Baskı Öncesi Hazırlık

W. Oswald'a göre, hangi renklerin hoşa gidip hangilerinin etkisiz veya rahatsız edici olduğunu deneyimle öğreniyoruz. Önemli olan bu etkinin nasıl belirlendiğidir. Doğada bulunduğumuz ortam sürekli bir dinamizm içindedir. Mevsimlerin değişmesi, doğadaki renklerin değişmesi ile kendini belli eder. İlkbahar kendini parlak ve aydınlık renkler ile takdim eder. Sarı beyaza en yakın renktir ve sarı-yeşil sarı rengini şiddetlendirir. Doğada doğurganlık mevsimi başlamıştır. Pembe, paste mavi, sarı mor çiçekler menüsünü görmek mümkün. Sonbaharın renkleri ile ilkbaharın vaatleri gerçekleşir ve renkler en doygun ve en sıcak halleri ile kendini ortaya koyarlar. Kış, tam uyku zamanıdır. Renklerin duyguları aslında bizim duygularımızdır. Aşağıda bir kaç rengi teker teker gözden geçirdik.

Kırmızının modülasyonu cennet ve cehennem arasındaki tüm tonları yansıtabilir. Kırmızı siyah üzerinde şiddet ve ateşi temsil ederken, beyaz üzerinde pembe manevi bir aşkın simgesidir. Turuncuya kayan bir kırmızı romantik bir serüvenin başlangıcı olabilir. Beyaz üzerinde kırmızı kan ve ölümü akla getirir. Yüzdeki kırmızılık utanma, kızgınlık ve ateşin belirtileridir. Yukarıda kullanılan kırmızının ağırlığı inkar edilemez, aşağıda kullanıldığı zaman ise yine ağırlığı ile fotoğrafı dengeler. Üç ana formdan kare, iki yatay ve iki dikey kenardan oluşan belirgin hudutları ve kenarları ile ağırlığı ve oturmuşluğu temsil eder. Kareyi kırmızı ile ifade etmek yerinde olur.

Altın sarısı, maddenin en yüksek değerini ifade eder. Sarı bolluk, kutsallık, güneş ve zenginliğin simgesidir. Sarı parlaktır ama şeffaf değildir. Bazen karanlığın içinden çıkan ışık anlamında, aydınlığın simgesi olmuştur. Bu anlamda sarı, bilgi anlamına gelir. Ancak bu sarı içerisine gri ve siyah renk karıştırılırsa, yalan, ihanet, ve akılsızlık anlamına gelir. Sarı ister yukarıda ister aşağıda kullanılsın dengeyi, yukarıya doğru hareket ve hafifliği ifade eder. Üçgen, oturmuşluğu dengeyi, yukarıya doğru hareket ve hafiflik ile birlikte ifade eder. Üçgen aynı zamanda derin düşüncenin simgesidir. Bu özellikleri en iyi sarı yansıtır.
Yeşil umudun ve doğanın rengidir. Doğurganlık ve huzur yeşilin anımsattığı diğer değerlerdir. Yeşil-sarı ilk baharın gençlik gücünü doruğunda gösterir. Maviye kayan bir yeşilde manevi manevi yaşam ötesi artmaktadır. Yeşil, rengine ve açıklık koyuluk derecesine göre çok çeşitli anlamlar ifade edebilir.

Ayrıca kültürel/dinsel faktörler yeşil rengin algısında önemli rol oynar. Güneşli ve mavi bir gökyüzü sağlık ve canlılık fikirlerini uyandırır. Siyah üzerinde mavi, gece parlayan bir neon gibi canlıdır. Gece ve gündüz gökyüzü hep mavi ile özdeşleştirilir. Sualtında görünen denizin derin mavisi yükseklerde gördüğümüz mavi bizi heyecanlandırır. Fotoğrafın alt yarısında kullanılan mavi, ağır ve derin; üstte kullanılan ise hafiftir.

Üstte kullanılan mavi özgürlüğün rengidir. Semavi ve göksel anlamlar için mavinin üstünlüğü tartışılmaz. Aynı mavi ile duvarlarımızı boyarsak hayal kırıklığı olur. Akşam mavisi hüznün rengidir. İnsan yüzünün mavi renk altında görünmesi ise hastalık ve ölüm düşüncelerini akla getirir. Dairenin oluşumunda bir nokta, merkezin etrafında eşit bir şekilde hareket eder.

Dairenin ifade ettiği sonsuzluk ve bitmeyen yumuşak hareketlerdir. Bu kavramlara en yakın renk mavidir. Sanatçı renklere estetik açıdan ilgi duyar ve bilgilerin tümüne, ışığın fiziğine, boya pigmentlerinin kimyasına, dayanıklılığına, görmenin fizyolojisine, psikolojisine gereksinim duyar. Başlangıç için renklerin görsel, duygusal ve simgesel etkileri olduğunu, bunların nasıl belirlendiğini unutmamakta fayda vardır.

•Reprodüksiyon

Reprodüksiyon, baskı yoluyla çoğaltılması istenilen orijinallerden kalıp hazırlanmaya uygun nitelikteki filmlerin meydana getirilmesi demektir.
Filmler uygulanan baskı sistemine göre, değişik tarzlarda hazırlanır. Baskı sistemlerinde iyi bir baskı için temel şart, iyi bir orijinale sahip olmaktır.


• Orijinaller

Reprodüksiyon fotoğrafçısının kamera, agrandizör veya kontak şasede çekim yaptığı esas fotoğrafa "Orijinal" denir.
Bu fotoğraf, Yarım ton-Tire, Tek renkli-Çok renkli, Opak-Şeffaf, Negatif-Pozitif olabilir. Bütün bu orijinallerin mutlaka çift boyutlu olması gerekir, yani eni ve boyu olmalı fakat derinliği olmamalıdır. Derinliği olan eşyalar söz konusu olursa bunların renkli veya siyah beyaz fotoğrafı çekilir. Çekilen bu fotoğraflar "Orijinal" olarak kullanılır.

Tire orijinaller : Tire orijinaller çizgi, yazı, düz alan veya geometrik şekillerden oluşur.
Bunlar yalnızca tam kapalı (Siyah veya renkli) ve tam açık (Beyaz veya şeffaf) olmak üzere iki tondan oluşurlar. El yazıları, dizgi yazıları tahta veya linol oymaları, gravürler ve benzeri çizimler bu sınıfa dahildirler.

Yarım ton orijinaller : Siyah, koyu bir renkten beyaza kadar çok çeşitli renk ve gri tonların yer aldığı orijinallere yarım ton orijinal denir. Kara kalem veya yağlı boya çalışması, suluboya, yağlı boya tablolar, siyah beyaz veya renkli fotoğraflar gibi üzerinde çeşitli tonlar bulunan orijinaller bu sınıfa dahildir. Kaba tramlı fotoğrafları (gazete kupürleri gibi) doğrudan doğruya veya tram kullanmadan çekebiliriz. Bu durumda elimizdeki orijinallere tire orijinal diyebiliriz. Fotoğraf ince tramlı ise, onu çekerken tram kullanmamız gerekir. Bu durumda çekimi yapılacak olan ince tramlı orijinali yarım ton orijinal olarak kabul etmek gerekir.

Ayrıca hangi teknik ve malzemeden yararlanılacağı ancak Orijinallerin değerlendirilmesi sonunda belirlenir. Sert bir orijinal için başka, yumuşak orijinal için başka film veya banyo kullanılır. Örneğin sararmış bir fotoğraf için, maviye duyarlı film kullanılmaz. Orijinal, koyu tonlu ise pozu arttırmak gerekir. Orijinalin kontrastlık farkı yüksekse, yani en koyu tonu ile en açık tonu arasındaki fark büyükse esas poza ilaveten yardımcı poz verilmesi gerekir. Orijinaller çoğunlukla aynı ebatta kullanılmazlar. Küçültüp büyültülürler. Ancak çok büyültmelerde netlik kaybı olur ve resim grenli olur. Çok küçültmelerde ise ayrıntılar kaybolur. Özellikle ince tire çizgiler kaybolur ve kırılır. Bütün bunları dikkate alarak orijinallerin boyutlarını ona göre hesaplamak ve hazırlamak gerekir. Orijinallerin büyültme ve küçültme ölçüleri (%) ile belirtilir. İki kere büyüme % 200, yarı yarıya küçültme ise % 50 olarak belirtilir. Resmin eni yüzde kaç değişirse, boyu da aynı yüzde miktarınca değişir. Bir resmin eni % 50 küçültülürken, boyu aynı kalmaz veya % 25 küçülmez. Orantı, daima her iki boyut için aynı kalır.

Ayrıca renkli dia pozitiflerin kontrastlığı yeterli olmalı ve renk sapmaları olmamalıdır. Dia pozitifler su lekeli veya kirli ise, çekimden önce temiz su ile yıkanıp kurutularak
temizlenmelidirler.İpek karta basılmış siyah-beyaz veya renkli fotoğraflar kesinlikle reprodüksiyona uygun değildir.


• Repdodüksiyon Cihazları

Reprodüksiyon cihazlarının matbaacılıktaki yeri çok önemlidir. Çünkü her baskı sisteminin bir reprodüksiyon atölyesine ihtiyacı vardır. Reprodüksiyon cihazlarını şu şekilde sıralayabiliriz :


1) Çekim Cihazları
Reprodüksiyon atölyesine gelen her türlü opak veya şeffaf orijinaller, tire tramlı veya yarım ton olarak çekim cihazlarında çekilir. Bu cihazlar, kamera, agrandizör, kontak kopya şaseleri, veya elektronik scanner cihazları olabilir.

a) Kameralar : Reprodüksiyon kameraları bilinen amatör fotoğraf makinelerine benzerler. Fakat en belirgin farklılıkları repro kameralarının daha büyük olmalarıdır. Diğer bir farklılık ise, repro kameralarının çift boyutlu orijinallerden resim çekmeleridir. Reprodüksiyon kameraları 1930'lu yıllara kadar tahtadan yapılırdı. Bu kameralar halen bazı klişe hânelerde kullanılmakla birlikte, yerlerini büyük ölçüde modern kameralara bırakmışlardır.

Kamera parçalarıOrijinal şasesi : Çerçeve şeklinde bir dökümdür ve alt tablası vakum lastiği ile kaplıdır. Çerçeve içinde kristal cam bulunur. Çekimi yapılacak orijinal, lastikle cam arasına sıkıştırılır ve mevcut hava vakum motoru vasıtasıyla tahliye edilir. Böylece orijinalin, vakum lastiği ile kristal cam arasında düz durması sağlanmış olur.Işıklandırma tertibatı : Orijinalin aydınlatılması için eskiden ark kömüründen yararlanılırdı. Ark ışığı gün ışığına yakın 5-6 bin Kelvinlik ışık vermekle birlikte yanan kömürler araları açıldıkça ışık kalitesi bozulur. Bu yüzden ark yerine ark ışığı kalitesinde ışık veren Xenon (Ksenon) ışık tercih edilmektedir.
Körük : Objektif ile filmin bulunduğu şase arasındaki irtibatı körük sağlar. Körüğün kesinlikle ışık kaçırmaması gerekir. Körük ışık kaçırırsa çekilen resim detaysız ve dolayısıyla bozuk olur.

Görüntü Camı : Resim görüntüsünün net olarak sağlandığı, karanlık odada bulunan kamera bölümüdür. "Buzlu cam" veya "mat cam" da denir. Resim netleştirilmesi ve ölçüsünün tespiti için kullanılır.
Cam tram tertibatı : Basit kamera modellerinde cam tram, fotoğrafçı tarafından yerleştirilir. Modern ve elektronik kumandalı kameralarda ise cam tram, ilgili düğmeye basmakla görüntü alanına gelir. Kullanıldıktan sonra yine düğmeye basılarak yerine gönderilir.

Sehpa : Kamerayı taşımak için kullanılır. Üzerinde dişli bant vardır. Bu dişli bant üzerinde orijinal şasesi ve körük, ileri geri hareket ederek resim büyültülür veya küçültülür. Kameranın küçültme kapasitesi kullanılan objektifin odak uzaklığı ile birlikte, bir ölçüde sehpanın uzunluğuna bağlıdır.

Objektifler : Her kamerada mutlaka bir veya daha fazla objektif bulunur. Objektifler, orijinalden gelen ışınlan toplar ve film yüzeyine net olarak düşmelerini sağlarlar. Resmi büyültüp küçültürler.

Vakumlu şase : Üzerinde hava delikleri bulunan metal bir plakadır. Üzerine film yerleştirilir. Film vakum şasesinde şase üstünde durur.

Kumanda tablosu : Vakumlu şasenin alt bölmesi üzerinde bir dizi halinde bulunur. Modern



elektronik kameralarda ise kumanda tablosu, ayrı bir ünite olarak yekpare bir dolap içinde kameranın vakumlu şasesine yakın bir yerde durur. Netleştirme, ebat ayarlama, pozlandırma, diyafram ayarı gibi işlemler yapan kumanda elemanları bu kutu üzerinde yer alır.

Kameraları yatay (Horizontal), dikey (Vertical) ve üniversal (Karanlık oda kamerası) olmak üzere üçe ayırabiliriz :

Yatay kameralarda orijinal şasesi, objektif, körük ve görüntü camı peş peşe ve yatay olarak dizilmiştir. Görüntüyü oluşturan ışın, yatay olarak hareket eder. Yatay kameraların, karanlık oda tipleri artık imal edilmemektedir. Çoğunlukla orijinal şasesi, objektifi ve körüğü aydınlık odada, diğer kısımları karanlık odada bulunan tipleri olduğu gibi, tamamı aydınlık odada bulunan yatay kameralar da vardır. Aydınlık oda kameralarının vakumlu şase bölümü tamamen kapalıdır. Yatay kameralar, diğer kamera çeşitlerine göre daha fazla büyültme ve küçültme kapasitesine sahiptir. Orijinal ve film şasesi diğer kamera tiplerine oranla çok daha büyük olabilir. Dikey kameraların parçaları yatay kameralarla aynıdır. Fakat orijinal şasesi yukarı aşağı, yani dikey olarak hareket eder. Ayrıca objektifi sabittir ve yatay kameralarda olduğu gibi hareket etmez. Resim büyültürken, orijinal şasesi objektife doğru yaklaşır. Küçültmelerde ise objektiften uzaklaşır. Orijinali aydınlatan ışık kaynakları, orijinal şasesinin üzerinde bulunur. Üniversal kameralar kontak kopya şasesine benzeyen, kutu biçiminde, tamamı karanlık odada bulunan kameralardır. Orijinal ve film şaseleri ortalama 50x60 cm civarındadır. Genellikle siyah-beyaz resimler için imâl edilmişlerdir. Üniversal kameraların
en önemli avantajları, küçük olup az yer kaplamaları, kolay kullanılmaları ve seri iş
yapmalarıdır.

b) Agrandizör :

Agrandizör, kelime olarak, "Büyülten" anlamına gelir. Kameralara oranla daha çok büyültme imkânına sahiptirler. Cinslerine göre 10-20 kat büyültme yapabilirler. Bazıları ise yarı yarıya veya 1/4 oranında küçültme imkânına sahiptir.
Agrandizörler, aslında amatör kameraları ile çekilen negatiflerden kâğıda fotoğraf baskısı yapmak için yapılmıştır. Fakat şeffaf negatif veya dia pozitiflerden çekim yapmak için de kullanılmaktadırlar.
Genellikle kameralarda çekilen opak orijinaller, özel ışık tertibatlı agrandizörler tarafından da çekilebilir. Bu durumda film şasesine Dia pozitif veya negatif, orijinal şasesine ise ham film konur. Agrandizörlerin orijinal şaseleri kameralara oranla bir hayli küçüktür. Bu yüzden agrandizörlerde opak çalışma pek verimli olmaz.
Agrandizörler dikey çalışır. Işık kaynağı, körük, objektif ve film şasesi yukarıdan aşağı doğru peş peşe dizilir. Cihaz bir sehpa üzerinde durur. Kumanda tablosu makine üstünde veya ayrı bir kutu üstünde yerleşik olarak bulunabilir.
Otomatik olarak çalışan agrandizörler dia pozitiften, direkt olarak renklere ayrılmış tramlı
negatifler hazırlayabilirler. c) Kontak kopya şasesi :
Bu cihazlar genellikle 1:1 ölçüsünde çalışırlar. Kutu veya dolap görünümündedirler ve içte, yere yakın kısımda ışık kaynağı bulunur. Üstte kristal cam vardır. Cam üzerine yerleştirilen şeffaf orijinal (Dia pozitif veya negatif) ve ham film üst üste çakıştırılır. Pozlandırma cam ile lastik arasındaki hava boşaltılarak vakum altında yapılır.Kontak kopya şasesinin görevleri:


1) Yarım ton negatiften pozitif veya pozitiften negatif kopya yapımı
2) Yarım ton negatiften kontak tram ile tramlı pozitif yapımı
3) Çeşitli maske kopyaları
4) 1:1 ölçüsünde renk ayırımı çalışmaları (Dia pozitiften)

5) Çeşitli kâğıt kopyaları
6) Teksir kopyaları
7) Kalıp veya pigment kâğıdı kopyalarıİyi bir kontak kopya cihazında bulunması gereken parçalar1) Vakum tertibatı ve göstergesi
2) Hassas poz saati
3) Asgari 100 vatlık kademesiz ayarlı bir döner nokta ışığı
4) Yaygın ışık için kademesiz ayarlı opal lambalar
5) Kırmızı ve yeşil emniyet ışıkları
6) Nokta ışığını üst camın her yerine eşit dağıtan ince kenarlı mercek
7) Kristal üst cam
8) Otomatik olarak dönen filtre diski
9) Nokta ışığı obtüratörü(Perdesi) d) Renk ayırma cihazları : Ara tonlu ve çok renkli imgelerin röprodüksiyonundaki ilk basamak, renk ayrımıdır. Terimden de anlaşılacağı gibi, renk ayırımı; imgeyi sarı, magenta, cyan ve siyah olmak üzere dört standart renge bölme işlemidir.

•Renk ayrımı işleminde iki yöntemden yararlanılmaktadır :


1) Fotografik renk ayırımı


2) Elektronik renk ayırımı