Dış Ticarette Depolama ve Dağıtım

DIŞ TİCARETTE DEPOLAMA VE DAĞITIM


Dış ticaret,ülke ekonomileri açısından,maddi getiri yaratma,iş potansiyelini ve buna bağlı olarak istihdam,üretim hacmi,gayri safi milli hasıla gibi iktisadi olguları geliştirici etkiye sahip önemli bir faktördür.Dış Ticaretin gelişmesi,bu kanalla ülke ekonomisine kazandırılan dövizin,yerel paranın değerini arttırmasına ve dönem sonu cari dengenin sağlanmasına etken oluşturmaktadır.
2002 yılının ilk 9 aylık dış ticaret değerlerine baktığımızda,2001 yılında yaşanan ekonomik krize rağmen,gelişmenin olumlu bir çizgi çizdiğini ve ümit verdiği söylenebilir.

İ H R A C A T İ T H A L A T
Aylar
2001
2002
Değişim Oranı(%)
2001
2002
Değişim Oranı(%)
Ocak
2,236
2,553
14,2
4,072
3,337
-18,0
Şubat
2,516
2,366
-6,0
3,594
2,966
-17,5
Mart
2,546
2,727
7,1
3,109
3,495
12,4
Nisan
2,616
2,737
4,6
3,038
4,020
32,3
Mayıs
2,885
2,903
0,6
3,559
4,247
19,3
Haziran
2,562
2,694
5,2
3,299
3,828
16,0
Temmuz
2,484
3,014
21,4
3,437
4,536
32,0
Ağustos
2,579
2,840
10,1
3,502
4,368
24,7
Eylül
2,596
3,121
20,3
3,425
4,207
22,8
TOPLAM
23,020
24,956
8,4
31,034
35,005
12,8

Kaynak: DİE (1)

Tablodan da anlaşıldığı gibi cari açık ilerleyen dönemlerde azalmaktadır.

Makro düzeyde bu denli olumlu etkileri olan dış ticaretin,mikro düzeyde,firma düzeyindeki etkileri özellikle likit kaynak oluşturması açısından azımsanamayacak düzeydedir.

Dış ticaret,ihracat ve ithalat olarak iki kısma ayrılır.İhracat ülke içinde üretilen bir malın,ülke dışına satılması ve buna karşılık ülkeye döviz girişi anlamına gelir.İthalat ise,ülke dışında üretilen bir malın,ülke içerisine getirilip,burada satışa sunulması ve buna karşılık ülke dışına döviz çıkısı anlamına gelir.

Söz konusu malın yurt içine ve dışına nakli hava yolu,deniz yolu veya kara yolu ile gerçekleşir.Taşınan malın mahiyeti,miktarı,kabullenilen nakliye masrafına ve en önemlisi malın gönderileceği ve teslim edileceği ülkelerin coğrafi yapısına göre bu üç nakliye yolundan biri seçilir.Eğer bu iki ülkenin de denize kıyısı varsa,mevcut limanlar ile dağıtım gerçekleşir.Aksi takdirde hava yolu veya kara yolundan biri seçilir.Kara yolu ile dağıtım ile kastedilen sadece TIR kamyonlarla nakliye değil buna ilaveten tren yolu nakliyesi de kastedilmektedir.

Malın nakliyesinden önce ve sonra,hem firmaların kendi depolarında hem de şartlar gerektirdiği taktirde özel veya umumi antrepolarda bu mallar depolanır.Depolama işlemi bugünkü bilinen ismi ile lojistik,kendi çapında ayrı bir sistemdir.Malların düzgün stoklanmasından,bilgisayar sistemine kaydı,malların giriş/çıkışının kontrolü kendi başına büyük bir iştir.Bu nedenle nakliye ve depolama kendi içerisinde birbirinden bağımsız olsa da,bütün olarak incelendiğinde birbirine bağlı ve bütünü oluşturan ana parçalar niteliğindedir.

Sonuçta genel olarak baktığımızda dış ticaretin ve dış ticarette etken rol oynayan dağıtım ve depolamanın ne kadar önemli olduğu,hem ülke ekonomisi,hem firma geleceği ve tüm bunlara bağlı olarak kişilerin hayat standardı açısından anlaşılmaktadır.

İlerleyen kısımlarda,böylesine etkin bir role sahip olan dış ticaretin ise çekirdek düzey olan firmalar arasında nasıl başladığı ve ilerlediği ve konumuz olan dağıtım ve depolama kısmı ağırlıklı olmak üzere incelenecektir.

A)DIŞ TİCARETTE DAĞITIM ŞEKİLLERİ:

Dış ticaret işlemleri esnasında alıcı (ithalatçı) ile satıcı (ihracatçı) arasında düzenlenen satış sözleşmesinde satılan malın alıcıya hangi suretle teslim edileceği kayda bağlanmalıdır.Uygulamada karşılaşılan pek çok anlaşmazlıktan birisi de satılan malın teslimat şeklinin sözleşmede açıklıkla belirtilmemiş olmasından kaynaklanmaktadır.Çünkü malın teslimatı denildiğinde tarafların aklına çok farklı hususlar gelebilmektedir.Dış ticaret işlemlerinde malın teslimatı dendiğinde tarafların aklına çok farklı hususlar anlaşılabilmektedir.Bu nedenle eksiksiz bir satış sözleşmesi bu gibi hususlara da açıklık getirmek zorundadır.

Dış ticaret işlemlerinde taraflar arasındaki anlaşmazlıkları gidermek ve malın teslimatı sırasında yapılacak harcamaların ve ortaya çıkabilecek hasar ve rizikoların kime ait olacağını tespit etmek maksadıyla Uluslar arası Ticaret Odası kısa adı INCOTERMS olan Ticari Terimlerin Yorumlanması için Uluslar arası Kurallar (The International Rules for the Interpretation of Trade Terms) adlı bülteni yayımlamıştır.Taraflar arasında aktedilecek olan satış sözleşmesinde bu yayında kullanılan uluslar arası ticari terimlerle teslimat işlemlerinin nasıl gerçekleştirileceğinin belirtilmesi sorunları asgari düzeye indirecektir.

İhracatçı ve ithalatçı firmalar,malın yurt dışındaki alıcıya teslim edilmesi ifadesini öncelikle şu sorular ışığında cevaplandırmalı ve daha sonra uluslar arası terimlerden kendi şartlarına uygun olanını satış sözleşmesine kaydetmelidir.

1) Satılan mal alıcıya nerede teslim edilecektir?
2) Taşıma giderleri kime ait olacaktır?
3) Taşıma sırasında ortaya çıkabilecek herhangi bir zararı kim tazmin edecektir?
4) Sigorta giderleri kime ait olacaktır?
5) Gerek ihracat ve gerek ithalat işlemleriyle kim ilgilenecek ve bu işlemlerden doğacak masrafı kim karşılayacaktır?

Her ihracat ve ithalat işleminde taraflar yukarıdaki sorulara açıklık getirmek zorundadır.Şartlar tespit edildikten sonra INCOTERMS ’den kendilerine uygun olanını seçerek satış sözleşmesine yazmak,en doğru davranış olacaktır,zira ortaya çıkabilecek herhangi bir anlaşmazlık halinde uluslar arası kabul görmüş,standart terimler tarafların haklarını aramalarında daha gerçekçi ve adil bir yol izlenmesini mümkün kılabilecektir.


BELLİ BAŞLI DAĞITIM ŞEKİLLERİ:



A) EX WORKS (TİCARİ İŞLETMEDE TESLİM):

İhracatçının Sorumlukları:

1) İhracatçı,belirlenen bir tarihte malları kendi işletmesinde alıcıya verilmek üzere hazır eder ve alıcıya burada teslim eder.
2) Bütün masraflar alıcıya ait olmak üzere,alıcı isterse,kendi ülkesindeki bir taşıma şirketi ile anlaşarak ithalatçıya yardımcı olur.
3) İthalatçının kendi ülkesindeki mevzuata yabancı olmasını göz önünde bulundurarak gerekli gümrük işlemlerinde de ithalatçıya yardımcı olması adettendir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen tarihte ihracatçının işletmesinden malları teslim alıp mal bedelini öder.
2) İhracat ve ithalat için gerekli bütün belgeleri düzenleyip bunlardan doğacak olan masrafları karşılar.
3) Gerek ihracat ve gerekse ithalat için ödenen bütün vergi,resim ve harçları öder.
4) Taşıma,sigorta gibi masraflar kendisine ait olup, yolda malın başına gelebilecek herhangi bir hasardan dolayı ihracatçıyı sorumlu tutamaz.

A) FCR (FREE CARRIER – BELİRLENEN YERDE TAŞIYICIYA TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) İhracatçı,malların gümrük işlemlerini tamamlar ve bundan doğacak masrafları karşılar.
2) Belirlenen yerde malları taşıyıcıya teslim eder.Bu yere gelene kadar ortaya çıkan tüm masraf,hasar ve riziko ihracatçıya aittir.
3) İthalatçının talep etmesi halinde,belirlenen yerden sonraki nakliye işlemleri için,masraflar alıcıya ait olmak üzere taşıma sözleşmesi yapılabilir.





İthalatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen yer ve zamanda malları ihracatçıdan teslim alır ve bu andan sonra doğacak tüm masrafları karşılar.
2) Malların kendi ülkesine girişi sırasındaki bütün ithalat işlemlerini yürütür ve gümrük vergilerini öder.


C) CPT (CARRIAGE PAID TO NAMED PLACE OF DESTINATION – VARIŞ YERİNE KADAR NAVLUN ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen yer ve zamanda malların ithalatçının elinde olmasını temin edecek şekilde malları hazır edip masrafları kendine ait olmak üzere bir taşıma şirketi ile anlaşır.
2) İhracat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak masrafları karşılar.
3) İthalatçıya gerekli işlemlerin yapıldığını ve muhtemel varış tarihini bildirir.
4) Malların taşıma giderleri ödendikten ve ilk sevkiyat yapıldıktan sonra ortaya çıkabilecek hasar ve rizikolardan sorumlu değildir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Malların ithalat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.
2) İhracatçının malları taşıma acentesine teslim etmesinden sonra ortaya çıkabilecek navlun dışındaki masraf ve riskleri karşılar.
3) Malların taşınması sırasında herhangi bir üçüncü ülkeden transit geçiş söz konusu işe bu işlemlerden doğacak gümrük masraflarını karşılar.
4) Şayet ihracatçının ödediği navlun ücretine malların varış yerindeki boşaltma masrafları dahil değil ise bunları da kendisi karşılamakla mükelleftir.








D) CIP (CARRIAGE AND INSURANCE PAID TO NAMED PLACE OF DESTINATION – VARIŞ YERİNE KADAR NAVLUN VE SİGORTA PRİİ ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen yer ve zamanda malların ithalatçının elinde olmasını temin etmek amacıyla gerekli ihracat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak masrafları karşılar.
2) Varış yerine malların ulaşabilmesi için gerekli olan taşıma işlemlerini gerçekleştirip navlun ücretini öder.
3) Malların güvenli taşınabilmesi için gerekli olan sigorta işlemlerini yapar ve sigorta primini öder.
4) Malların muhtemel varış tarihini ithalatçıya bildirir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Malların ithalat işlemlerini gerçekleştirir ve bundan doğacak olan tüm masrafları karşılar.
2) Şayet ihracatçının ödediği navlun ücretine masrafları dahil değil ise,boşaltma masraflarını ödeyerek malları teslim alır.


E) DDU (DELIVERED DUTY UNPAID – BELİRLENEN VARIŞ YERİNDE GÜMRÜK VERİGİSİ ÖDENMEMİŞ OLARAK TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Malların belirlenen varış yerinde tespit edilen tarihte hazır olabilmesi için gerekli olan ihracat işlemlerini yerine getirir ve bundan doğacak masrafları karşılar.
2) Belirlenen yere malların zamanında ulaşabilmesi için bir taşıma acentesi ile anlaşır ve navlun ücretini öder.
3) Varış yerine kadar ortaya çıkabilecek olan tüm riskleri kabul etmiş sayılır.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Malları belirlenen varış yerinde teslim alabilmek için gerekli olan ithalat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.
2) Malı kendi ülkesindeki belirlenen yerde teslim aldıktan sonraki bütün riskleri üstlenir.
F) DDP (DELIVERED DUTY PAID – BELİRLENEN VARIŞ YERİNDE GÜMRÜK VERGİSİ ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen varış yerinde malların zamanında ithalatçıya teslim edilebilmesi için gerekli olan ihracat ve ithalat işlemlerini yerine getirir ve bu işlemlerden doğacak olan bütün masrafları karşılar.
2) Malların belirlenen varış yerine kadar taşınması için gerekli olan taşıma sözleşmesini yapar ve navlunu öder.
3) İthalatçının ülkesindeki varış yerine kadar olan bütün riskleri ve masrafları üzerine aldığını kabul eder.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) İthalatçı,bu teslim şekline göre adeta kendi ülkesindeki bir satıcıdan mal satın alır gibidir.Bu nedenle tek sorumluluğu malın bedelini ihracatçıya ödemek ve belirlenen yerde malı teslim almaktır.

G) DAF (DELIVERED AT FRONTIER – SINIRDA TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen gümrük sınır kapısında malların tespit edilen zamanda alıcıya teslim edilebilmesi için gerekli olan ihracat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.
2) Malların belirlenen sınırda teslim edilmesi aşamasına kadar olan taşıma ücretini öder.Bu andaki karşılaşılabilecek olan bütün zarar,ziyan ve riskleri üstlenir.Bu nedenle söz konusu yere kadar olan sigorta işlemleri ve masrafları da satıcıya aittir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Malları sözleşmede belirtilen sınırda teslim alarak,gerekli ithalat işlemlerini gerçekleştirir ve bunlardan doğacak masrafları karşılar.
2) Malların teslim alınmasından sonraki taşıma,sigorta benzeri masrafları karşılar, riskleri üstlenir.

H) FAS (FREE ALONGSIDE SHIP – GEMI YANINDA TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Malları sözleşmede belirtilen tarihte hazır ederek tespit edilen geminin yanına getirir.
2) Malların gemi yanına gelene kadar tabi olduğu taşıma giderlerini karşılar.
3) İhracat işlemlerinin gerçekleştirilmesinde ithalatçıya yardımcı olur.Zira ihracat işlemleri ve işlemlerden doğacak masraflar bu satış şekline göre ithalatçıya aittir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) İhracat ve ithalat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğan tüm masrafları karşılar.
2) Belli bir taşıma acentesi ile anlaşarak,navlunu ödenmiş olarak belirlenen yerde gemiyi hazır eder ve geminin yükleme yapacağı tarihi ve limanı ihracatçıya bildirir.
3) Malların geminin yanına gelmesini müteakip ortaya çıkacak tüm masraf,risk ve hasardan sorumludur.

I) FOB (FREE ON BOARD – GEMİ KÜPEŞTESİNDE TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen yerde,tespit edilen geminin küpeştesinde malların teslimatının gerçekleştirilmesini temin maksadıyla ihracat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.
2) Malın belirlenen tarihte,istenen gemiye yüklenmesi işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.Malın yüklendiğini ithalatçıya bildirir ve belgeleri yollar.
3) Malın gemiye yüklenmesine kadar olan bütün taşıma,sigorta benzeri masrafları üstlenir.Malların küpeşteye yüklenmesinden sonraki benzeri masraflar ve riskler alıcıya aittir.






İthalatçının Sorumlulukları:

1) Taşıma acentesi ile anlaşarak,navlunu öder ve belirlenen tarihte geminin yükleme yapılacak limanda olmasını temin eder.
2) İthalat işlemlerini gerçekleştirir ve bu masraflardan doğacak olan masrafları karşılar.
3) Malların gemi küpeştesine yüklenmesini müteakip ortaya çıkacak bütün masraf ve riskleri üstlenir.

J) DES (DELIVERED EX SHIP – GEMİDE TESLİM):

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Malları belirlenen tarihte ve yerde hazır bulundurabilmek için ihracat işlemlerini gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.
2) Tespit edilen limanda malların alıcıya teslim edilebilmesi için bir taşıma acentesi ile anlaşarak navlunu öder ve malları gemiye yükler.Muhtemel varış tarihini alıcıya bildirir ve belgeleri yollar.Bu taşıma esnasında ortaya çıkabilecek tüm masraflar,riskler alıcıya aittir.

İthalatçının Sorumlulukları:

1) Satış sözleşmesinde belirtilen tarih ve limanda gemi bordasında teslim eder.Bu andan itibaren bütün boşaltma,taşıma vb. masraflar ve riskleri üstlenir.
2) Gerekli ithalat işlemlerini gerçekleştirerek bu işlemlerden doğan masrafları karşılar.

K) DEQ (DELIVERED EX QUAY DUTY PAID – GÜMRÜK VERGİSİ ÖDENMİŞ OLARAK RIHTIMDA TESLİM)

İhracatçının Sorumlulukları:

1) Belirlenen yerde ve tarihte malları alıcıya teslim etmek amacıyla ihracat ve ithalat işlemlerinin her ikisini de gerçekleştirir ve bu işlemlerden doğacak olan masrafları karşılar.
2) Tespit edilen rıhtımda malların teslim edilmesi amacıyla bir taşıma acentesi ile anlaşarak,navlunu ve sigortası ödenmiş olan malın sevkiyatını gerçekleştirir.
3) Varış limanına mal geldiğinde,gümrük işlemlerinide gerçekleştirerek,ithalatçının ülkesinde malı serbest halde alıcıya teslim eder.