|
Serbest Bölge 1. SERBEST BÖLGENİN TANIMI 1.1 Serbest Bölge Nedir? Serbest Bölgeler bulundukları ülkenin siyasi sınırları içinde yer alan fakat dış ticaret, vergi ve gümrük mevzuatı açısın- dan gümrük hattı dışında sayılan bölgelerdir.Serbest Bölgelerde sinai ve ticari faaliyetler için ülkede sağlanandan daha geniş muafiyet ve teşvikler tanınır.Türkiye’de Serbest Bölgeler Türkiye Gümrük Bölgesi’nin parçası olmakla beraber; - Serbest Dolaşımda olmayan herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmadığı; gümrük vergisi,ticaret ve kambiyo uygu- lamaları bakımından Türkiye gümrük bölgesi dışında kabul edildiği ; - Serbest dolaşımdaki eşyanın ise,çıkış rejimi hükümlerine tabi tutularak konulduğu yerlerdir. 1.2 Serbest Bölgelerin Kuruluş Amaçları Serbest Bölgeler yabancı sermaye yatırımlarını ve dış ticareti arttırmak, yerli üreticilerin dünya piyasalarındaki fiyattan girdi temin etmelerini sağlayarak uluslararası rekabet güçlerine katkıda bulunmak, ihracata dönük sanayilerin gelişmesi- ni teşvik ederek ihracatı arttırmak, döviz girişini arttırmak, yeni iş imkanları yaratarak istihdam sorununun çözümüne yardımcı olmak, gelişmiş üretim ve yönetim tekniklerinin yurtdışından ülkeye getirilmesiyle ekonomik standartları yük- seltmek amacıyla kurulurlar. 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu Madde 1. Bu kanun, Türkiye’de ihracat için yatırım ve üretimi arttırmak, yabancı sermaye ve teknoloji girişini hızlan- dırmak, ekonominin girdi ihtiyacını ucuz ve düzenli bir şekilde temin etmek, dış finansman ve ticaret imkanlarından daha fazla yaralanmak üzere, Serbest Bölgelerin kurulması, yer ve sınırlarının tayini, yönetimi,faaliyet konularının belirlenmesi, işletilmesi,bölgelerdeki yapı ve tesislerin teşkili ile ilgili hususları kapsar. |
1.3 Serbest Bölgelerin Ülke Ekonomisine Katkıları - Serbest Bölgedeki üretim faaliyetlerinde kullanılmak üzere, iç pazardan ihraç edilen ham madde, yarı işlenmiş ve mamul mallarla ülke üretiminin artmasına katkıda bulunur. - Sağladıkları avantajlarla ülke ihracatını ve döviz girdisini arttırır. - İthal girdi kullanarak üretim yapan yerli firmalara gümrük vergisiz ve KDV’siz mal giriş imkanı sağlayarak, yurt dışındaki rakiplariyle aynı şartlarda üretim yapma olanağı yaratır. - Ülkede kullanılması düşünülen yeni ticari ve ekonomik politikaların denenebilmesini temin eder. - Yabancı Sermayeli firmaların, risk faktörünün düşük, karlılığın yüksek olduğu Serbest Bölgelere yatırım yapmalarını teşvik eder.Böylece ülkeye yeni teknolojilerin girmesini hızlandırır. - Serbest Bölgede yarattığı doğrudan istihdamın yanında, bölgedeki üretim ve ticari faaliyetlerle ülke içindeki diğer faaliyetlere etki ederek dolaylı istihdam ayartır. - Büyük partiler halinde Serbest Bölgeye getirilen malların gerektiğinde küçük partiler halinde ülkeye ithal edilmesini sağlayarak üretim maliyetlerini düşürür. -1- - Dünya standartlarındaki alt ve üst yapıları,asgari düzeyde tutulan bürokrasi ve kırtasiyecilik uygulamaları ile ülkemiz ekonomisinin vitrini durumunda olup,aynı zamanda dünya ekonomisinde başgösteren genel eğilimlerin ilk yansıdığı yerler olması bakımından ülkemiz ekonomi politikalarının belirlenmesinde yol gösterici işlevi görür.(1) |
1.4 Dünyada Serbest Bölgeler II.Dünya Savaşı öncesi kurulan Singapur ve Hong Kong Serbest Limanları ile, daha sonra kurulan Panama,İrlanda Tayvan ve Güney Kore Serbest bölgelerinin elde ettikleri büyük başarılar, Serbest bölgeler fikrinin pek çok ülkece kabul edilmesine katkıda bulunmuştur.1967 yılında Serbest Bölgelerin,Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İlişkiler Komisyonunca gelişmekte olan ülkelerin ihracatlarını arttırmada önemli bir araç olarak kabul edilmesinden sonra, Serbest Bölge sayısı hızlanarak artmıştır. Sonuç olarak ABD,İngiltere,Almanya,Macaristan,Yugoslavya,Suudi Arabistan,Pakistan,Hindistan,Tayland,Çin gibi farlı rejimlerle idare edilen 80 ülkede, 450’nin üzerinde Serbest Bölge kurulmuş ve Serbest Bölgeler üzerinde gerçekleşitirilen ticaretin hacmi 500 milyar dolara ulaşmıştır. Yakın çevremizde yer alan Serbest Bölge sayısı 25 civarında olup,bunlar İran,Suriye,Lübnan,Ürdün,Mısır,Libya,Kuzey Kıbrıs,Güney Kıbrıs,Yunanistan ve Romanya’da bulunmaktadır. Bu gelişmelerin dinamiğini sağlayan unsur ise şu şekilde özetlenebilir.Gelişmiş ülkelerdeki işçi ve özellikle vasıfsız işçi ücretleri, gelişmekte olan ülkelerdeki işçilik ücretlerinin birkaç katıdır. 1.5 Türkiye’de Serbest Bölgeler Serbest Bölge çalışmalarının Türkiye’de uzun bir geçmişi vardır.Osmanlı Gümrük Vergi Sisteminde, 1850 yılından sonra yapılan değişikliklere rağmen aksaklıklar önlenememiştir.Bu aksaklıklar ve ugulamada ortaya çıkan sorunlar, ithalatın gümrük vergi ve resimlerinin pahalıya mal olmasına neden olmuştur. Serbest Liman ve Bölge kurulmasının sağlayacağı faydalar, özellikle Dış Ticaret ve Beyoğlu tüccarı tarafından sık sık vurgulanarak fikrin yaygınlık kazanmasını sağlamıştır.Fakat bu öneriler, gümrük gelirinin bir bölümünü alan Düyun-u Umumiye tarafından, gelir kaybına neden olacağı endişesiyle olumlu karşılanmamıştır. Serbest Bölge Kurulması yönünde ilk önemli girişim 1908 devriminden sonra olmuş, ittihat ve Terakki bu amaçla bir komisyon kurmuştur.Ancak komisyon, Çekmece Gölü veya Yedi Kule Sahillerinde tesis olunacak bir serbest bölgenin 300 milyon altın Franga mal olacağını hesaplamış ve bu iş için alınacak borcun faizinin bile karşılanamayacağının görülmesi üzerine, proje uygulanmamıştır. Kurtuluş savaşı sonrasında, Serbest Liman konusu İstanbul Ticaret ve Sanayi Odası tarafından oluşturulmuş olan İstanbul İhtisas Komisyonun hazırladığı rapor ile tekrar gündeme gelmiştir. Serbest Bölge ile ilgili ilk ve tek uygulama biraz dolaylı bir yoldan, Türk Hükümeti ile Amerikan Ford Kumpanyası arasında 27.11.1928 tarihinde yapılmış bir anlaşma neticesinde, özel bir kanunla gerçekleşebilmiştir.Türkiyenin bu ilk serbest bölge uygulama deneyimi dış nedenlerle kısa süreli olmuş ve başarısız olarak kapanmamıştır. |
İkinci Serbest Bölge denemesi, Mayıs 1946 tarihinden gerçekleştirilen Şark Halı ve Kilimleriyle hayvan postlarının ihracı için kurulacak Serbest Bölge için çıkarılan yasadır.Buna göre, Eminönü’nde bir antrepoda bu ürünler toplanacak ve yeniden ihraç edilecektir.Ancak piyasaya işlerlik kazandırmadığı için bu ikinci girişimden de bir sonuç alınamamıştır. 1950’de Demokrat Parti’nin iktidara gelmesiyle yabancı sermayeye verilen önem artmış ve Aralık 1953 tarihinde yeni bir Serbest Bölgeler Kanunu kabul edilmiştir.İlk yasada olduğu gibi, Serbest Bölgenin yerinin ve burada yer alacak faaliyetlerin belirlenmesi yetkisi Bakanalar Kurulu’na verilmiştir.Bu konuda, Serbest Bölge gümrük hattı dışında sayılmış; burada pasaport kanunu, gümrük kanunu gibi yürülüğe girmiş kontrol ve formaliteler, tüm vergi ve resim, harç ve benzeri kanunlar uygulanmasına karşın, gelir,kurumlar, ve esnaf vergileri,bu muafiyet dışında bırakılmıştır. (1). Kürşad Tüzmen;Dış Ticaret Müsteşarı -Dünya Gazetesi Ek; Serbest Bölgeler s.4 -2- Bugün, Türkiye’de Serbest Bölge kullanımı artan bir ivme sergilemekte, faaliyette olan 13 Serbest Bölge 1985 yılında yürülüğe giren 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu ile yönetilmektedir.(2) 1.5.1 Halen Ticari Faaliyette Bulunan Serbest Bölgeler ve Faalieyete Geçiş Yılları: Mersin, Antalya (1987) Ege, İstanbul Atatürk Hava Limanı (1990) Trabzon (1992) İstanbul Deri ve Endüstri, Doğu Anadolu, Mardin (1995) İMKB Uluslararası Menkul Kıymetler (1997) İzmir Menemen Deri, Rize, Samsun, İstanbul Trakya, Kayseri (1998) Avrupa, Gaziantep, Adana-Yumurtalık (1999) |
1.5.2 Bakanlar Kurulu Kararı ile Yer ve Sınırları Tespit Edilmiş Olup, 2001 Yılı İçinde Ticari Faaliyete Geçmesi Planlanan Serbest Bölgeler: Denizli Bursa 1.5.3 Bakanlar Kurulu Kararı ile Yer ve Sınırları İlan Edilen Serbest Bölgeler: İstanbul Kıyı Bankacılığı Zonguldak-Filyos İpekyolu Vadisi Tübitak-Marmara Araştırma Merkezi Teknoloji Kocaeli (3) 1.5.6 Serbest Bölgelerde Yapılabilecek Faaliyetler n Üretim n Alım-Satım n Depo İşletmeciliği n İşyeri Kiralama n Montaj-Demontaj n Bakım-Onarım n Bankacılık n Sigortacılık n Kıyı Bankacılığı n Finansal Kiralama ve Diğer Konular Olarak Belirlenmiştir. -4- n Ülke içindeki vergisel nitelikli mali yüklerden ve bürokrasiden kurtulmak isteyen firmalar, n İthal girdi kullanarak ürettiği ürünleri dış pazarlara satan firmalar, n Emek yoğun sektörlerde faaliyette bulunan firmalar, n Transit ticaret, reeksport ve takas ticareti faaliyetinde bulunan firmalar, n Dövizle işlem yapmak isteyen üreticiler, toptancılar,bankalar ve sigortacılar, n Altyapısı hazır modern iş ortamı arayan firmalar |
2.SERBEST BÖLGELERDE TEŞVİK VE AVANTAJLAR - Serbest Bölgelerde vergi,resim,harç,gümrük ve kambiyo mükellefiyetlerine dair mevzuat hükümleri uygulanmaz. Firmalar bölgedeki faaliyetleri nedeniyle elde ettikleri gelirlerle ilgili olarak;gelir,kurumlar ve KDV dahil bütün vergilerden muaftır.Ayrıca, işçi ücretleri üzerinde gelir vergisi ödenmediği için işçilik maliyeti de düşüktür. - Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler hiç bir izne ve vergiye tabi olmaksızın yurt dışına veya Türkiye’ye transfer edilebilir. - Türkiye’deki tam ve dar mükellef gerçek ve tüzel kişilerin serbest bölgelerdeki faaliyetleri dolayısıyla elde ettikleri kazanç ve iratlar, kambiyo mevzuatına uygun olarak, Türkiye’ye getirilmesi halinde de gelir ve kurumlar vergisinden muaftır. - Serbest bölgeler gümrük hattı dışında sayıldığında, serbest bölgeler ile Türkiye’nin diğer yerler arasında yapılan ticarette dış ticaret rejimi hükümleri uygulanır.Başka bir deyişle,Türkiye’den serbest bölgeye satılan mallar ihracat rejimine, serbest bölge kullanıcıları Türkiye’den ihraç fiyatına (KDV’siz) mal ve hizmet satın alabilirler.Diğer taraftan serbest bölge ile diğer ülkeler ve diğer serbest ülkeler arasında dış ticaret rejimi hükümleri uygulanmaz. - Serbest bölgeye getirilen Türkiye veya AB menşeeli yada buralarda serbest dolşımda bulunan malların, serbest dolaşımda bulunma statüsü değişmeden, Türkiye’ye veya AB üyesi ülkelere girişinde gümrük vergisi ödenmez.Ayrıca,üçüncü ülke menşeeli malların serbest bölgeye girişinde ve bu malların Türkiye veya AB üyesi ülkeler dışındaki üçüncü ülkelere gönderilmesi halinde de gümrük vergisi ödenmez.Ancak, serbest bölgeden Türkiye’ye veya AB üyesi ülkeler dışındaki üçüncü ülkelere gönderilmesi halinde de gümrük vergisi ödenmez.Ancak, serbest bölgeden Türkiye’ye veya AB üyesi ülkelere gönderilen serbest dolaşım durumunda olmayan üçüncü ülke menşeeli mallar için Ortak Gümrük Tarifesi’nde belirtilen oran üzerinden gümrük vergisi ödenir. - Serbest bölgeler “Türkiye-AB Gümrük Birliği Gümrük Bölgesi”nin parçası sayıldığından; serbest bölgelerden Türkiye veya AB menşeeli ürünler ile Türkiye’de serbest dolaşım durumunda bulunan ürünler A.TR Belgesi düzenlenerek AB’ye gönderilebilir.Üçüncü ülke menşeeli ürünler ise Ortak Gümrük Tarifesi’nde belirtilen oran üzerinden serbest bölge gümrük müdürlüğü’ne gümrük vergisi ödenerek serbest dolaşıma geçirildikten sonra A.TR Belgesi düzenlenerek AB’ye gönderilebilir. - Serbest bölgede sağlanan teşvik ve avantajlardan yerli ve yabancı bütün firmalar eşit olarak yararlanır. - Mallar serbest bölgede süre sınırlaması olmaksızın kalabilir. - Bir serbest bölgenin faaliyete geçmesinden itibaren 10 yıl süreyle grev ve lokavt uygulanmaz. |
- Fiyat, kalite ve standartlarla ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarına verilen yetkiler serbest bölgelerde uygulanmaz. - Serbest bölgedeki faaliyetlerle ilgili her türlü ödemeler dövizle yapılır. - Serbest bölgelerden Türkiye’ye yönelik mal satışına ve serbest bölge ile diğer ülkeler arasında yapılacak takas ticaretine kısıtlama getirilmemiştir. - Başvuru ve faaliyet süresince her türlü bürokrasi en aza indirilmiştir.Serbest bölgeler özel sektör şirketlerince işletilmektedir. - Serbest bölgeler; AB ve Orta Doğu pazarlarının yakınında, Akdeniz, Ege ve Karadeniz’deki büyük limanlara, uluslararası havaalanlarına, karayolu ağlarına, kültür,turizm, ve eğlence merkezlerine yakın yerlerde kurulmuştur. - Serbest bölgelerin altyapısı gelişmiş ülkelerdeki benzerleri ile aynı standarttadır.Açık ve kapalı alan kiraları diğer ülkelere göre düşüktür. - Serbest bölge bankalarında %5 BSMV ödenmez; bankalardan düşük faizli kredi alabilme imkanı vardır. 3. SERBEST BÖLGELERDE MAL HAREKETLERİ 3.1 Serbest Bölgelere Giriş ve Çıkışlar 3218 sayılı Serbest Bölgeler kanunu’na göre Serbest Bölgeden Türkiye’ye sevk edilen mallar ithalat, Türkiyeden Serbest Bölgelere sevk edilen mallar ise ihracat sayılmaktadır. Serbest Bölgelerle diğer ülkeler ve diğer Serbest Bölgeler arasındaki ticaret, dış ticaret mevzuatına tabi değildir.Mallar, Serbest Bölgeden Türkiye dışındaki ülkelere ve Türkiye’deki diğer serbest bölgelere ihracat rejimine tabi olmadan sevk edilir ve buralardan ithalat rejimine tabi olmadan Serbest Bölgeye getirilir.Bu durumda, Serbest Bölgeden diğer ülkelere Türkiye üzerinden sevk edilen mallar ve yurt dışından getirilen Serbest Bölge adresli malların Türkiye’den geçişi,transit rejimine tabidir. |
| Türkiye`de Saat: 09:43 . |
Powered by: vBulletin Version 3.8.1
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.
SEO by vBSEO 3.3.2