Günümüzde Yerel ve Yaygın Basın

1.1.1 Yerel Basını Teşvik Eden Etkenler

Toplum yaşamında, yerel gazetelerin çok önemli işlevleri vardır. Bu gazeteler, yayımlandıkları kentlerin, hatta ilçelerin insanlarıyla iç içedir, hatta onlardan bir parçadır. O kentin bütün sorunları içinde yoğrulmakta ve okur gazete ilişkisi çoğu kez, aile yakınlığı ve ilişkileri boyutlarına kadar varmaktadır. Ulusal gazetelerin bir türlü ulaşamadıkları noktalar bunlardır. [1]
1.1.1.1 Coğrafya

Birçok ülkede geniş toprak alanları, yerel basının doğuş nedeni olmuştur. Uzaklık, içine kapanmanın, sorunlara yerel çözümler ara­manın nedenlerinden biridir. Birey yaşam hırsını, tutkusunu, kendi kurmak zorunda olduğu küçük dünyada tatmin etme yoluna gitmiş, iletişim gereksinimini de kendi çözümlemiştir. Bu arada uzaklığın yanı sıra ülkelerin topografik yapılarındaki olumsuzluklar da, yerel basının gelişmesine olumlu katkılarda bulunmuştur. Geçit vermez yüksek dağların, ABD’de kablolu televizyonun gelişmesini nasıl kö­rüklediği, bilinen bir gerçektir.
1.1.1.2 Ekonomi

Türkiye’de de son yıllarda belgelendiği gibi, ekonomik gelişme yerel basını teşvik hatta deyim yerindeyse tahrik etmektedir. Gelişen ekonomiler, iletişim gereksinimini körüklemekte, satın alma gücünün yükselmesi tirajları artırmakta, artan tirajlar da yeni ürünlerin tanıtıl­masında aracı olmaktadır. Bursa, Adana, Kocaeli, Sakarya, Gaziantep vs. gibi ekonomik açıdan gelişmiş kentlerde, içerik ve kalite açıların­dan ulusal basını aratmayacak gazetelerin yayımlanmakta olduğu herkes tarafından bilinmektedir.

1.1.1.1 Siyaset

Yerel gazete yayımlanmasını teşvik eden etkenlerin en önemlile­rinden biri de siyasal görüş ayrılıklarıdır. Belirli kişi ve gruplar, yöre­de kendi siyasal görüşlerini yaymak amacıyla gazete yayımlamakta ya da daha önce yayımlanmakta olan gazeteler belirli görüşlere anga­je olmaktadırlar.
Ülkede demokratik yaşamın yerleşmesi için gerekli olan bu tür davranışlar, militanlığa varmadığı sürece, sağduyuyla karşılanmakta­dır. Çoğulcu demokrasilerin en önemli koşulu, siyasal görüşlerin, do­layısıyla siyasal partilerin varlığıdır. Yerel düzeyde, çeşitli siyasal gö­rüşleri yansıtan gazeteler de, bu açıdan demokrasinin yerleşmesine katkıda bulunmaktadırlar.
1.1.1.2 Bölgecilik

Yerel basını bir ölçüde teşvik eden etkenlerden biri de bölgeci­liktir. Belirli yöre ve bölgelerin, komşularıyla ekonomik rekabetleri toplumsal sonuçlar da doğurmaktadır. Bu açıdan gazeteler, yöresel ve bölgesel rekabeti körüklerken, gerçekleştirdikleri iletişimle de ekonomik atılım ve uygulamalar için gerekli verileri sağlamaktadır. Bu alanda spor kulüpleri ve onlara ilişkin haberlerle doldurulmuş spor sayfaları da, bölgesel rekabet ve gururun birer simgesi olmakta­dırlar.
1.1.1.3 Teknolojik Gelişme

Teknolojik gelişme, özellikle kitle iletişim araçlarının üretiminde büyük kolaylıklar sağlamıştır. Dolayısıyla, iletişime ilgi, elde olmayan nedenlerle ertelenmemektedir. Yazı, dizgi, baskı teknik ve yöntemleri, bir yandan kolaylaşırken bir yandan da yaygınlaşmıştır. Gazete sabahın erken saatlerinde, gerekli haberlerle okuyucuya sunulmakta, isteyen artık bilgisayar ve Printer’i sayesinde “ gazetecilik” basabilmektedir. Türkiye’de bile hemen her ilçenin birkaç radyosu, her ilin ise bir iki televizyonu bulunmamaktadır. Bu gelişmeler de, yerel ve yöresel basına olumlu katkılar sağlamıştır.

1.1.1.1 Ürünlerde Farklılaşma

Farklı bir şey üretme, değişik bir ürün ortaya çıkarma insanın do­ğal dürtüşüdür. Özellikle çeşitlilik, iletişimde aranan bir niteliktir. Bi­reylerin değişik uygulamalar ve görüşler hakkında bilgi sahibi olarak belirli kararlara varmaları, demokrasilerde her zaman gerçekleştirile­meyen ancak arzulanan bir uygulamadır. Bu etken de, özellikle yerel basında görülmektedir. Özellikle Türkiye’de, birçok il ve ilçede umul­mayan sayıda gazete yayımlanmaktadır. Yerel gazete sahip ve yöne­ticilerine, sık sık birleşmeleri, sermayelerini katarak teknik ve içerik açılarından daha kaliteli gazeteler çıkarmaları önerilmesine rağmen, bu gerçekleştirilmemektedir.
Bu karşı çıkmaya gerekçe olarak da, çok sesliliğin, ülkeye tek ses­lilikten ya da az seslilikten daha yararlı olduğu gösterilmektedir.
1.1.1.2 Yerel Basının Öteki Özellikleri

Yerel basın (Anadolu Basını) denilince ne anlaşılmaktadır? Kimi­lerine göre makaslama, ya da masa başı haberlerle, resmi ilan için ya­yımlanan, sayfalarında pek önemli bir şey bulunmayan, çevrede yan­kı uyandırmak amacıyla yapılan baskı çalışmalarıdır.
Kimilerine göre ise, Anadolu Basını ve mensupları, kişisel çıkar­lar yerine, ülke ve ulus çıkarlarını ilk planda tutarak, kendi araların­da örnek olmuş, olmaya devam eden gazeteler ve gazetecilerden meydana gelmektedir.250
Yerel sorunları objektif ve doğru bir biçimde dile getirerek sağ­lıklı bir kamuoyu oluşmasına katkıda bulunabilen, yörenin sesini yansıtabilen, toplumsal, ekonomik, kültürel ve siyasal gelişmeleri yöre halkına aktarabilen gazeteler, Anadolu Basını’nın önemli bir bölümü­nü meydana getirmelidir.

1.1.1.1 Ulusal Özellik

Anadolu Basını, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda, önemli görevler üstlenmiş bir basındır. Bu görevleri yerine getirirken, ulusal birlik ve bütünlük ilkesinden asla taviz vermemiştir. Nitekim Ata­türk, Anadolu Basınını, üstlendiği yüce görevi başarmasından ötürü, “fazilet adaları” olarak adlandırmıştır. Bu yönüyle yerel basın, de­mokrasi anlayışının yerleşip kökleşmesinde, çok partili parlamenter rejimin ve katılımcı demokrasinin tabana yayılmasında kamu görevi üstlenmiştir.
1.1.1.2 Yapısal Özellik

Anadolu Basını, Türk toplumunun ekonomik, siyasal, sosyal ve kültürel özelliklerini yansıtan bir ayna gibidir. Anadolu basınında, Türk aile düzenini, geleneğini, Anadolu’daki ekonomik felsefeyi, top­lumsal düzeni, hayat tarzını iki açıdan görmek mümkündür.
1. Yerel Basının bir bölümü, miras yoluyla babadan oğula geçen gazetelerden oluşur. Bu gruptakiler, çağdaş teknolojiye kendini uyarlayamamış, eski yöntemlerle dizilip basılan, iki ya da üç kişinin çalış­tığı, 50-150 arasında satışı olan, resmi ilan gelirleri ve matbaada yapı­lan yan işlerle ayakta durmaya çalışan geleneksel gazetelerdir.
2. Bu gruptakiler ise ofset basılan, bazıları da bölgesel olan gaze­telerdir. Önceleri Babıali sermayesi tarafından satın alınan ya da ku­rulan bu gazeteler, daha sonra yerel sermayenin eline geçmiştir. Ör­nek olarak Adana, Bursa, Kocaeli, Sakarya, Konya ve Trabzon’da ya­yımlanan bazı gazeteler gösterilebilir. Bu gazeteler, sahip oldukları teknoloji ve ulaştıkları yüksek tirajlarla kamuoyu yaratmakta etkin bir rol oynamakta, zaman zaman da siyasal ve ekonomik baskı aracı ola­rak kullanılmaktadırlar.

Anılan kentlerde basılan 13 ofset gazetenin toplam tirajı 200.000’i bulmaktadır. Bu rakam Anadolu Basını’nın toplam tirajının yaklaşık ¼’ dür.
Anadolu’da yayımlanan gazetelerde toplam 2.500 kişinin çalıştı­ğı varsayılmaktadır. Oysa 13 ofset gazetede çalışanların sayısı 500 do­layındadır.
1.1.1.1 Siyasal Özellik

Anadolu gazeteleri, siyasal örgütlenmelerde, çoğu zaman siya­sal partilerin temel alt yapılarını oluşturmaktadırlar. Anadolu gaze­telerinin sahipleri ve yöneticileri, genel olarak yörelerinin toplum li­derleri, toplumsal ve siyasal güç odaklan konumundadırlar. Bu ger­çeğin bir kanıtı da, siyasal tansiyonun yükseldiği, siyasallaşma süre­cinin hızlandığı dönemlerde yayımlanan gazete sayısının artmasıdır. Bu çerçevede, Türk toplumunun siyasallaşma süreciyle Anadolu Ba­sını’nın sayısal artışı arasında doğrudan bir ilişkiden söz etmek mümkündür.
2. YEREL BASININ TEMEL SORUNLARI

Yerel basının gelişmiş olması ve güçlenmesi, yerel iletişimi artırmakta, bu iletişim yerel yönetimi etkilemekte, bu da yerel demokrasinin, yerel demokratik yönetimin güçlenmesine ve halk arasında benimsenmesine yardımcı olmaktadır.
Kitle iletişimin en son etkinliğini ve yararını, yerel basın yoluyla görmek mümkündür. [1]

Çağdaş ve demokratik iletişim kavramları açısından az gelişmişlik sürecini yaşamakta olan Türkiye’de yerel basının sorunları, yaygın basının sorunlarına, birçok yönde benzer özellikler göstermektedir. Gazete okuma oranının düşük olması, halkın isteklerine cevap verilememesi, yetersiz tirajlar, teknolojilerden akılcı bir biçimde yararlanılamaması, niteliksiz işçi çalıştırılması, çalışanların eğitimine önem verilmemesi, satışı artırmak için içerik iyileştirmesi yerine magazin haberlerinden ve promosyon kampanyalarından medet umulması, günümüzde yerel basının da gelişmesini, iyileşmesini önleyen temel etkenlerdir.
Buna, devlet kurum ve kuruluşlarının yerel basına yönelik ilgi eksikliği eklenince, yerel basın yıllardır, kendisine değer verilmeyen, ciddiye alınmayan, sorunlarına çözüm üretilmeyen bir konumda kalmıştır.
1. ANADOLU’DA GAZETECİ TİPLERİ

Anadolu’da günümüzde de üç değişik tipte gazeteciye rastlamak mümkündür. [1]
1. Mesleğin bütün inceliklerini bilen, yetenekli, bilinçli, seviyeli, özverili, ciddi, mütevazı ve sabırlı gazeteciler.
2. Mesleğin bilincinden, sorumluluğundan ve düzeyinden habersiz, mesleği bir çıkar ve şantaj aracı olarak gören, resmi ilan sömürüsünden yararlanmak amacıyla gazete çıkaran dalkavuk ve çıkarcı gazeteciler.
3. Özellikle küçük yerleşim birimlerinde stadyumlara bedava girebilmek, toplu taşıtlarda ücretsiz seyahat edebilmek için, bir gazete ya da ajansın tanıtım kartını edindikten sonra, bunu özel amaçları için kullanan sözde gazeteciler.

1. YEREL GAZETECİLERİN GÖRÜNÜMÜ

Yapılan araştırmalar ye yerel gazete sahip ve temsilcileriyle gerçekleştirilen görüşmeler sonucu, yerel gazetelerin görünümünü aşağıdaki ana başlıklarda toplamak mümkündür.
1. Yerel gazetelerin çok büyük bir bölümünün sahiplerinin asıl işi, matbaacılıktır.
2. Yarıya yakın bölümü, aile şirketi biçiminde yönetilmektedir.
3. Önemli bir bölümü, kapanmamak için adeta “ can çekişerek” yayımlarını sürdürmektedirler.
4. Bir bölümünün teknolojileri ve teknik donanımları çok eskidir. Aralarında hala elle dizilerek pedallı makine ile basılanlar bile bulunmaktadır.
5. Bazılarının, gerçek gazetecilik yapmak gibi kaygıları da yoktur.
6. Bazı gazeteler ise yalnızca resmi ilan almak için kurulmuş görünümündedirler.
7. Siyasi baskı kurmak, ya da prestij sağlamak için gazete yayımlayan, ya da satın alanlar da bulunmaktadır.
8. Gazete sahipleri arasında, yerel politikacılar ile işadamlarının yanı sıra kırtasiyeci, fırıncı ve taksi şoförü de bulunmaktadır. Kendilerini gazeteci sayanlar arasında, turşucu ve ciğerci gibi meslek mensupları da vardır. [1]
9. Genelde 100 – 1000 arasında tirajları olan gazetelerin bir bölümü, posta ile gönderilen abonelerin dışında, ücretsiz dağıtılmaktadır. Başka bir dağıtım sistemi yoktur. Gazeteler genelde bayilerde görülmemektedir.
10. Yerel radyo ve TV’lerin yaygınlaşmasıyla, gazetelerin reklam gelirlerinde büyük düşüşler olmuştur.
11. Resmi ilan gelirleri yetersiz kaldığından, gazetelerin büyük bir bölümü matbaalarında basılan kartvizit, davetiye, bülten, el ilanı, matbu evrak ve dergi gibi “piyasa işlerinden” sağlanan karın bir bölümüyle finanse edilmektedir. [2]

1. Matbaası olmayan gazetelerin ise durumları çok daha zordur.
2. Gazetelerin büyük bölümünün yayın politikaları, yayın dili yoktur, ama Türkçe, İmla ve dizgi hatalarında karşı rastlanılmaktadır.
3. Gazetelerin büyük bölümünde genel yayın yönetmeni, yazı işleri müdürü gibi beyin takımının adları, künyede yer almakta, ancak kendileri uygulamada görülmemektedir.
4. Eğitilmiş muhabir, hatta bazılarında muhabir olmadığı için haber ağı, dolayısı ile haber de sınırlı kalmaktadır. [1]
5. Bazı gazeteler, gönüllü ve alaylı birkaç kişinin özverileriyle yayımlanmaktadırlar.
6. Yerel gazetelerin büyük bölümü, içerik açısından yetersiz, yörenin toplumsal, kültürel, ekonomik ve sanatsal yapısını ve sorunlarını sergilemekten uzaktır.
7. Bu gazetelerin büyük bölümünün mizanpajı, teknik eleman azlığından ve yetersizliğinden (ya da yokluğundan) çok kötüdür. Birinci sayfayı bir iki şişirilmiş haberin yanında reklamla dolduranlar bile bulunmaktadır. [2]
8. Genelde 4 sayfa çıkan gazetelerin içeriği, “ altın makas” diye adlandırılan ulusal basından aktarılan haberler, resmi dairelerden gönderiler bültenler, bir iki jandarma, polis, adliye haberi, bulmaca, yıldız falı, güya okuyucu mektubu, bir iki fıkranın yerleştirildiği mizah köşesi, lüzumlu telefonlar, TV programları, bir iki amatör heveslinin köşe yazıları, şiir köşesi, tüzük, kongre ve zayi ilanları, bazı yerel spor haberleri ile sınırlı kalmaktadır.
9. Tipo basılan gazetelerde, dizgi, monotip, linotip ve entertip denilen dizgi makineleriyle yapılmaktadır.
10. Ofset basan gazetelerin dizgisi ise bilgisayarla gerçekleştirilmektedir.
11. Tipo basan yerel gazetelerde, klişehane bulunmaması, dışarıda (yalnızca bazı büyük kentlerde) yaptırılacak klişelerin de pahalıya mal olması yüzünden fotoğraf kullanılmamaktadır. [3]
12. Ofset basılan gazetelerin çoğunluğu ise fotoğrafları “ scanner” aracılı ile bilgisayara yükleyerek çıkış alınmakta, ancak bilgisayarların çoğunun modeli, dolayısı ile kapasiteleri düşük olduğu için, “ hard – disk” de fazla yer kapladığından ve makinelerin çalışmasını yavaşlattığından, bu gazeteler de fotoğrafa çok az yer vermektedir.
Günlüklerin dışındaki bazı gazeteler, yayın sürelerine uyamamakta,

1. yeterli haber ya da gazetede yer alacak “ metin” bulunduğunda yayımlanmamaktadırlar.
2. Yerel gazete sahip ya da temsilcileri arasında dayanışma yoktur. Bazı küçük illerde bile birbirleriyle sürtüşen ayrı gazeteci cemiyetleri bulunmaktadır. [1]
3. Yerel gazetelerle ulusal gazeteler arasında hemen hemen hiçbir konuda işbirliği ya da dayanışma gerçekleşmemiştir.
1. OSMANİYE’DE YEREL BASIN


Bir az önce okuduğumuz tüm yerel basınla ilgili konular Osmaniye basını içinde geçerlidir.
Bunlara ek olarak Osmaniye’de görsel basın olarak bir yerel TV (ORT) vardır. Yazılı basın olarak günlük yayınlanan Hasret Gazetesi ile haftalık yayınlanan 12 tane gazete vardır. Ayrıca 4 tane yerel radyo istasyonu vardır. Bunlar; Radyo Renk, Radyo Çiğdem, Radyo İhsan ve Radyo 80’dir.

[AyTeK54]

teşekkürler..