Adana Kentsel Alanda Yumurta Analizi

G İ R İ Ş

Son yıllarda, Türkiye’de yumurta üretimi hızlı bir şekilde artmakta, buna karşın yumurta talebi üretim artışına ayak uyduramamaktadır. Bunun doğal sonucu olarak yumurta fiyatları yıllar itibarıyla re el olarak düşmektedir. Bu düşüşe yumurta tüketimindeki mevsimsel dalgalanma da eklenince,yumurta üreticileri ekonomik açıdan büyük güçlüklerle karşılamaktadırlar.
Türkiye’de kişi başına yıllık ortalama yumurta tüketimi, gelişmiş ülkelerdeki kişi başına tüketimle karşılaştırıldığında düşük olduğu görülebilir. Ülkemizde yetersiz yumurta tüketimini dengeli beslenme için gerekli olan düzeye çıkarmaya, fiyat istikrarsızlığı ve re el olarak düşüşten kaynaklanan zararlardan üreticileri korumaya yön elik politikaların ortaya konulması açısından yumurta üretimine yön elik çalışmaların yanında tüketicilerin yumurta alım ve tüketim davranışlarına yön elik araştırmaların yapılması zorunlu görülmektedir.
Oysa ülkemizde yumurta tüketimi ile ilgili çalışmalar yetersizdir. Bu çalışma bölgesel olmasına rağmen elde edilecek sonuçları itibarıyla ülke geneli içinde ışık tutacağı düşünülebilir.
Bu çalışmada Adana kentsel alanda yumurta tüketiminde etkisi olduğu düşünülen tüketici özellikleri ve yumurta satın alımına ve tüketimlerine etkili olan zevk, tercih ve düşünceleri belirlenmeye çalışılmıştır.








Araştırma Bulguları ve Tartışma Tüketicilerin Yapısı
Bu bölümde Adana kentsel alanda örneğe giren ailelerin büyüklükleri,aile reislerinin eğitim ve gelir düzeyleri incelenmiştir. Görüşme yapılan ailelerin nüfus durumu çizelge ile gösterilmiştir.
Çizelge 1. Anket Yapılan Ailelerde Nüfus Varlığı

Ailedeki Birey

Sayısı

(Adet)

Aile Sayısı (Adet)

Oran

(%)

Aile Başına

Ortalama Birey Sayısı (Adet)

1-2

25

10.0

1.9

3-4

126

50.4

3.6

5-6

77

30.8

5.5

7+

22

8.8

8.0

Toplam veya Ort

250

100.0

4.4

Anket yapılan ailelerde ortalama birey sayısı 4,4 dür. Ailelerin %10.0 unda 1,9 %50,4 ünde 3,6, %30,8 inde 5,5 ve %8,8 inde ise 8.0 adet birey bulunmaktadır.
Anket yapılan aile reislerinin %43,6 sı ilkokul veya daha düşük, %40,0 ı orta-lise %16,4 ü ise yüksek öğrenimlidir.
Çizelge 2. Anket Yapılan Ailelerin Gelir Düzeyi

Gelir Grupları

(TL/YIL)

Aile Sayısı

(Adet)

Oran

(%)

Ortalama Yıllık

Gelir (TL/YIL)

1<240000

89

35.6

1.620.000

II<720000

127

50.8

4.710.000

III<720000 +

34

13.6

11.262.000

Toplam Veya Ortalama

250

100.0

4.501.20

Anket yapılan ailelerin yıllık gelirleri I.grupta 1.620.000 TL,II. grupta 4,710.000 TL,III. Grupta 1.262.000 TL, tüm aileler ortalaması ise 4.501.200 TL dır.
Anket yapılan ailelerin yumurta satın alımıyla ilişkili olduğu düşüncesiyle ailenin hanımının ev kadınlığı dışında uğraşısının bulunup bulunmadığı da incelenmiştir.
SAYI %

Ev Kadınlığı Dışında
Uğraşısı Bulunmayanlar

214

85.6

Ev Kadınlığı ile Birlikte
Ek İş Yapanlar

12

4.8

Ev Kadınlığı Dışında
Dışarıda Çalışanlar

2

0.8

Çizelge 3. Anket Yapılan Aile Hanımlarının Ev Kadınlığı Dışında Uğraşının Bulunma Durumu

Adana kentsel alanda anket yapılan ailelerin hanımlarının %85,6 gibi büyük bir çoğunluğunun ev kadınlığı dışında bir uğraşılarının olmadığı belirlenmiştir.
Yumurta Satın Alımı
Adana kentsel alanda anket yapılan aileler yıllık yumurta tüketimlerinin %91,9 unu satın alma yolu ile karşılamaktadırlar. Bu durum yumurta satın alımı ve tüketici davranışları açısından büyük önem arz etmektedir.
Tüketicilerin yumurta satın alma sıklığı Çizelge 4. de incelenmiştir.
Çizelge 4. Gelir Guruplarına Göre Yumurta Alım Sıklığı Ailelerin Yumurta Alım Sıklığı
GELİR Haftada Bir Kez Haftada Birden Fazla 2 Haftada Bir Ayda Bir
GRUPLARI Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
I 49 38.0 35 31.8 3 42.9 2 50.0
II 63 48.9 58 52.7 4 57.1 2 50.0
III 17 13.1 17 15.5 0 0.0 0 0.0 Toplam 129 100.0 110 100.0 7 100.0 4 100.0 Ortalama 51.6 44.0 2.8 1.6

Anket yapılan ailelerin %51.6 sı haftada bir kez yumurta satın almaktadır. Haftada bir ve daha fazla sıklıkta yumurta sakın alan aileler toplam ailelerin %95,6 kadarını oluşturmaktadır. Bu durumun yumurtanın piyasadaki satış biçimine etki ettiği öne sürülebilir. Nitekim anket yapılan ailelerin %61,6 sı bir seferde ortalama 8 yumurta almaktadır. Bir seferde alınan ortalama yumurta sayısı 15 adettir. Bir seferde alınan yumurta miktarının bu kadar yüksekliği tüketicilerin satın alma alışkanlıklarından kaynaklanmaktadır. Ayrıca semt pazarlarında yumurta fiyatlarının daha ucuz olması ve köy yumurtasının da bulunabilmesi ve bazı kuruluşların (kamu ve özel üretici kuruluşlar) kendi satış birimlerinden 32 lik Violler ile piyasaya yumurta sunmaları bu duruma neden olarak gösterilebilir. Ailedeki birey sayısı ve yumurtanın semt pazarından satın alınması yumurta alım sıklığı üzerinde etkili olan diğer faktörlerdir.

Ailelerin Yumurta Alım Sıklığı

GELİR Haftada Bir Kez Haftada Birden Fazla 2 Haftada Bir Ayda Bir
GRUPLARI Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
1-2 15 60.0 8 32.0 2 8.0 25 25.0
3-4 66 52.4 56 44.4 2 1.6 2 1.6
5-6 39 50.7 34 44.2 3 3.9 1 1.3
7+ 9 40.9 12 54.6 0 0.0 1 4.5

Çizelge 5. Ailedeki Birey Sayısına Göre Tüketicilerin Yumurta Alım Sıklığı
Çizelge 5.de görüldüğü gibi ailedeki birey sayısı arttıkça yumurta alım sıklığı da artmaktadır. Yumurta alım sık lığı yumurtanın semt pazarından satın alınmasıyla yakından ilgilidir. (Çizelge 6.)

Yumurtayı Pazardan Satın Alan Ailelerin Yumurta Alım Sıklıkları

Yumurta Alım Sıklığı Aile Sayısı %
Haftada 1 kez 45 80.4
Haftada 1 den fazla 10 17.9
2 haftada bir 1 1.7
Toplam 47 100.0


Çizelge 6.

Nitekim yumurta ihtiyaçlarını pazardan sağlayan ailelerde haftada bir kez yumurta alanların oranı %80,4 tür. Haftada birden fazla yumurta alanların oranı ise %17,9 dur. Bu da kimi ailelerin haftada iki ayrı semt pazarlarından yumurta aldığını göstermektedir.
Bir seferde satın alınan yumurta miktarının semt pazarından ve perakendeciden alınma durumlarına göre dağılımı çizelge 7 de verilmiştir.







Pazardan ve Perakendeciden Yumurta Alan Ailelerin Bir Seferde Satın Aldıkları Yumurta Miktarına Göre Dağılımları
Bir Seferde Satın Pazardan Alan Perakendeciden Alan
Alınan Yumurta Mik Aileler Aileler
1-10 53.6 95.8
11-20 26.8 4.2
21-30 17.9 0.0
31 + 1.7 0.0
Toplam 100.0 100.0

Çizelge 7.
Pazardan yumurta alan ailelerin %53,6 sı bir seferde 1-10 yumurta satın alırken, perakendeciden yumurta alanların %95.8 i, 1-10 yumurta satın almaktadır. Bu da perakendecilerden yumurta alanların pazardan alış-veriş yapanlara göre bir seferde daha az yumurta aldıklarını göstermektedir.
Ev hanımlarının ev kadınlığı dışında başka uğraşlarının bulunup bulunma ması ile pazardan yumurta satın alımı arasındaki ilişki de incelenmiştir. Buna göre alış-veriş yapanların % 83.9 unun ev kadınlığı dışında bir uğraşısı olmadığı belirlenmiştir. Bu oran örnekteki orana yakın olduğundan, ev kadınlığı dışında uğraşıya sahip bulunmama durumuyla pazardan yumurta satın alınması arasında bir ilişki bulunamamıştır.
Yumurta Satın Almada Tüketici Tercihleri
Yapılan anket çalışmalarında tüketicilerin yumurta satın alınlarında hangi özelliklerin tercih nedeni olduğuna ilişkin bilgiler derlenmeye çalışılmıştır.
Adana kentsel kesiminde yumurta satın alımlarında köy yumurtasının tercih edilmesi yaygın bir tüketici davranışıdır. Nitekim anket yapılan ailelerin % 75,6 sı köy yumurtasını,%8,81 çiftlik yumurtasını tercih ederken %15,6 sı yumur ta tüketiminde çiftlik yada köy yumurtasının önemli olmadığını belirtmiştir. Köy yumurtası tercihinde eğitim ve gelirin etkili olmadığı belirlenmiştir. Buradan köy yumurtasının tercihinde tüketici alışkanlıklarının etkili olduğu söylenebilir. Köy yumurtasını tercih edenlerin 83.1 i neden olarak köy yumurtası renginin daha sarı ve koyu olması ve kokusunun hoş olmasını, %16,9 u ise bunun daha lezzetli ve taze olmasını ileri sürmüşlerdir. Bunun sonucu olarak da tüketicilerin %65,2 köy yumurtasını diğerlerine göre pahalı olsa bile tercih ettiklerini belirtmişlerdir.
Yumurta satın alımında tüketici tercihlerinden bir diğeri ise yumurtanın bü yüklüğü ve rengidir. Anket yapılan ailelerin %58,8 i büyük, %26,0 ı orta,%1,2 si küçük yumurtayı tercih ederken, %14,0 u yumurta büyüklüğünün satın almada önemli olmadığını belirmişlerdir.
Adana kentsel alanda tüketicilerin satın alımlarında yumurta rengini daha fazla önemsememektedirler. Tüketicilerin %14,4 u beyaz renkli, %33,6 sı kahve renkli yumurtayı tercih ederken diğerleri yumurta renginin önemli olmadığını belirtmişlerdir.

Tüketiciler satın aldıkları yumurtanın markasına pek dikkat etmemektedirler (%81.2). Yumurta alırken markaya önem veren ailelerin bu davranışında gelirin etkili olduğu belirlenmiştir. Nitekim markaya önem verenlerin %8,5 i düşük gelir, %57,5 i orta gelir ve 34.0 i ise yüksek gelir grubundandır. Başka bir yaklaşımla, düşük gelir grubundaki ailelerin %4,5 i markaya önem vermektedir. Bu oran orta gelir grubunda %21,2 yüksek gelir gurubunda ise %47,1 e ulaşmaktadır.
Yumurta Tüketimi
Anket yapılan ailelerin yumurta tüketim miktarları, öğünlere, kişilere göre dağılımları ile bunların ne şekilde kullanıldığı incelenmiş ve tüketimin mevsimsel değişimi araştırılmaya çalışılmıştır. Haftalık yumurta tüketimi dağılımı çizelge 8 de verilmiştir.

Ailelerin Haftalık Yumurta Tüketimleri

Haftalık Yumurta Ortalama Haftalık Aile
Tüketim Grupları Yumurta Tüketimi Sayısı %

1 <10 8 96 38.4
11-20 18 71 28.4
21-30 28 53 21.2
31.40 38 15 6.0
41+ 56 15 6.0
Ortalama ve Toplam 20 250 100.0


Çizelge 8.
İncelenen ailelerde ortalama haftalık yumurta tüketimi 22 adettir. Haftada ortalama 8 yumurta tüketenler toplam ailelerin %38,4 ünü oluştururken, haftada 40 yumurtadan fazla tüketen aileler %6,0 oranındadır.
Aile başına haftalık tüketilen yumurtanın %61,4 ü sabah kahvaltılarda tüketilirken %38,6 sı yemek, tatlı, pasta ve börek yapmak amacıyla kullanılmaktadır.
Sabah kahvaltısında tüketilen yumurtanın %28,1 i erkekler, %37,2 si kadınlar ve %34,7 si çocuklar tarafından tüketilmektedir.
Adana ilinde yumurta ile yapılan yemekler mevsimlere göre değişmektedir. Genellikle, kışın yumurtalı ıspanak veya çılbır, yazın ise menemen yada çılbır, yumurta ile yapılan başlıca yemek çeşitleridir. Bununla birlikte yumurta; kıyma, karnabahar, patates, makarna, sucuk, pastırma ile yapılan yemeklerde de kullanılmaktadır.
Yumurta tüketimi mevsimlere göre önemli dalgalanmalar göstermektedir
(Çizelge 9)

Yumurta Tüketiminin Mevsimlere Göre Dağılımı (%)

Mevsimler Çok Az Normal
İlkbahar 32.8 27.2 40.4
Yaz 16.0 68.0 16.0
Sonbahar 36.8 16.8 46.4
Kış 86.0 1.6 12.4

Çizelge 9.

Çizelgeden anlaşıldığı gibi yumurta tüketimi kış aylarında artmakta,yaz aylarında ise azalmaktadır. Yaz aylarında da çok yumurta tüketen ailelerin olmasının nedeni bu mevsimde yumurta fiyatlarının aşırı derecede düşmesi etkili olabilir. Ayrıca bu mevsimde ailelerin bazılarının tatillerini yaylalarda geçirmesi bu konuda etkili olmak tadır. Yumurtanın en fazla tüketildiği mevsimler sırasıyla kış, sonbahar, ilkbahar ve yazdır. Yumurta fiyatlarındaki dalgalanmanın da bu dağılıma uyduğu görülmektedir. Nitekim Akdemir (1987) tarafından Adana-İçel illerinde yapılan araştırmada üreticilerin yumurta satış fiyatlarının en düşük olduğu ayın Temmuz olduğu, bu ayda yumurta satış fiyatının yıllık ortalama satış fiyatının %30 altında olduğu, yumurta fiyatlarının en yüksek olduğu ayın ise yıllık ortalama satış fiyatının %26 üzerinde olarak Aralık ayı olduğu belirtilmiştir.
Tüketicilerin Yumurta ile İlgili Düşünceleri
Anket yapılan tüketicilerden yumurta ile ilgili bazı temel bilgiler hakkında düşünceleri alınarak çizelge 10 düzenlenmiştir.

Doğru Yanlış Görüş Yok
Yumurta İle ilgili Görüşler (%) (%) (%)
Yumurta Sağlığa Faydalıdır. 4.4 2.0 3.6
Sindirimi Kolaydır 5.6 33.6 12.8
Hazırlanması Kolaydır 100.0 0.0 0.0
Yumurtalı Yemekler İştah Açıcıdır 75.2 12.4 12.4
Yumurtalı yemekler ucuzdur 63.2 27.6 9.2
Yumurta Besleyicidir 98.0 1.6 0.4
Yaşlılar çok yumurta yemelidir 12.0 76.4 11.6
Kışın yumurta iyi bir gıdadır 98.0 0.8 1.2
Çocuklar için yararlıdır 99.6 0.0 0.4
Yumurtanın kolesterolü yüksektir. 98.8 1.2 0.0

Çizelge 10. Tüketicilerin Yumurta İle İlgili Düşünceleri
Tüketicilerin %94,4 ü yumurtanın sağlığa faydalı olduğu düşüncesindedir. Bu oran Belçika’da yapılan araştırmalarda Goffinet (1975) tarafından %70, Yan decatseye (1983) tarafından %75 olarak bulunmuştur. Goffinet (1975) in bildirdiğine göre orandaki bu düşüklüğün nedeni Belçika’da tüketicilerin %27 sinin hastalık nedeniyle kendi tüketimlerini kontrol çabasından kaynaklanmaktadır.
Ailelerin %53,6 sı yumurta sindiriminin kolay olduğunu kabul etmekte,%12,8 i bu konuda görüşü olmadığını belirtmek e %33,6 sı ise bu görüşü reddetmektedir.
Tüketicilerin hepsi yumurtalı yemeklerin hazırlanmasının kolay olduğunu kabul etmektedirler. Tüketicilerin tamamının yumurtayla hazırlanan bir yemek bil diklerini, zaman azlığı durumunda yumurtalı yemekleri tercih ettiklerini belirtmiş lerdir.
Tüketicilerin %75,2 si yumurtalı yemeklerin iştah açıcı olduğunu kabul et miştir. Gelir grubu arttıkça yumurtanın iştah açıcı bir gıda olduğunu kabul edenlerin oranı da artmaktadır. Bu oran düşük gelir gurubunda % 65,1 ,orta gelir gurubunda %79,5 ve yüksek gelir grubunda ise %83,3 tür.
Yumurtalı yemeklerin ucuz olduğu görüşünde olanların anket yapılan aile ler içindeki payı %63,2 dır. Goffinet (1975) bu oranı Belçika’da % 96 olarak bul muştur.Bu durum tüketicilerin satın alma güçlüklerindeki farklılıktan ileri gelmek tedir. Nitekim Adana’da kentsel alanda yapılan bu araştırmada, düşük gelir gurubundaki ailelerin %48,3 ü orta geliri grubundaki ailelerin %70,9 u, yüksek gelir grubundakilerin ise %73.5 i yumurtalı yemeklerin ucuz olduğunu belirtmişlerdir.
Tüketicilerin büyük bir bölümü yumurtanın besleyici olduğu konusunda hem fikirdirler. Ancak tüketicilerin %76,4 ü yaşlıların fazla yumurta tüketmemesi gerektiği görüşündedir.
Tüketicilerin tamamına yakını yumurtanın çocuklar için faydalı olduğunu düşünmekte ve %98,8 i her zaman evde yumurta bulundurmanın gerekli olduğunu belirtmektedir. Bu oran Belçika’da Goffinet (1975) tarafından %91,Yandecat seye (1983) tarafından ise % 94 olarak bulunmuştur.
Anket yapılan ailelerin %78,0 sının yumurtada aşırı miktarda kolesterol bulunduğunu ve yumurtanın kandaki kolesterol düzeyini yükselttiğini bildirmişlerdir.

Sonuç :
Adana kentsel alanda tüketiciler, yumurtada kolesterolün yüksek oluşu ve bu nedenle yaşlılar tarafından fazla tüketilmemesi gerektiği dışında yumurta hakkında genellikle çok olumlu düşüncelere sahiptirler. Bu durum gelişmiş ülkelere göre oldukça düşük düzeyde olan yumurta tüketiminin artırılması olanaklarının bulunduğu göstermektedir. Nüfus ve gelir artışı sonucu ortaya çıkacak talep artışına ek olarak, tüketicilere uygun ambalajlar içinde, son kullanma tarihi de belirtilerek ve böylece tazeliği konusunda güvence verilerek yumurta sunulması ve reklam faaliyetlerine girişilmesi halinde önemli ölçüde talep artışı sağlamak mümkün görülmektedir. Yumurta üreticilerinin, üretimlerini artırma ve yumurta maliyetini düşürme uğraşlarının yanı sıra bu konuda da gayret sarf etmeleri gerekmektedir.




Türkiye, dünyada yumurta üretimini artıran ülkelerin başındı gelmektedir. 1960-1984 döneminde yumurta üretimi dünyada ortalama 8 kat artarken Türkiye’de 3,8 kat artış göstermiştir. (Yurdakul ve Akdemir 1986)
Yumurta üretiminde görülen bu gelişme beraberinde Pazar sorununu gündeme getirmiştir. Bu gün yumurta üreticilerinin başta gelen sorunlarından biri yumurta fiyatlarının yıl boyunca dalgalanması ve re el olarak düşme eğiliminde olmasıdır. Bu durum yumurta üretim ekonomisinde olduğu gibi tüketim ekonomisinde de çalışmalarının yapılmasını gerekli kılmaktadır.
Yumurta tüketimine yön elik çalışmalar ülke ekonomisi açısından önem taşıyan bir konudur. Çünkü üreticinin üretim faaliyetleri sonucu elde ettiği sonucu değer fiyatına satabilmesi iyi bir pazarlama sistemiyle gerçekleşebilmektedir. Ayrıca talep projeksiyonlarının belirlenmesi buna bağlı olarak yumurta üretiminin planlanabilmesi ve bu amaçla etkin bir politikanın izlenebilmesi ve bir fiyat tüketim esneklikleri, tüketim alışkanlıklarındaki değişime nüfus artış hızı gibi fak törlerin yanı sıra yumurtanın gelir tüketim esnekliğinin belirlenmesi de zorunludur. Bunun yanında konu ile ilgili yapılan çalışmaların belirli dönemlerde yenilenmesi de gerekmektedir.
Ülkemizde yumurtanın gelir tüketim esnekliğine yönelik çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Bu konuda yapılan çalışmalar aşağıda özetlenmiştir.
Tarım Bakanlığı’nca yapılan bir araştırmada D.İ.E. tarafından ve çeşitli il leri kapsayan tüketim harcamaları anket sonuçları esas alınarak kentsel alanlarda yumurtanın ge lir tüketim esnekliği;süt,süt mamulleri ve yağlarla birlikte olmak üzere hesaplanmıştır. (Tarım Bakanlığı 1971)
Yurdakul (1981, Adana’da hayvansal gıdalar yanında yumurtanın da gelir harcama esnekliğini,gelir grupları itibarı ile belirlemiştir)
Tarım Bakanlığı (1987,Adana,Ankara İzmir illerini kapsayan gıda tüketimi ve beslenme konusunda yaptığı diğer bir araştırmada bazı ve besinler ve gıdalar yanında yumurtanın gelir tüketim esnekliği incelenmiştir.

Materyal ve Metot;
Araştırma verileri Adana merkez ilçesi kentsel alandaki sitelerde anket yönetimi ile elde edilmiştir. Ailelerin ankete eşit olarak girme şansı sağlamak amacıyla Adana ili sosyoekonomik yapıya da dikkat edilerek 7 bölgeye ayrılmıştır. Bu bölgelerde yaşayan nüfus miktarları öğrenilerek her bölgeden nüfus miktarına uygun olmak koşulu ile örnek seçilmiştir. Örnek sayısının belirlenmesinde benzer araştırmalardan (Russel, 1965, Işıklı, Yeterli olacağı düşünülmüştür.) Tesadüfen seçilen ailelerden anket aracılığı ile son bir aydaki ortalama geliri ve yumurta tüketimine ait bilgiler elde edilmiştir. Anket çalışması 1-31 Ocak 1989 tarihlerinde iki araştırıcı tarafından yürütülmüştür. Araştırmada ailelerin yıllık yumurta tüketim miktarları ile yıllık gelirleri arasındaki ilişkiyi veren tüketim fonksiyonu hesaplanmaya çalışılmıştır. Hesaplamalarda çeşitli tüketim fonksiyonlarından yarar lanmak olasıdır. Bu çalışmada özellikle gıda maddeleri tüketim analizlerinde iyi sonuçlar verdiği bildirilen (Goreux, 1960 FAO, 1971) bilogaritmik, Semilogarit mik ve Lagoritmik İnvers Fonksiyonları denenmiş ve istatistiği kontroller yapıldıktan sonra Lagoritmik İnvers Fonksiyonunun ailelerin geliri ile yumurta tüketimi arasındaki ilişkiyi diğerlerine göre daha iyi verdiği saptanmıştır.












Araştırma Bulguları ve Tartışma;
Tüketicinin Yapısı;
Adana ili kentsel alanda yumurta tüketiminin gelirle ilişkisine yönelik bu çalışmada örnek olarak seçilen 250 aile yıllık gelirleri esas alınarak üç gruba ayrılmış ve elde edilen veriler hem ailelerin tümü için,hem de her gelir grubunda yer alan aileler için ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Çizelge 1 de gelir grupları ile her gelir grubunda yer alan aile sayısı, aile başına ortalama gelir ile ailelerdeki ortalama çocuk ve ortalama birey sayısı gösterilmiştir.

Çizelge 1. Anket Yapılan Ailelerin Bazı Özellikleri

Yıllık Gelir Aile Toplam Aile Başına Aile Başına Ailedeki
Grupları Sayısı Örnek Yıllık Orta Ortalama Ortalama
(Adet) İçindeki lama Gelir Çocuk Say. Birey Say
I-< 240000 89 35.6 1.620.000 1.6 4.6
II-24000<720000 127 50.8 4.710.000 1.3 4.4
III-720000 + 34 13.6 11.262.000 0.9 4.0
Toplam -Ort 250 100.0 4.501.200 1.4 4.4


İncelenen ailelerin yıllık ortalama gelirleri 1620000 TL-11262000 TL arasında değişmek üzere ortalama 4501200 TL dır. Aile başına düşen ortalama çocuk ve birey sayısı gelir artışına bağlı olarak azalma göstermekte olup aile başına ortalama çocuk sayısı 1,4 birey sayısı 4,4 adettir.
Yumurta Tüketimi;
İncelenen ailelerin yumurta tüketimleri, ailelerin yıllık gelirleri, birey sayı ları ve aile reisinin eğitim düzeyleri dikkate alınarak analiz edilmiştir.






Yumurta Tüketimi Gelir İlişkisi;
Anket yapılan ailelerdeki yıllık yumurta tüketiminin gelir gruplarına göre dağılımı Çizelge 2 de verilmiştir.
Aile Başına Kişi Başına Aile Başına
Yıllık Yumurta Gelir Grupları Ortalama Yılda Orta-
Yılda Orta- Harcamasının Yumurta lama Yumur-
lama yumur- Aile Gelirine Tüketimi ta Tüketimi
ta Harcamaları Oranı % (Adet) (Adet)
I 622.2 153.2 68442 4.2
II 1216.8 276.6 138848 2.8
III 1383.2 345.8 152152 1.4
Ortalama 1029.6 234.3 113256 2.5

Çizelge 2. Anket Yapılan Ailelerdeki Yıllık Yumurta Tüketimi
Anket yapılan ailelerde yılda ortalama yumurta tüketimi gelir grupları itibarı ile artış göstermekte olup tüm aileler ortalaması 1029.6 adettir. Adana ilinde yapılan bir çalışmada bu diğer 1977 yılı itibarıyla 445,5 olarak hesaplanmıştır (Yurdakul 1981) Aile başına yıllık yumurta tüketiminde 12 yılda görülen 2,3 kat farklılığın nedeni giderek yumurta fiyatlarının re el olarak gerilemesi ve gelir artışından kaynaklanmaktadır. Ayrıca bu çalışmada yumurta tüketiminde sadece satın alınan yumurta değil, aynı zamanda köyden gelen ya ailenin bizzat ürettiği yu murta da dahil edilmektedir. Buna ek olarak çalışmanın yumurta tüketimin yoğun olduğu bir dönemde yapılmış olması da tüketim rakamının yüksek çıkmasına neden olmuştur.

Kişi başına yıllık yumurta gelir gruplarına göre 153.3 ile 345,8 arasında değişmek üzere ortalama 234,3 adettir. DPT verilerine göre Türkiye genelinde bu değer 1983 yılı için 97,2 adet (5,4 kg .olup)1989 yılı hedefi 126 adettir. (7,0 kg),(DPT 1985-1989)
Anket yapılan ailelerin yumurta tüketiminin satın alınan miktarı ile köyden gelen dahil evde üretilen miktarına göre dağılımı çizelge 3.de verilmiştir.

GELİR GRUPLARI

Köyden Getirilen Veya Evde Üretilen Yumurta Sayısı (Adet)

Ailenin Toplam Yumurta Tüketimine Oranı (%)

I

98.8

15.9

II

88.4

7.3

III

Ortalama

10.4

83.2

0.8

8.1

Çizelge 3. Anket Yapılan Ailelerde Yumurta Tüketiminin Kaynağına Göre Dağılımı
Gelir düzeyi düşük aileler yumurta ihtiyaçlarının % 15,9 unu köydeki ak rabalarından veya evlerinin bahçelerinde bulunan kümeslerden sağladıkları halde gelir düzeyi yüksek aileler yumurta ihtiyaçlarının tamamına yakınını satın almak tadırlar.
Adana ili kentsel alandaki kişi başına yıllık yumurta tüketimi AT ülkelerinde 1985 yılı itibarıyla kişi başına düşen ortalama yıllık yumurta tüketimi 254 adet iken bu miktar İtalya’da 203.0 ,Yunanistan’da 207, Fransa’da 280 ve Alman ya’da 306 dır. (Yurdakul ve Erat 1988)
Araştırmada bulunan kişi başına ortalama yıllık yumurta tüketiminin AT ortalama benzerlik göstermesi burada sadece kentsel alanı dikkate alınmasındandır. Kırsal alanda dikkate alınır ise bu rakamın düşeceği söylenebilir.
Yumurta tüketim miktarı ile gelir arasındaki ilişkiyi en iyi şekilde açıklayan Logaritmik İnvers Fonksiyonu aşağıda verilmiştir.
617881
Log Y = 3.1445 ------------- R² = 0.3243
X
X = Aile Başına Yıllık Ortalama Gelir
Y = Aile Başına Yıllık Yumurta Tüketimi






Araştırma alanında yumurtanın gelir esnekliği 0.137 olarak bulunmuştur.


Gelir Grupları
Gelir Tüketim
Esnekliği
Marjinal Tüketim
Eğilimi
I

0.381

0.00014649

II

0.131

0.00003391

III

0.055

0.00000674

Ortalama

0.137

0.00003140

(Çizelge 4)
En düşük gelir grubunda 0.381 olan yumurtanın gelir tü ketim esnekliği gelir ar tışına bağlı olarak düşüş göstermiş ve en yüksek gelir grubunda 0.055 olarak bulunmuş tur. İncelenen tüm ailelerde yumurtanın gelir tüketim esnekliği ise 0.137 dır. Başka bir deyişle Adana ilinde tüketicilerin gelirleri ortalama %10 oranında artarsa yumurta tüketimlerinin %1.4 oranında artması beklenebilir.
Adana ilinde yapılan araştırmalarda yumurtanın gelir harcama esnekliğini (Yurdakul , 1984) gelir gruplarına göre 1977 yılında Tarım Bakanlığı (1987) tarafından 1984 yılında yapılan çalışmada yumurtanın gelir tüketim esnekliği Adana ’da 0.633,Türkiye genelinde ise 0.610 olarak bulunmuştur.
Araştırmada bulunan sonuçların farklı olmasının en önemli nedeni son yıl larda yumurta fiyatlarındaki reel gerileme ve bunun sonucu olarak tüketimdeki artıştır. Yumurta fiyatlarındaki gerileme sonucu tüketim artışı,gelir-tüketim esnek liğinin düşmesine yol açmıştır.
Adana ilinde 1975-1986 döneminde yumurtanın perakende fiyatları çizelge (5) de gösterilmiştir.







Yıllar
Yumurta Fiyatı (TL)
Endeks 1975=100
1975
59.2
100.0
1976
62.8
106.1
1977
50.6
85.5
1978
48.4
81.8
1979
49.3
83.3
1980
36.3
61.3
1981
44.1
74.5
1982
42.3
71.5
1983
40.4
68.2
1984
42.6
72.0
1985
35.5
60.0
1986
35.0
59.1

Çizelge 5.Yıllar itibarıyla Adana İlinde Yumurtanın Perakende Fiyatlarının Gelişimi (1986 yılı fiyatlarıyla)

Kaynak DİE,(Çeşitli Yıllar) İstatistik Yıllığı
Çizelgede görüldüğü gibi 1986 yılı fiyatlarıyla 1975 yılında 59.2TL olan yumurtanın fiyatı 1975 yılında 62.90 TL ye yükselmiş,daha sonraki yıllar ise devamlı düşüş göstererek 1986 yılında 35 TL olarak gerçekleşmiştir. Herhangi bir malın fiyatı düştüğünde onun gelir tüketim esnekliği de düşüş göstermesi doğaldır.
Adana kentsel alanda yumurtanın marjinal tüketim eğilimi ise 00003140 olarak bulunmuştur. (Çizelge 4.de) Buna göre Adana kentsel alanda tüketicilerin ortalama 100.000 TL artması durumunda aile başına ortalama yıllık yumurta tüketimlerinin 3,1 artması beklenir. Burada dikkati çeken nokta söz konusu gelir artışının düşük gelir grubundaki ailelerin yıllık yumurta tüketiminde 14,6 adetlik yumurta tüketimi artışı sağlarken yüksek gelir grubundaki ailelerde 1 adetlik yumurta tüketim artışı bile sağlamamasıdır.
İncelenen ailelerde yumurta tüketiminde görülen farklı lığın %32.43’ü gelir farklılığından kaynaklanmaktadır. (Yurdakul 1981) %24 Tarım Bakanlığı (1987)%15,3 olarak hesaplanmıştır.
Yumurta Tüketimi ile Aile Reisinin Eğitim Düzeyi ve Ailedeki Nüfus Varlığı ilişkisi
İncelenen ailelerin yıllık yumurta tüketimlerinde görülen farklılığın %32’ si, % 43’ünün gelir farklılığından ileri gelmesi üzerine tüketimde etkili olma olasılığı olan ailede ki nüfus varlığı ile aile reisinin eğitim düzeyi de incelenmiştir (Çizelge 6 ve 7) de.

Gelir Grupları Nüfus Varlığı Aile Sayısı Yumurta Tüketimi
(Adet) (Adet) (%) Aile Başına Kişi Başına (Adet) (Adet)

1-2 10.0 4.0 8.4 4.4 I 3-4 36.0 14.4 10.5 3.1
5-6 34.0 13.6 13.7 2.5

7+ 9.0 3.6 16.0 2.1

II 1-2 11.0 4.4 12.4 6.2 3-4 71.0 28.4 20.2 5.9
5-6 33.0 13.2 31.2 5.7

7+ 12.0 4.8 30.4 3.8

III 1-2 4.0 1.6 16.5 11.4 3-4 19.0 7.6 26.8 7.7
5-6 10.0 4.0 30.8 5.6

7+ 1.0 0.4 20.0 3.0

Çizelge 6. Nüfus Varlığının Ailenin Haftalık Yumurta Tüketimine Etkisi

Anket yapılan ailelerde nüfus varlığı arttıkça aile başına haftalık yumurta tüketimi genel olarak artış,kişi başına haftalık yumurta tüketimi ise düşüş göstermiştir.








Gelir Grupları Eğitimi Aile Sayısı Yumurta Tüketimi
(Adet) (%) Aile Başına Kişi Başına
(Adet) (Adet)

I İlkokul 59 23.5 11.5 2.6
Orta-Lise 27 10.8 13.1 3.2

Yüksekokul 3 1.2 13.3 3.5

II İlkokul 48 19.2 22.4 4.8
Orta-Lise 54 21.6 24.8 6.0

Yüksekokul 25 10.0 22.2 5.6

III İlkokul 2 0.8 30.0 5.0
Orta-Lise 17 6.8 27.3 8.2

Yüksekokul 15 6.0 25.3 6.9

Çizelge 7. Aile Reisinin Eğitim Düzeyinin Ailenin Haftalık Yumurta Tüketimine Etkisi Aile Reisinin Etkisi
Aile Reisinin eğitim düzeyi ile aile ve kişi başına haftalık yumurta tüketimi düzensiz dağılım göstermiştir.
Adana Kentsel Alanda Yumurta Tüketiminin Gelişimi
Uzun dönemde yumurta tüketimini artıran faktörlerin başında nüfus ve kişi başına düşen gelir artış hızları gelmektedir. Adana kentsel alanda nüfus 1965-1985 döneminde yıllık ortalama %5.06 oranında artmıştır. Adana ilinde Beşer Yıllık dönemler itibarıyla yıllık nüfus artış hızları ise; 1965-70 döneminde %3.67,1970-1975 döneminde %6.47 1975-1980 dönemin de %3.86 ve 1980-1985 döneminde %6.23 olarak hesaplanmıştır (Çizelge.8)
Yıllar Kent Nüfusu Yıllık Ortalama Nüfus
Artış Hızı (%)
1965 289.919 -
1970 347.454 3.67
1975 475.384 6.47
1980 574.515 3.86
1985 777.554 6.23
Kaynak : DİE, (Çeşitli Yıllar) Nüfus Sayımı Sonuçları

Çizelge 8. Adana Kentsel alanda nüfusun gelişimi

Adana kentsel alanda nüfus artış hızının 1980-1985 döneminde olduğu gibi devam etmesi halinde nüfusun 1995 yılın da 1422992,2000 yılında 1925034, 1965-1985 döneminde olduğu gibi devam etmesi durumunda 1995 yılında 1,273,810 ve 2000 yılında 1,630,391 adede ulaşacağı hesaplanmıştır.
Kişi başına düşen gelirdeki artış hızı yok kabul edilse dahi Adana Kentsel alan da kişi başına yumurta talebinin %5.06- %6.23 oranında artış göstermesi beklenmektedir. Kişi başına gelir artış hızının % 3 olacağı kabul edilirse Adana ilinde yumurta talebinin, gelir artışının da artı etkisiyle %5.5-6.6 arasında artış göstermesi tahmin edilmektedir.

DÜNYADA TAVUKÇULUK SEKTÖRÜNDEKİ GELİŞMELER

Özellikle son yıllarda Türkiye’de ve Dünyada tavukçuluk sektöründe hızlı bir gelişme gözlenmiştir.
1960-1984 döneminde tavuk eti üretimini en hızlı artıran ülkeler sırası ile Japonya (18,5 kat), Brezilya (9.9 kat), İran (9,6 kat) ve Türkiye (5,6 kat) olmuştur. (Ek-1)
Ülke gruplarında ise üretim artışı gelişmiş ülkelerde 2,26 kat, gelişmekte olan ülkelerde 5,30 kattır (ek-2)
Dünyada yumurta üretim artışının en fazla olduğu ülkeler İran,Türkiye, SSCB ve Brezilya olup bunların 1961- 1965 ortalamasına göre 1984’deki üretim artışları yine aynı sıra lama ile 5,40;3,82;2,70 ve 2,46 kat şeklindedir. (Ek-3)
Gelişmekte olan ülkeler,gelişmiş ülkelere göre yumurta üretimini daha hızlı arttırmışlardır (ek-4).
1974-1983 döneminde dünya tavuk eti ithalatının 3 kat arttığı,bu artışta Asya Ülkelerinin büyük payının olduğu görülmüştür.(Ek-5)
Tavuk eti ihracatında ise pazarı ithalata göre daha bir yoğunluk kapsadı ğı saptanmıştır. Dünya yumurta ihracatı tavuk eti ihracatının gösterdiği gelişmeyi göstermemiştir. Yumurta ihracatında Avrupa Ülkelerinin payı çok önemlidir Yılla ra göre bir azalma gözlenmekle birlikte Avrupa ülkeleri dünya yumurta ihracatının %80’inden fazlasını gerçekleştirmişlerdir (ek -7).Yumurta ihracatında önemli bir yeri bulunan Avrupa Ülkeleri aynı zamanda önemli ithalatçılardır. Bununla birlik te dünya yumurta ithalatın da Cezayir, Mısır, İran, Irak, Ürdün, Kuveyt, Suudi Arabistan ve B.A. Emirliğinin pay larının giderek arttığı gözlenmiştir.(Ek-8)
1950’li yıllara doğru ABD’den yayınlanan bir modele göre dünyada avlu tavukçuluğundan bugün anladığımız avlu yetiştirme sistemine geçilmeye başlanmış tır. Malas sis (1979) e göre özellikle fakir aile işletmelerinin bulunduğu bölgelerde endüstrileşmiş tavukçuluğun gelişimi gizli işsizliği önlemiş ve ailelerin gelirini arttırmıştır. Dünya tavukçuluğunda sözü edilen bu değişim ülkemizde 1960’lı yıl lardan itibaren gözlenmeye başlanmıştır. Genelde tüm dünyada olduğu gibi ülke mizde de üretimin sanayileşmeye uygun olması, yemden yararlanılma oranının yüksek olması (Gürsoy,1976) kısa sürede üretime geçebilme olacağının bulunması ve senenin çoğu günlerinde sürekli ürün elde edilmesi gibi nedenlerle, tavukçu luk sektörü diğer hayvancılık sektörlerine göre plan hedeflerini de aşarak hızlı bir geliş göstermiştir. Nitekim genel olarak hayvansal ürünlerde 1972-1977 döne minde yıllık ortalama üretim artışı %4,9 iken bu oran yumurta üretiminde % 9,3 tavuk eti üretiminde ise %7.9 olarak gerçekleştirilmiş tir. (DPT,1963-1978)
Ülkemiz tavukçuluk sektöründe gözlenen söz konusu gelişme bu yazıda açıklanmaya çalışılacaktır. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için ülkemiz tavukçuluk sektöründeki gelişim, bir yandan dünya tavuk ürünleri üretimindeki, diğer yandan ise dün ya tavuk ürünleri dış ticaretindeki gelişmelerle karşılaştırılmalı olarak incelenecektir. Ayrıca tavuk ürünlerinin insan beslenmesinde önemli olan hayvansal proteinlerin kaynağını oluşturmaları nedeniyle konu dünya gıda üretimi açısından da değerlendirilecek tir.
Dünya Nüfusu ve Gıda Maddeleri Üretimindeki Gelişmeler
Dünya nüfusu hızlı bir değişim göstermektedir. Bu değişme hızlı nüfus artışı yanında nüfusun gelişmiş ve geri kalmış ülkelere dağılımı bakımından da önemlidir. Dünya nüfusunun bu gelişimini aşağıda olduğu gibi özetlemek olmasıdır.
Dünya nüfusu 1950 yılında 2,5 milyar iken 1960 yılında yaklaşık 3 milyara, 1970 de 3,6 milyara,1980 de 4,4 milyara, 1985 de ise 4.8 milyara ulaşılmıştır. 1990 da 5.3,2000’li yıllarda ise 6,3 milyarlık bir dünya nüfusu tahmin edilmektedir. (FAO,1960-1985).
Dünya nüfusundaki bu artış hızı, gelişmiş ülkelerle gelişmekte olan ülkelere göre farklı oranlarda seyretmektedir Nitekim, gelişmiş ülkelerde belirtilen dönemlerde nüfus 1,5 kat artmış iken gelişmekte olan ülkelerde yaklaşık 2,5 kat art mıştır.Bunun doğal sonucu olarak da 1950 de dünya nüfusunun %33,8 i gelişmiş %66,2 si gelişmekte olan ülkelerde yaşarken gerçekleşmiştir. 2000 yılında ise dünya nüfusunun yaklaşık 1/5’nin gelişmiş,diğer bölümünün gelişmekte olan ülke lerde yaşayacağı tahmin edilmektedir. (FAO, 1960-1985)