleri öder.


Bu kısma kadar anlatılan tüm teslim şekilleri INCOTERMS tarafından öngörülen ve dünya çapında geçerliliği olan denizyolu ve karayolu taşımacılığı için geçerli teslim şekilleridir.Her birinin farklı özellikleri ve ayrıcalıkları bulunmaktadır.


B) DIŞ TİCARETTE DEPOLAMA


Ülkemizin 1 Ocak 1996 tarihinden itibaren gümrük birliğine girmiş olması süreciyle birlikte artık ithalat ve ihracatçılarımız bir mevzuat gündeme gelmiş olup bu tarihten itibaren yapacaklarımız için yeni bir mevzuat gündeme gelmiş olup bu tarihten itibaren yapacakları ithalat ve ihracat işlemlerinin söz konusu mevzuat kapsamında hangi gümrük rejimine tabi olduğunu iyi tetkik etmeleri gerekmektedir.

Avrupa Birliği Gümrük Mevzuatı,gümrük birliğine üye ülkeleri gümrük politikaları açısından tek bir ülke veya tek bir gümrük bölgesi olarak düşünmektedir.
Buna göre,Türkiye de artık gümrük birliğine dahil olmuş bir ülke olarak gümrük sınırları itibari ile diğer üye ülkelerle aynı statüye sahip olmuş olup yeni bir kavram gündeme gelmiştir: Üçüncü ülke kavramı.Topluluk üyesi olmayan bir ülkeyi ifade eden üçüncü ülke kavramı,yeni ortaya çıkan rejimlerin anlaşılması için oldukça önemli olup gözden uzak tutulmasında fayda vardır.

GÜMRÜK REJİMLERİ


Gümrük birliği mevzuatı çerçevesinde gümrük rejimlerine bakıldığında karşımıza şu rejim türleri çıkmaktadır:

1) Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi
2) Antrepo (Depolama) Rejimi
3) Dahilde İşleme
4) Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi
5) Geçici İthalat
6) Hariçte İşleme Rejimi
7) Transit Ticaret Rejimi
8) Kesin İhracat

Bu gümrük rejimlerinden antrepo rejimi,dahilde işleme rejimi,gümrük kontrolü altında işleme rejimi,hariçte işleme rejimi ile geçici ithalat ekonomik etkili gümrük rejimleri ismiyle ortak bir adlandırmaya da tabi tutulmaktadır.Söz konusu olan bu rejimler kapsamında gerçekleştirilecek olan işlemler için öncelikle ilgili mercilerden izin alınması gerekmektedir.Her rejim için söz konusu olan izin,farklı prosedürleri gerektirdiği gibi değişik izin formlarının doldurulması da zorunlu kılmaktadır.

Biz konumuz olan ve bu rejimlerden en önemlisi olan antrepo (depolama) rejimini ele alacağız.

ANTREPO REJİMİ

Antrepo kelimesi bilindiği gibi,malların gümrük sınırları dahilinde muhafazası amacıyla konulduğu yerleri ifade etmekte olup bir tür depo işlevi gören açık veya kapalı mahallerdir.Avrupa Birliği Gümrük Kanunu’na göre ise her topluluk üyesi ülkenin gümrük idarecilerince uygun görülen koşullarda ve yerlerde açılan,gümrük denetim ve gözetimi altında bulunan yerlere gümrük antreposu adı verilmektedir.Ancak aynı kanuna göre bir yerin gümrük antreposu sayılabilmesi için bir diğer önemli şart da söz konusu yerin antrepo rejimi kapsamında işlem görülen bir yer olması gerekliliğidir.

Antrepo rejimi adı altında bir rejim türünün belirlenmiş olmasının en büyük sebebi gümrük antreposu statüsündeki bir yerin Avrupa Birliği Gümrük Kanunu çerçevesinde görmüş olduğu önemli işlev ile açıklanabilir.Bu işlevi şu şekilde belirleyebiliriz:

Antrepolar,ithalatçı konumundaki işletmelerin ithalat vergisini geciktirmelerine imkan tanıyan bir işleve sahiptir.Antrepo rejimi dahilinde ithalatı gerçekleştirilen malların ithalatçıya tanıdığı en büyük avantaj budur.

Bu rejimi ve olayın işleyişini ise şu şekilde açıklamak mümkündür:

İthalatçı konumundaki bir firma,üçüncü ülke menşeli bir malın topluluk dışı bir ülkeden ithali esnasında malın tamamını ülkesine sokarak bütün ithalat vergilerini ödemek istemiyorsa,malları bir gümrük antreposuna yerleştirmek suretiyle ithalat vergisini ödemez.Sadece malların bulunduğu zaman için antrepoya ardiye masrafı öder.Malları yurt içinde müşteri bulup sattıkça parti parti antrepodan çeker ve ithalat vergisini her parti mal için öder.Diğer bir ifade ile ithalatçı,bu rejim sayesinde üçüncü bir ülkeden satın aldığı malları fiili olarak ithal etmesine karşın,resmi olarak ithal etmemiş kabul edilmektedir.Bu da ona ithalat vergisi,resim ve harç gibi benzeri masrafları erteleme imkanı tanımaktadır.

Avrupa Birliği Gümrük Kanununa göre antrepolar iki türlü olabilmektedir:

1) Genel Antrepolar
2) Özel Antrepolar

Genel Antrepolar, herkes tarafından kullanılabilen,değişik ithalatçı veya ihracatçıların mallarının depolanmasına imkan tanıyan yerlerdir.Genel antrepoların sahibi devlet olabileceği gibi,özel kişilerinde antrepo açmaları mümkündür.

Özel Antrepolar ise tek bir şahsın veya tek bir firmanın sadece kendi mallarını depolamak amacıyla açtığı kendine ait özel depoları ifade etmektedir.Diğer bir deyişle sadece antrepo işleticisi tarafından eşya konulmasına imkan tanıyan antrepolardır.

Gümrük kontrolleri açısından antrepolarda asıl önemli olan husus,stok kontrollerinin sağlıklı ve doğru tutulmasıdır.Gümrüklerin asıl takip ettikleri ve dikkat ettikleri nokta depolanan malların miktarlarıdır.Bu nedenle antrepolar işleticisinin ve depo sorumlusunun yetkileri açısından bakıldığında altı tip olarak karşımıza çıkmaktadır.

1) A TİPİ ANTREPOLAR:

Bu tip antrepolarda stok kontrollerinin tutulması ve gümrüğe karşı olan sorumluluklar açısından yetki depo sorumlusuna verilmiştir.

2) B TİPİ ANTREPOLAR:

Malı depoya koyan kişinin sorumluluğunun söz konusu olduğu antrepolardır.Mallar emanet veren kişi tarafından depolama amaçlı bir beyanname sunularak gümrüklü antrepo işlemine tabi tutulur ve sorumluluğu da böylece mal sahibi veya malı emanet eden kişi üstlenmiş olur.

3) C TİPİ ANTREPOLAR:

A tipi antrepolarla oldukça benzer olan bu tip antrepolarda sorumluluk depolayan kişiye aittir.Ancak C tipi antrepolar uygulamada daha çok depocu ile mal sahibinin aynı kişiler olması halinde geçerli olan bir antrepo türünü ifade eder niteliktedir.

4) D TİPİ ANTREPOLAR:

Bu tip antrepolar daha çok malların çekilmesi sırasındaki formaliteleri azaltmak amacıyla açılır.Maların her çekimi esnasında gümrüğe bildirmek dahi gerekmemekte olup sadece aylık beyannameler ile gümrüğe bilgi verilmesinin yeterli olduğu ve sorumluluğun depolayan ile mal sahibinde bulunduğu bir antrepo türüdür.

5) E TİPİ ANTREPOLAR:

Bir tür özel antrepo olan E tipi antrepolarda mallar gümrüğe çekimi esnasında bildirilmeden çekilir ve sadece belli periyotlarla gümrüğe rapor edilir.Bir tür geçici depolama niteliğinde karşımıza çıkmaktadır.

6) F TİPİ ANTREPOLAR:

Bu antrepolar,gümrük kontrolü altında işletilen yerlerdir.Buraya konulan mallar için stok kontrolü yapılmasına resmen gerek yoktur.Buralar oldukça nadir kullanılan yerlerdir.Uygulamada çoğunlulukla gümrükçe el konulan mallar için kullanıldığı gözlenmektedir.

İthalatçının ithalat vergisini ertelemesini veya yurt dışından satın aldığı malı iç piyasada pazarladıkça parti parti ithal etmesini mümkün kılan antrepo rejimi hükümleri çerçevesinde dış ticarete konu olan malların antrepolarda bulunma süresi de sınırsızdır.İthalatçılar istedikleri süre dahilinde mallarını buralarda tutabilecekleri gibi,istedikleri zaman da istedikleri miktarda malı serbest dolaşıma sokabilirler.

Sıralana bütün bu faydalarından dolayı özellikle ithalatçılarımız kendilerine mahsus antrepo açmak veya genel antrepolara mal koymak isteyebilirler.Ancak gümrük idareleri,antrepoların belirli özelliklerde olmasına dikkat edeceği için bu hususun göz önünde bulundurulması şarttır.Buna göre açılacak bir antreponun şu özellikler taşıması gerekmektedir:

1) İçine konulacak eşyanın iyi biçimde korunmasına elverişli bir yer olması.
2) Teknik özelliklere sahip olması
3) Giriş çıkışlarının emniyetli,güvenli ve kapalı olması
4) Eşyanın giriş çıkış esnasında kontrolerinin yapılası için gerekli gözetleme işleminin kolaylıkla yapılabilmesine imkan tanıması.

Antrepoların bu tür fiziki özellikleri taşımasının yanında,işleticilerin izin başvurusuyla birlikte şu bilgileri de ilgili gümrük idarelerine vermeleri gerekmektedir:

1) Başvuruda bulunan kişinin adı,adresi
2) Açılması istenen antrepo tipinin ne olduğu
3) Antrepoya konulacak eşyanın gümrüğe hangi yolla ibraz edileceği
4) Antrepo açılma sebebi
5) Stok kayıtlarının tutulma şekli
6) Stok kayıtlarının saklanacağı yer
7) Malların antrepolarda tahmini kalış sürelerinin ne olacağı
8) Antrepo için uygun görülen binanın özellikleri
9) Elleçleme işlemi yapılıp yapılamayacağı
10) Geçici çıkarma işlemi yapılıp yapılamayacağı
11) Antrepoda bulunan eşyanın hangi gümrük rejimiyle bağlantılı olarak işlem görüp görmeyeceği

Dış ticarette firmalar için maliyetleri etkileyici birer pazarlama stratejisi olarak değerlendirebileceğimiz dağıtım ve depolama konuları inceledik.

Türkiye’nin kendi sektöründe öncü firmalarından olan DURA NAKLİYAT LTD.ŞTİ., 1988 yılında temelleri atılan ve karayolu taşımacılığın temel taşlarını atan öncü kuruluşlarının biridir.

DURA NAKLİYAT LTD.ŞTİ.,yeni teknolojilerin takibi ve yeniliklere açık bir şirket olarak araştırma geliştirme çalışmalarına öncelik vermesi ile Rusya ve BDT ülkelerine ithalat ve ihracat gerçekleştirerek ülke ekonomisine döviz girdisi sağlamakta, Türkiye'nin adını yurtdışında başarı ile taşımaktadır.

DURA NAKLİYAT LTD.ŞTİ.’nin bugüne kadar gerçekleştirdiği birçok başarıdan biride 1999 yılında Rusya-Türkiye arasında gerçekleştirilen toplam ihracatın %25 ini tek başına gerçekleştirmiş olmasıdır.

DURA NAKLİYAT LTD.ŞTİ. yönetim kurulu başkanı ve Uluslar arası Nakliyatçılar Derneği (UND) yönetim kurulu üyesi olan Sayın Dursun Kaplan ile konumuz ile ilgili olarak yaptığımız görüşmede bize şunları söyledi:

“Türkiye,özellikle son 15 senedir kendini tanımaya başlayan,öz varlıklarını,iş gücünün farkına varan ve gelişmekte olan bir ülkedir.Gün geçtikçe iç pazar mevcut,gelişmişliği tamamlamış büyük firmalarca hakimiyet altına alınmış ve yeni yatırımcılar için yeterli pay kalmamıştır.

Kendini yönetim,pazarlama gibi önemli konular her zaman geliştiren firmalar sadece Türkiye pazarı ile yetinmeyip,tüm dünyayı kendi pazarları olarak görmeye başlamıştır.Tabi bu da Türkiye’ye başta döviz girişi ve yeni istihdam yaratmak açısından büyük faydalar sağlamıştır.Örneğin,tekstil ve tarım sektöründe Türkiye’nin sahip olduğu öncülük özelliği,Türkiye’yi ve firmaları adım adım geliştirmiş ve bir dünya devleti haline getirmiş ve dünya çapında firmalar yaratmıştır.Bunun gibi birçok alanda da henüz keşfedilmemiş veya yatırım yapılamamış alan bulunmaktadır. Bu konulara yatırımcıların el atması hem kendileri için hem de Türkiye için çok büyük faydalar sağlayacaktır.Ülke yönetimine bu konuda düşen en büyük vazife,bu yatırımcılara gerekli desteği ve teşviği sunmasıdır.”

DURA NAKLİYAT LTD.ŞTİ.,olarak kendilerinin de kendi sektörlerine yönelik yeni yatırımlar yaptıklarını veya müşterilerine en iyi hizmeti sunmayı amaç edindiklerini dile getiren Sayın KAPLAN,her geçen gün sahip oldukları TIR kamyonlarını güncellediklerini,bunun yanında müşterilerine ihracat ve ithalat konuların danışmanlık yaptıklarını,anlaşmalı oldukları genel ve özel antrepolarla ithalatçılarına yeni imkanlar sunduklarını dile getirdi.Geleceğe yönelik düşündükleri birçok yatırımlarının olduğunu da dile getiren Sayın KAPLAN,özellikle Avrupa ve Türki Cumhuriyetlerine yönelik yatırımlarını arttıracaklarını dile getirdi.

Dış ticarette dağıtım ve depolama,dünyaya açılan tüm Türk firmaları için gün geçtikçe çok daha önem kazanan hem Pazar yaratmak hem sunduğu avantajlar sayesinde mevcut pazarlarda tutunması açısından önemli konulardır.Öyle ki,firmalar artık dış ticarete yönelik oluşturdukları departmanlarla yeni pazarlara açılmayı çok daha profesyonel olarak sürdürmektedir.


KAYNAKÇA


1)Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE),Dış ticarette dokuz aylık bilanço,Ankara,2002.

2)DÖLEK.A.,Mevzuat Işığında Dış Ticaret İşlemleri ve Piyasa Uygulamaları,İstanbul,1999.

3)ÇINAR.H.,Örneklerle Yatırım ve İhracat Teşvikleri,İstanbul,2000.

4)HOROZ LOJİSTİK A.Ş.,İnternet sitesi

5)SOLMAZ LOJİSTİK A.Ş.,İnternet sitesi