Ticaret Hukuku 2003/2004 Ders Notları

Ticaret Hukuku 2003/2004 Ders Notları

UNİTE I

TİCARET HUKUKUNUN ESASI

Ticaret hukukunun uygulama alanını belirleyen farklı sistemler şunlardır;

l) Subjektif Sistem:Bu sistem ticari faaliyetin öznesi olarak taciri esas alır.1673 ve 1681 yıllarında Fransa'da Colbert’in öncülüğünde hazırlatılanKara Ticareti ve Deniz Ticareti Ordonans’ ı bu sistem esas alınarak hazırlanmıştır.

2) Objektif Sistem:Bu sistem gereği ticaret hukuku tacirlerin yaptıkları işlemlere değil, kimin yaptığına bakılmaksızın tarafları kim olursa olsun ticari işlemlereuygulanır.

3) Karma Sistem:Bu sistem hem taciri hem de ticari işlemi esas alır. 1926 tarihli ticaret kanunumuz karma sisteme örnek gösterilebilir.

4) Ticari İşletme Esası: Bu sisteme göre, ticaret hukukunun esasını ticari işletme oluşturur. 1957 tarihli ticaret kanunumuz bu sistemi esas almıştır.

TİCARİ İŞLETME
Ticarethane, fabrika yada ticari şekilde işletilen diğer müesseseler ticari işletme sayılır.

TİCARİ İŞLETME KAVRAMININ UNSURLARI:
· Kazanç sağlamayı hedef tutmak
· Devamlılık
· Belli bir çapı aşma
· Esnaf işletmesi olmamak

İktisadi faaliyeti nakti sermayeden ziyade bedeni çalışmasına dayanan ve kazancı ancak geçimini sağlayacak düzeyde bulunan işletmelere esnaf işletmesidenir.

Bir işletmenin esnaf işletmesi veya ticari işletme olması hususunda çıkan anlaşmazlıklar Bölge Ticaret Müdürü, Oda ve Dernek temsilcilerinden oluşan 3 kişilik kurulca çözümlenir.

TİCARİ İŞLETMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ
a) Ticari işletmenin maddi unsuru:
Maddi unsur, yatırım malvarlığı ve döner malvarlığı olarak ikiye ayrılır.
Döner mal varlığı, hammadde, yarı mamul ve mamul.
Yatırım malvarlığı, kasa, masa ve demirbaşlar.

b) Maddi olmayan unsur:
Ticari işletmenin ticari itibarı, ticari örgütü, ticari sırları, işleri, müşteri çevresinin yarattığı değere denir.

TİCARİ İŞLETMENİN DEVRİ
Manevi unsur devredilmeden ticari işletmenin devri mümkün değildir. Devir için maddi olmayan unsurla birlikte maddi unsurun asgari ölçüde işletmenin çalışmasını mümkün kılacak miktarının da devri şarttır.

Ticari işletmenin devri alacaklılara ve iyi niyet sahibi üçüncü kişilere karşı devir işleminin tescil ve ilanı ile hüküm ifade eder.

Devralan, işletmenin devirden önceki borç ve taahhütlerinden de sorumludur. Devreden ise tescil ve ilandan sonraki borçlardan sorumlu olmamakla birlikte, önceki borç ve yükümlerden devralanla birlikte 2 yıl süreyle müteselsilen sorumludur. Bu iki yıl süreli sorumluluk alacaklının muvafakati ile ve borcun nakli hükümlerine göre ortadan kaldırılabilir.

TİCARİ İŞLETMENİN REHNİ
Ticari işletmenin rehni "ticari işletme rehni kanunu"na göre yapılır. İşletme kül olarak rehnedilebilir ve rehin ticaret siciline kayıt düşülerek yapılır.

TİCARİ İŞLER VE TABİ OLDUKLARI HÜKÜMLER
Türk Ticaret Kanunu, Türk Medeni Kanununun ayrılmaz bir cüzü’dür.
Bir ışın ticari olup olmadığı şu işlemler sonucu saptanır:
A) TTK'de düzenlenmiş işler kanun gereği başkaca bir ölçüye gerek olmaksızın ticaridir.
B) Ticari işletmeyle ilgili diğer bütün iş ve işlemler
TİCARİ İŞ KARİNESİ
TTK 21'e göre bir tacirin borçlarının ticari olması asıldır. Bu maddeden anlaşılacağı üzere tüzel kişi tacirlerin adi hukuk alanları yoktur gerçek kişiler ise bu karineyi 2 halde çürütebilirler:
a) Halin icabının iş, işlem veya fiilin ticari sayılmasına uygun olmaması
b) İşletmesiyle ilgisi olmadığını gerçek kişi tacir tarafından karşı tarafa açıkça bildirilmesi
Taraflardan yalnız birisi için ticari iş niteliğinde olan mukaveleler, kanunda aksine hüküm olmadıkça diğer taraf için de ticari sayılır. Ancak sadece bir taraf için ticari sayılan iş sözleşmeden doğmuyor ise (Örneğin bir haksız fiil sözkonusuysa) bu takdirde her iki taraf için de adi iş sayılacaktır.

TİCARİ İŞ OLARAK NİTELENRİDRLMENİN SONUÇLARI
a) Şart edilmemiş olsa dahi ticari işlere faiz yürütülür.
b) Ticari işlerde faiz oranı serbestçe tayin edilir.
c) Ticari işlerde faize faiz yürütülür.
d) Ticari işlerde temerrüt faizi oranı yıllık %50'dir.
e) İki veya daha fazla kimse içlerinde yalnız biri veya hepsi için ticari mahiyeti haiz bir iş dolayısıyla diğer bir kimseye karşı müştereken borç altına girerlerse, mukavelede aksi kararlaştırılmış olmadıkça müteselsilen mesul sayılır.
f) Ticari işlerle ilgili olarak öngörülmüş zaman aşımı süreleri kanunda aksine hüküm yoksa değiştirilemez.

TİCARİ HÜKÜMLERİN UYGULAMA SIRASI
1) Emredici Hükümler
2) Sözleşme Hükümleri
3) Ticari Hükümler
4) Ticari Örf ve Adet
5) Genel Hükümler

TİCARİ KAZA
Ticari işlere ilişkin davalar öncelikle asliye ticaret mahkemesinde görülür. Asliye ticaret mahkemesinin bulunmadığı yerlerde davalara asliye hukuk mahkemesi bakar.

ÜNİTE 2

TACİR VE TACİR SIFATLARI

A.) GERÇEK KİŞİLERDE:Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kimseye TACİR denir.
- Küçük ve kısıtlılarda tacir sıfatı küçük ve kısıtlıya ait olur
- Fiilen işletmeye başlamamış olsa dahi bir ticari işletmeyi sanki varmışçasına ilan edenler tacir sayılır.
- Ticaretten men edilenler ticari işletme işletirlerse tacir sayılırlar
Ø Bir ticari işletme açmış gibi muamelelerde bulunan kimse iyiniyet sahibi üçüncü şahıslara karşı tacir gibi mesul olur.

B.) TÜZEL KİŞİLERDE:
1) Ticaret Ortaklıkları:Kollektif, komandit, anonim, limited şirketler tescil edilip tüzel kişilik kazandıkları anda tacir sayılır.
2) Dernekler:Tacir sayılabilmesi için iki önemli şarta ihtiyaç vardır.
a) Amaca ulaşmak için bir ticari işletme işletmek
b) Kamu yararına dernek olmamalı

l) K.İ.T.(Kamu İktisadi Teşekkül)
2) Donatma İştirakleri

TACİR SIFATININ SONUÇLARI
1. Ticaret unvanı seçmek ve kullanmak
2. İflasa tabi olmak
Not: Tacir sıfatı sona erse bile daha l yıl iflasa tabidir.
3. Ticari defter tutmak
4. Ticaret siciline kayıt olmak
5. Ticaret ve Sanayi odalarına kayıt olmak
6. Basiretli bir iş adamı gibi davranmak –
7. Ticari iş karinesine uymak; Bir tacirin yapmış olduğu işlerin ticari olması asıldır.
8. Yaptığı işlerde ücret ve faiz istemek
9. Ücret ve ceza-i şartın indirilmesini isteyememek
10. Ticari örf ve adetleri tacirlere mutlak olarak uygulama
11. Fatura ve teyit mektubu düzenlemek.-

Fatura ve teyit mektubu özel kanıt araçlarındandır. İçerdikleri unsurlara 8 gün içinde itiraz edilmezse yazılı kanıt niteliği kazanır.

Her iki tarafında tacir olması durumunda uygulanacak Özel hükümler:
1) İhtar ve ihbarlarda yazılı şekil
2) Ticari defterleri kanıt olarak kullanmak her iki tarafın tacir olması durumunda mümkündür.
3) Ticari satım ve trampalara ayrıca Hapis hakkı tacirler için bazı farklı hükümlere bağlanmıştır.

ÜNİTE 3

TİCARET UNVANI VE DİĞER TİCARİ ADLAR

1-TİCARET UNVANI:Her tacirin ticari işletmesine ilişkin işlemlerde kullandığı ad'a denir. İşletmenin sahibini gösterir.
2-İŞLETME ADI: Bizzat işletmeyi tanıtmaya, benzer işletmelerden ayırmaya yarayan araçlarıdır.
— İşletme adı kullanma zorunluluğu yoktur. Ancak unvan seçmek ve kullanmak zorunludur. Unvanın ve eğer seçilmiş ise işletme adının ticaret siciline tescili zorunludur.
* Marka, üretilen emtia'yı (eşya) benzerlerinden ayırmaya yarayan tanıtım araçlarıdır.
Menşey ve mahreç işaretleri; marka kapsamında yer alan coğrafi işaretlerdir.

TİCARET UNVANI SEÇMEDE ÇEŞİTLİ SİSTEMLER
A) Serbestlik Sistemi:
Tacir unvanını dilediği gibi belirleyebilir, kimliğini yansıtmak zorunda değildir.
B) Gerçeklik Sistemi:
Tacirin kimliği unvanda tam olarak yansıtılmalıdır.
C) Karma Sistemi:
Her iki sisteminde özelliklerini taşır. Kanunumuz bu sistemi benimsemiştir.

GERÇEK KİŞİLERDE TİCARET UNVANI
Tacirin ad ve soyadından ibaret çekirdek kısım ile zorunlu veya ihtiyari eklerden oluşur.
*Unvana "Türk, Cumhuriyet, Türkiye, milli" kelimeleri ancak Bakanlar Kurulu izni ile getirilebilir.

TÜZEL TACİRLERDE TİCARET UNVANI
1Ticaret Ortaklıklarında Ticaret Unvanı
a) Kollektif Ortaklık:"Ortaklardan en az birisinin ad ve soyadı + şirket türü"nü gösteren ibare, zorunlu veya ihtiyari ekte getirilebilir. Hatice Demirel Kollektif Ortaklığı.
b) Komandit Ortaklık:komandite (sınırsız) "ortaklardan en az birisinin adı ve soyadı + şirket türü" ayrıca ek durumları aynıdır. İsmi unvana geçen komanditer ortak komandite ortak gibi sorumlu olur.
c) Anonim Ortaklık:"Şirketin konusunu gösteren bir kelime + Şirket türü" yani çekirdek + ek (zorunlu ihtiyari) Çetintas Gıda Mad.Üret.Paz. A.Ş.
* Anonim şirketin unvanında bir gerçek kişi ad ve soyadı bulunuyorsa unvanda kısaltma yapılamaz.
d) Limited Ortaklık: Anonim şirketin unvan biçimi ile aynıdır. Ancak limited şirkette unvanın yanında sermayenin gösterilmesi zorunludur.

2) Derneklerde Ticaret Unvanı:
Ticaret unvanı adlarının aynıdır. Zorunlu ve ihtiyari ek alamazlar.
3) Donatma İştiraklerinde Ticaret Unvanı:
Müşterek donatanlardan en az birisinin "ad ve soyadı ile iştiraki gösteren" ibareden oluşur. Yada geminin adı da kullanılabilir.

*Ticaret unvanı işletmenin açıldığı tarihten itibaren 15 gün içinde tescil ve ilan edilir. Ankara'da basılan "Türkiye Ticaret Sicili" gazetesiyle yapılır. Unvanı tacirden başkası kullanamaz. Buna tacirin TEKEL HAKKIdenir.

Uygulama sınırı, gerçek kişilerde sicil dairesi, tüzel kişilerde Türkiye'dir.

TİCARET UNVANININ DEVRİ VE İNTİKALİ
Unvanda adı bulunan ortak, ortaklıktan ayrılırsa ayrılan ortağın yazılı muvafakati, ölürse mirasçılarının muvafakati ile unvan olduğu gibi kalabilir.

Ticaret unvanı tek başına devredilemez. Ancak ticari işletme ile birlikte devredilebilir.

ÜNİTE 4

TİCARET SİCİLİ

Ticaret ve sanayi odası veya Ticaret odalarının olduğu .yerlerde bir ticaret sicil memurluğu kurulur. Yönetimi sanayi ve ticaret bakanlığının uygun görüşü alınarak ilgili oda meclisi tarafından atanan bir sicil memuruna aittir.

Herkes ticaret sicilinin içeriğini inceleyebilir. Buna ticaret sicilinin "Açıklığı İlkesi"denir.

T.T.K hangi hususların tescil ve ilan edileceğini düzenlemiş olup bu hususlar dışında herhangi 5ir konunun tescil ve ilanı gerekmemektedir.

TESCİL PROSEDÜRÜ:
Talep-Sicil Memurunun İnceleme Yetkisi-Sicil Mem. Kararı-Tescil-İlan

Talep:İşlemin oluşumundan itibaren 15 gün içinde ilgililerin yazılı talebi ile yapılır.

Sicil Memurunun İnceleme Yetkisi:Memur, talepte bulunanın kimliğini, ehliyetini, yetkili olup olmadığını v.b.hususları incelemekle yükümlüdür.

Sicil Memurunun Kararı:3 şekilde karar verebilir.
a. Kabul: Bu durumda tescil yapılır.
b. Red: Sicilin bağlı bulunduğu mahkemeye 8 gün içinde itiraz edilebilir. Mahkeme kabul yada red ederse her iki tarafta temyiz yoluna gidebilir.
c. Geçici Tescil: Halli mahkeme hükmüne bağlı olan veya sicil memuru tarafından tescilinde duraksanan konular ilgililerin talebi üzerine geçici tescil edilirler.3 ay içinde taraflar mahkemeye başvurduklarını veya aralarında anlaştıklarını kanıtlamazlarsa geçici kayıt silinir.

Tescil:Kanunda emredilen hususların tescili zorunludur.

İlan:Ankara da çıkan Türk Ticaret Sicil gazetesi ile yapılır.

TESCİLİN SONUÇLARI:
A) Tescilin Açıklayıcı (İzhari) Niteliği:
Bir husus tescilden önce doğmuş ve hüküm ifade etmekte ise, bu hususun tescilinde sicil, açıklayıcı niteliğe sahiptir. (Ticaret unvanın tescili)

B) Tescilin Yaratıcı (İhdasi) Niteliği:
Tescil işlemi yapılmadan o hukuki işlemin varlığından söz edilemiyorsa yapılan tescilde sicil yaratıcı niteliğe sahiptir. (Ticaret ortaklıklarının tescille tüzel kişilik kazanması.)

TİCARET SİCİLİNİN OLUMLU VE OLUMSUZ ETKİSİ
Ticaret Sicilinin Olumlu Etkisi:Kanunca gerekli hususların tescil yada ilanı yapıldığında 3.kişiler bu hususları bilmediklerini ileri süremezler. Bu durumda tescil S.kişilerin sübjektif iyi niyetlerini ortadan kaldırır. Tescil edilen hususların sicilin bulunduğu yerde ticari davalara bakmakla görevli Asliye Hukuk Mahkemesi kaza çevresinde herkes tarafından bilindiği farz olunur.İlan da yapılmış ise tüm Türkiye'de herkesin bu hususu bildiği kabul edilir.

Ticaret Sicilinin Olumsuz Etkisi:Tescili yada ilanı kanunca emredilmeyen bir husus her nasılsa tescil yada ilan edilmişse S.kişiler bu hususu bilmediklerim ileri-sürebilirler. Bu durumda tescil 3. kişilerin iyi niyetini ortadan kaldırmaz. «Ticaret sicili sadece 3. kişilerin iradi işlemleri üzerinde etkilidir.İrade dışı davranışlar özellikle haksız fiiller üzerinde kayıtların bir etkisi yoktur.

ÜNİTE 5

HAKSIZ REKABET

Unsurları;
1) İktisadi Rekabet
2) Aldatıcı hareket ve iyiniyet kurallarına aykırı davranış.
3) Rekabet hakkının başkaca suretle her türlü kötüye kullanılması; haksız rekabettir.

ÖZEL HAKSIZ REKABET HALLERİ:
· Başkalarının ve onların iş mahsûllerini yanıltıcı ve gereksiz yere kötülemek,
· Başkasının ahlaki veya mali iktidarı hakkında gerçeğe aykırı bilgi vermek,
· Kendi kişisel durumu, emtiası, ticari işleri hakkında yanıltıcı bilgi vermek suretiyle kendini üstün duruma getirmek,
· Paye, şahadetname veya mükafat almadığı halde bunları almış gibi davranmak,
· Başkasının kullandığı ad, unvan, marka, işaret gibi tanıtma araçları ile iltibasa meydan veren mallan durumu bilerek veya bilmeyerek satışa arz etmek veya şahsi ihtiyaçtan başka her ne sebeple olursa olsun elinde bulundurmak,
· 3. şahısların yardımcılarına haketmedikleri çıkarlar sağlamak suretiyle onları kandırmak,
· 3. şahısların yardımcılarını iğfal suretiyle onların ticari sırlarını öğrenmek,
· Bu sırları kullanmak veya yaymak,
· Gerçeğe aykırı iyi hal ve iktidar şahadetnameleri vermek,
· Rakipleri hakkında uygulanan kanun, tüzük, sözleşme yahut mesleki kurallara ve iş şartlarına uymamak.

HAKSIZ REKABETİN SONUÇLARI:
- Hukuki Müeyyideler: Açılabilecek hukuk davaları şunlardır,
1) Tesbit Davası:Ortada haksız rekabetin olup olmadığının belirlemesi için açılan davadır.
2) Men Davası:Haksız fiilin durdurulması, tekrarının önlenmesi için açılan davadır.
3) Eski Hale İade Davası:Bu dava haksız rekabet sonucu doğan maddi durumun ortadan kalkması haksız rekabet yanlış ve yalan beyanlarla yapılmışsa bunların düzenlenmişi hallerini içerir.
4) Manevi Tazminat Davası:Parasal olmayan bir zararın varlığı halinde açılır.
5) Maddi Tazminat Davası:Parasal bir zararın varlığı halinde açılır.

DAVACI VE DAVALI OLMA EHLİYETİ:
Aktif Dava Ehliyeti (Davacı olma):
1) Haksız rekabete uğrayan rakip tüm davaları açabilir.
2) Haksız rekabete mağruz kalanın müşterileri (fiilen zarara uğramış olması gerekir.)
3) Haksız rekabete uğrayanın dahil olduğu mesleki birlikler (Barolar, Ticaret ve sanayi odaları gibi)
Pasif Dava Ehliyeti (Davalı olma):
1) Haksız rekabette bulunan rakip
2) Davalı rakibe yardımcı olan 3. Şahıslar
· Haksız rekabet, basın yoluyla işlenmişse öncelikli yazı sahibi ve ilan veren davalıdır. Bu şahıslar belli değilse yazı işleri müdürü veya ilan servisi şefi bunlar yoksa, yayıncı, bu da yoksa matbaacı aleyhinde dava açılır.
· Haksız rekabette zamanaşımı l ile 3 yıldır.

ÜNİTE 6

TİCARİ DEFTERLER

A-) Gerçek Kişi Tacirlerin Defter Tutma Zorunu:
Tutulması zorunlu defterler

Onamaya tabi defterler(kanunda ismen sayılan defterler):
yevmiye defteri (günlük defter)
defteri kebir (büyük defter)
envanter ve bilanço defteri

Beyana tabi Defterler:Yukarıdaki 3 defterden başka hangi defterin tutulacağını tacir kendisi işletmesinin mahiyet ve önemine göre kendisi takdir eder ve her yılbaşında ticaret siciline beyan eder.
· Özel hükümlere göre tutulması zorunlu defterler:
ÖRN:Tellalın tuttuğu tellal günlük defteri.
· Saklanması gerekli evrak:Ticari işletmeye ilişkin mektup, yazı, telgraf, fatura, cetvel, senet, mukavele, vb. belgeler tacir tarafından saklanması zorunludur.

İhtiyari defterler(isteğe bağlı tutulur)
Bu defterlerin kanıt niteliği kazanması tutulması zorunlu tüm defterlerin tutulmuş olmasına bağlıdır.

B-) Tüzel Kişi Tacirlerde Defter Tutma Zorunu:
Tüzel kişi tacirlerle, gerçek kişi tacirlerin tuttukları defterler arasında fark yoktur. Ancak tüzel kişi tacirler diğer defterlere ek olarak "KARAR DEFTERİ" tutarlar.
· Defteri Kebir, Yevmiye ve Envanter - Bilanço defteri noterce açılış onaması, Defteri Kebir dışında birde Kapanış onaması yapılmalıdır.
· Yevmiye defteri Ocak ayı sonuna kadar. Envanter-Bilanço defteri iş yılını izleyen 3.ay sonuna kadar kapanış onamasının yaptırılması gerekir.
· Günlük defter yıl içinde dolarsa dolduğu tarihten itibaren en geç 10 gün içinde kapanış onaması yapılmalıdır.

DEFTERLERİN İÇERİKLERİ
Yevmiye (Günlük) Defteri:
Yapılan günlük işlemler oluştuklarından itibaren en geç 10 günlük süre içinde bu deftere geçirilirler.

Büyük Defter (Defteri Kebir):
Yevmiye defterine geçirilmiş olan muameleleri buradan alarak usulüne göre hesaplara dağıtır ve tasdikli olarak bu hesaplarda toplar.
· Bir tacir defterine her nasılsa aleyhinde bir kayıt düşmüş ise bu kayıt tacir aleyhine kanıt kuvvetini kazanır. Defterler usulüne uygun tutulmuşsa kayıtlarla birlikte lehteki kayıtlarda esas alınır.(kanıt olur) Uygun tutulmamışsa lehteki kayıtlar kanıt kabul edilmez.
Ticari Defterlerdeki Kayıtların Sahibi Lehine Kanıt Olması:Bunun için iki koşul gereklidir.
1)Anlaşmazlık tacirler arasında olmalı ve her iki taraf içinde ticari iş sözkonusu olmalı.
2)Defterlerin usulüne uygun tutulmuş olması gerekir.

TİCARİ DEFTERLERİN TESLİM VE İBRAZI:
TESLİM:Ticari defterlerin ve ilgili belgelerin tamamının mahkemenin emrine verilmesine denir.
Şu 3 halde teslim yoluna gidilebilir.
· Miras
· İflas
· Ortaklık anlaşmazlıkları
İBRAZ:Sadece anlaşmazlık konusu kayıtların suretinin çıkartılarak yada sadece ilgili sayfalar üzerinde inceleme yapılmak üzere defterlerin mahkemeye sunulmasına denir. Tacir ibraza zorlanamaz.

TİCARİ DEEFTERLERDE YEMİN
Tamamlayıcı Yemin:
Defterler Tacir lehine kanıt olacaksa tek başlarına karara esas olamazlar. Ayrıca bir yeminle kuvvetlendirilmeleri gerekir, buna denir.

Kati Yemin:
Taraflardan birisi diğer taraf defterlerinin içeriğini kabul edeceğini mahkeme huzurunda beyan etmiş ise karşı taraf defterlerini ibraz etmelidir. Defter ibraz edilirse içeriği kesin kanıt olur. İbraz edilmezse mahkeme, hasmının defterlerinin içeriğini kabul edeceğini beyan eden tarafa bir yemin verir. Bu yemin eda edilmekle kişi davayı kazanır.
· Tacir defterlerini son kayıt tarihinden itibaren daha 10 yıl saklamakla yükümlüdür.
· Defterler 10 yıllık saklama süresi içerisinde yitirilirse (su baskını, yangın, deprem) 15 gün içinde işletmenin bulunduğu yer Ticaret mahkemesinden bir vesika alınır. Böyle bir vesika almamış olan tacir defterlerini ibraz'dan kaçınmış sayılır.

ÜNİTE 7

TÜCCAR YARDIMCILARI

Tacire Tabi Tüccar Yardımcıları:
Ticari mümessil
Ticari vekil
Seyyar tüccar memuru
Tacire tabi olmayan Tüccar Yardımcıları:
Acenta
Komisyoncu
Ticaret işleri tellalı
l)Tabi Tüccar Yardımcıları:
a-)Ticari Mümessil:Tacir tarafından işletmeyi yönetmek ve temsil etmek için kendisine açık ve zımni (örtülü) yetki verilen kişidir. Atanmasından 15 gün içinde tescil yaptırılmalıdır. Ticari mümessil işletme sahibinin denetim ve gözetimi altındadır, onun emir ve talimatlarına uymak zorundadır.

Ticari Mümessilin Temsil Yetkisine getirilen sınırlamalar:
l-Yasal sınırlamalar:
a) İşletme konusuna girmeyen iş ve işlemlerde taciri temsil edemez.
b) Bizzat işletmenin kendisi ile ilgili işlemleri yapamaz. (İşletmenin devri, ticaret unvanının değiştirilmesi, yeni ortak alma)
c) Tacirden açık yetki almadan veya işletme konusu taşınmaz alım-satımı değilse işletmeye ait taşınmazları devir yada rehin edemez.

2-Tacirin iradesinden kaynaklanan sınırlamalar:
a) Ticari mümessilin temsil yetkisini bir şubeye ya da merkeze hasredebilir (sınırlama)
b) Birden çok kişiyi ticari mümessil atayarak yapılacak işin bunların tamiminin atacakları imza ile geçerli olduğunu öngörebilir (birlikte temsil).

Ticari Mümessilliğin Sona Ermesi
1) Mümessilin ölümü
2) Mümessilin medeni haklarını kullanma ehliyetini kaybetmesi
3) Mümessilin istifası
4) Mümessilin azli (görevine son verilmesi)

b) Ticari Vekil:Ticari mümessil sıfatına sahip olmaksızın tacir tarafından işletmenin bütün işleri veya muayyen bazı işler için temsil yetkisi verilen kişidir.Sicile tescil olunamaz.Yetkisi iki şekilde sınırlandırılır.
1) Ticari vekilin işletmenin bulunduğu mahal dışında temsil yetkisi yoktur.
2) Temsil yetkisi görevli bulunduğu mahalle asılarak pankartlarla ve tabelalarla sınırlandırılabilir.

Sona ermesi:Ticari mümessilin sona erme nedenleri ticari vekil için de geçerlidir.

c)Seyyar Tüccar Yardımcıları:Bir müessese için ticari işletmenin bulunduğu yer dışındaki mahallelerde iş yapan kişilere denir.
Bunların merkezde bunların temsil yetkileri yoktur.Seyyar tüccar memurunun temsil yetkisi tacir tarafından istenildiği gibi sınırlandırılabilir. Verilen temsil yetkisinin sınırlarını da içeren bir temsil belgesi tacir tarafından imzalanarak kendisine verilir. Seyyar tüccar memuru sattığı malın bedelini alabilir. Makbuz kesebilir, borçluya mehil verebilir.

Sona Ermesi:Ticari mümessil ve ticari vekile ait sona erme sebepleri seyyar tüccar memuru içinde geçerlidir. Seyyar tüccar memurluğu sona erdiği zaman temsil yetkisini gösteren belgenin tacire iadesi gerekir.Aksi halde iyiniyetli 3. kişilere karşı tacir sorumlu olur.

2.) Tabi olmayan Tüccar Yardımcıları
Aracı Acenta:Tabi bir sıfatı bulunmaksızın bir sözleşmeye dayanarak belli bir yer yada bölgede daimi suretle bir işletmeyi ilgilendiren akitlerde aracılık etmeyi meslek edinen kimsedir.
Unsurları:
1) Bir aktin varlığı: Acenta ile tüccar arasındaki bu akit yazılı olacağı gibi sözlü de olabilir.
2) Faaliyet Alanı: Acenta muayyen bir yer yada bölgede aracılık etmelidir.
3) Faaliyetlerde süreklilik: Acentalık faaliyeti sürekli bir şekilde icra edilmelidir.
4) Meslek Edinme:
5) Tacire tabi olmama: Acenta faaliyetlerinde bağımsızdır.

Aracı Acentaya öncelikle acentalık hükümleri, boşluk halinde ticaret işleri tellalığı ait hükümler, yine boşluk varsa vekalet hükümleri uygulanır.
Akit yapma yetkisine haiz acenta: Aracı acentalıktan tek fark (unsur bakımından) acenta ile tacir arasında yapılan aktin bu acenta türünde mutlaka yazılı olarak yapılması gereğidir. Bu acentaya öncelikle acentalık hükümleri, sonra komisyoncu hakkındaki hükümler en son da vekalet hükümleri uygulanır.

Her İki Acentaya ait müşterek hükümler
Borç ve Yükümleri
1) Rekabet Yasağı: Acenta, aynı konuda faaliyet gösteren birden çok işletme hesabına aracılık ve akit yapamaz.
2) Müvekkilin, işlerini görme ve çıkarlarını koruma
3) Haber verme ve uyarma borcu
4) Gerekli önlemleri alma
5) Ödeme yükümü: Acenta kendi zilyetliğine geçen müvekkiline (tacire) ait parayı müvekkiline ödemekle yükümlüdür.
6) Üçüncü kişilerin beyanlarını kabul ve müvekkilini temsil etme.

Acentelerin Hakları
1) Tekel Hakkı: Müvekkil acentenin faaliyette bulunduğu yerde acentasının yazılı izni olmadan bir başka acenta atayamaz.
2) Ücret isteme hakkı: Ödeme zamanı taraflarca kararlaş tınlmamışsa her aç ayda bir defa, .takvim yılı sonunda (Aralık) ve acentalık sözleşmesi sona erdiğinde ödeme yapılması gerekir.
3) Hapis hakkı: Acenta, müvekkildeki tüm alacakları için hapis hakkına sahiptir.
4) Olağanüstü Giderler: Acenta yalnızca olağanüstü giderlerini ve avanslannı isteyebilir. Olağan giderlerini talep edemez.

Acentalığın Sona Ermesi
1) Acentalık aküne süre şart edilmişe sürenin dolmasıyla.
2) Süre şart edilmemişse taraflardan birinin feshi - ihbarda bulunması ile.

KOMİSYONCU:Alım-satım işlerinde ücret karşılığında kendi namına müvekkil hesabına kıymetli evrak ve menkul eşya alım satımı sağlayan kimsedir.

Unsurları:
1) Komisyoncu ile müvekkil arasındaki şekle tabi olmayan bir akün varlığı gerekir.
2) Kendi namına müvekkili hesabına hareket.

İç İlişki

Komisyoncu

Müvekkil
l

3. kişi

Dış ilişki















Komisyoncunun Borç ve Yükümleri
1) Aktin yapılması ve icrası: Komisyoncu aktin yapamamasından dolayı sorumlu tutulmaz. Ancak bu durum ücret almasını engeller. Aktin yerine getirileceğini garanti eden komisyoncuya Dükrüvar Komisyoncu adı verilir. Bu kişi ek ücret talebinde bulunabilir.
2) Özen gösterme, talimata uyma, müvekkilin çıkarlarını koruma, Komisyoncu 2 durumda aykırı hareket edebilir.
a) Talimata aykırı hareket açıkça müvekkilin lehine ise.
b) Müvekkilin talimatı işin gereklerine uymuyor ve müvekkilden yeni talimat alma olanağı yok ve şayet olsa idi, talimatın değişeceği makul bir şekilde düşünülebiliyorsa talimata aykırı hareket edebilir.
3) İhbar etme ve Hesap verme: Komisyoncu aktin ifasını müvekkiline derhal ihbar etmek zorundadır.
Komisyoncunun Hakları
1) Ücret
2) Komisyoncu olağan, olağanüstü tüm giderlerini isteyebilir.
3) Hapis Hakkı (Alacağa karşılık eşyalara el koyma)
4) Emtia'yı açık arttırma yolu ile sattırma;
Münasip bir süre içinde müvekkil kendi hesabına satın alınan bir eşyayı teslim almazsa komisyoncu eşya'yı bulunduğu yer mahkemesi aracılığı ile sattırabilir.

Komisyon Akdinin Sona Ermesi
1. Akdin yapılması ve komisyoncuya verilen işin görülmesi
2. Komisyoncunun azli yada istifası
3. Taraflardan birinin ölümü, iflası, medeni hakları kullanma ehliyetini kaybetmesi

TİCARET İŞLERİ TELLALI
Taraflardan hiçbirisine tabi olmaksızın ücret karşılığında ticari işlere ilişkin sözleşmelerin akdi hususunda taraflar arasında aracılığın meslek edinilmesidir.

Unsurlar:
1. Ticari islere ilişkin sözleşmelerin akdi hususunda aracılık: (Aracılık edilen iş Ticari olmalıdır.)
2. Meslek edinme: Dışarıdan bir kaç işe aracılık etmek T.T.K hükümlerine değil, Borçlar Kanunu'na tabi olur.
3. Tabi olmama: Taraflardan hiçbirisi ile arasında sürekli bir ilişki söz konusu değildir. Aracılığı belli bir iş için yapar.
4. Ücret: Ücret alınmaksızın yapılan aracılık vekalet hükümlerine neden olur.

Tellalin Borç ve Yükümleri
1. Aracılık Etmek: Tellal tarafsızlığını bozduğu an bütün haklarını kaybeder.
2. Bordro Düzenleme: S.Numunelerin Saklanması: 4.Tellal günlük defteri tutmak

Tellalın Hakları
1. Ücret: Sözleşmenin yapılmasından itibaren l yıllık geçmekle ücret isteme hakkı zaman aşımına uğrar.
2. Giderler: Kural olarak yaptığı giderleri isteyemez. Aksine sözleşme mümkündür.

Tellallığın Sona Ermesi
1. Kendisine verilen işin herhangi bir nedenle sona ermesi
2. Taraflardan birinin ölümü, medeni hakları kullanma ehliyetini kaybetmesi, iflası
3. Süre öngörülmüşse, sürenin dolması
4. Tellalın azli ve istifası

ÜNİTE 8

CARİ HESAP

Özel bir takas rejimidir. İki kimsenin para, hizmet ve diğer hususlardan dolayı birbirlerindeki alacakları karşılıklı olarak istemekten vazgeçip bunları parça parça borç ve alacak şekline çevirerek hesabın kesilmesinde ortaya çıkacak bakiyeyi isteyebileceklerine dair anlaşmadır.

Bu Sözleşme mutlaka yazılı yapılmalıdır. Yazılı yapılması geçerlilik şartıdır.

Cari Hesaba Geçirilebilecek Alacaklar
1. Muaccel Alacaklar (süresi gelmiş)
2. Anlaşmanın varlığı halinde müeccel alacaklar. (Süreye Bağlı)
3. Tahsil edilebilir olmaları koşuluyla Kambiyo senetleri

Cari Hesaba Geçirilemeyecek Alacaklar
1. Anlaşmadan önce doğmuş alacaklar
2. Takası tahsil (mümkün) olmayan alacaklar (nafaka alacaklar)
3. Emre amade tutulmak üzere teslim alınan para ve mallardan doğan, belli bir yere sarf edilecek olan alacaklar cari hesaba geçirilemezler.
Vade




Muacceliyet

Müeccel Borç
(süreye bağlı)

Muaccel Borç







· Bir alacağın cari hesaba kaydedilmesiyle, bu alacağa bağlı olan rehin ve kefalet gibi teminatlar ile bu alacağa ait dava haklan sona ermez, devam eder.
· Cari hesap, hesap kesilmeden taraflar arasında alacaklılık ve borçluluk sıfatlarını doğurmaz yani cari hesap bölünemez.
· Cari hesaba geçirilen kalemlere faiz yürütülebilir.
· Cari hesapta zaman aşımı süresi 5 yıl'dır.
· Taraflar arasında cari hesap sözleşmesinin geçerli olarak uygulandığı süreye Anlaşma süresi denir.
· Alacak ve borç arasındaki farkın saptanıp yeni devreye tek parça olarak geçirildiği an'a kadar ki zamana Hesap Devresi denir.
Hesap Devresi, taraflarca tespit edilmemişse her takvim yılının son günü hesap devresinin kapatılması tarihidir.
· Ortaya çıkan bakiye'ye l ay içinde itiraz etmeyen taraf bakiyeyi kabul etmiş sayılır.

Cari Hesap Sözleşmesinin Sona Ermesi:
1. Cari hesap anlaşması belirli süreli ise sürenin dolmasıyla
2. Belirsiz süreli ise;
a) Taraflardan birinin fesih ihbarında bulunması
b) Taraflardan birinin iflas etmesi
c) Sözleşmede öngörülmüşse taraflardan birinin ölümü yada mahkeme tarafından hacir (kısıtlama) altına alınması

ÜNİTE 9

ORTAKLIK KAVRAMI VE KOLLEKTİF ORTAKLIKLAR

Borçlar Kanunu:
- Adi ortaklık
- Tüzel kişiliği yok

Türk Ticaret Kanunu:
- Ticaret Ortaklığı
- Tüzel kişiliği vardır

ORTAKLIK SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI
l-) Sözleşme Unsuru:
İki veya daha çok kimseler arasında yapılır.

2-) Kişi Unsuru:
Ortaklık sözleşmesinin iki veya daha fazla kişinin taraf olması şarttır.

3-) Ortak Amaç Unsuru:
Ortak amaç kazanç sağlamak ve ortaklar arasında paylaştırmaktır.

4-) Sermaye Unsuru:
Ortak amaca ulaşmak için, ortakların iktisadi ve mali yarar sağlayan varlıklarını birleştirmeleridir.

Ortaklık ve Ödünç Sözleşmesi Arasındaki Farklar
· Ödünç verilen para "Cederdi Causa" sermaye olarak konulan para "Solverdi Causa" adını alır.
· Ödünç verilen paranın mülkiyeti ödünç alana geçer. Ortaklık sözleşmesinde mülkiyet ortaklığın olur.
· Ödünç veren faiz, sermaye koyan ise kar payı alır.
· Ödünç sözleşmesinde menfaatler farklı, ortaklık sözleşmesinde müşterektir.

TÜZEL KİŞİLİK
Ticaret ortaklıkları tüzel kişiliklerini ve buna bağlı olarak hak ehliyetlerini ticaret siciline tescille kazanırlar.

Ortaklıklar şirket sözleşmesinde gösterilen ortaklık konusu dışında faaliyet gösteremezler. Bu durum ortaklığın Sınırlı Ehliyetli olduğunun göstergesidir.

KOLLEKTİF ORTAKLIKLAR
Ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek maksadıyla hakiki şahıslar arasında kurulan ve ortaklardan hiçbirisinin sorumluluğu şirket alacaklarına karşı sınırlanmamış bulunan ortaklık türüdür.


Kollektif Ortaklık Sözleşmesi
1. Sözleşmenin hazırlanması
2. Sözleşmenin ortaklarca imzalanması
3. İmzaların noterce onanması
4. Sözleşmenin tescil ve ilanı

Ortaklık Sözleşmesinde Bulunması Zorunlu Hususlar
1. Ortakların ad, soyadları, ikametgahları ve uyrukları
2. Ortaklığın kollektif olduğu; (Bu hükmün konulmasının amacı, sınırsız sorumluluğun teyit edilmesidir.)
3. 0rtaklığın Ticaret unvanı ve merkezi
4. Ortaklığın konusu (sınırlıdır)
5. Her ortağın sermaye olarak koymayı taahüt ettiği para miktarı, para mahiyetinde olmayan sermayesinin değeri ve bu değerin ne şekilde biçilmiş olduğu, eğer kişisel emek sözkonusu ise bu emeğin niteliği ve kapsamı (Kollektif ortaklığa ekonomik değer arzeden herşey sermaye olarak konulabilir, emek ve ticari itibarda buna dahildir.)
6. Ortaklığı temsile yetkili kimselerin ad ve soyadları, bunların yalnız başına mı yoksa birlikte mi imza koymaya yetkili oldukları
Ortaklık sözleşmesinin oluşumunda eksikliğin bulunması halinde ortaklığa "Adi Ortaklık" hükümleri uygulanır. Ancak ortaklar bu durumda bile borçlarından dolayı dışarıya karşı doğrudan doğruya ve müteselsilen sorumlu olurlar.

ÜNİTE 10

KOLLEKTİF ORTAKLIKLARDA ORTAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİLER
ORTAĞIN KİŞİSEL NİTELİKTEKİ HAK VE BORÇLARI
1-YÖNETİM (İDARE) HAKKI:
3.kişilerle işlemlere girişmeden önce ortaklığın iradesini hazırlama tabiri caizse düşünme ve karar almasına denir

Kural olarak bütün ortaklar yönetim hakkına sahiptir. Ancak ortaklık sözleşmesi ile yönetim hakkı ortaklardan birine yada birkaçına verilebilir. Bu durumda diğer, ortakların yönetim hakkı yoktur.

Yönetim hakkı ortak olmayan bir 3. kişiye de verilebilir.

Yönetim hakkının bölünmesi halinde her ortak kendi alanı içerisinde söz hakkına sahiptir.

Yönetim Hakkının Sınırı
Yönetim hakkına sahip ortakların MUTAD (olağan) işlerde tek başlarına karar alma yetkisi bulunmaktadır. Ancak FEVKALADE işlemlerde kararlar "oybirliği" ile alınır.

Ortaklık Sözleşmesi ile hangi işlemlerin mutad, hangilerinin fevkalade olduğu belirlenebilir.

2-İTİRAZ HAKKI (OLUMSUZ YÖNETİM HAKKI):
Yönetim hakkı olmayanın itiraz hakkı da yoktur.

Ortağın yönetim hakkına sahip olmadığı alanda itiraz hakkı da yoktur.

İtiraz hakkından söz edebilmek için aynı konuda yönetim hakkına sahip en az 2 ortağın varlığı şarttır.
· İtiraz hakkı 3.kişiyle işlem yapılana kadar kullanılmak zorundadır.
· Yönetim hakkına sahip ortağın işlemi hile içermekte ise yönetim hakkına sahip olsun yada olmasın bütün ortaklar mahkeme aracılığı ile işleme itiraz edebilirler. Yapılan bu itiraza FEVKALEDE İTİRAZ HAKKI denir.

3-REY VE KARAR HAKKI:
Kural olarak her ortağın bir oy hakkı vardır. Ancak sözleşme ile ortaklara birden fazla oy hakkı verilebilir.

Ortaklık sözleşmesinin değiştirilmesi için ortakların oybirliği, diğer işlemler için oy çokluğu geçerlidir.

Alınan kararlar karar defterine geçirilir. Kanun ve sözleşmeye aykırı kararlar iptal ettirilebilir.

4-DENETLEME HAKKI:
Sınırsız sorumluluk gereği her ortak şirketin işlem ve belgelerini her an inceleme yetkisine sahiptir.

Denetleme hakkının genişletilmesi mümkündür ancak ortaklık sözleşmesi ile bile daraltılamaz.
Aşağıdaki hususlar denetleme kapsamının içine girer.
· Ortaklık işlerinin gidişi hakkında bilgi edinmek
· Ortaklığın evrak ve işlerini incelemek
· Ortaklığın mali durumunu gösterir vesika düzenlenmesini talep etmek
Denetleme hakkı bizzat ve iyiniyet kuralları çerçevesinde kullanılır.Ortak küçük veya kısıtlı ise denetleme hakkını kanuni temsilcileri kullanır.

5-REKABET YASAĞI:
Bir kollektif ortak, ortağı bulunduğu kollektif ortağın yaptığı işler türünden bir işi; kendi namına yapamayacağı gibi başkası hesabına da ifa edemez, ve aynı tür ticari işlerle uğraşan bir ortaklığa sınırsız sorumlu ortak olarak ta giremez.

Rekabet Yasağının Müeyyidesi
a) Ortaklığa tanınmış olanaklar:
· Ortaklık, rekabet yasağına aykırı hareket eden ortaktan tazminatisteyebilir.
· Ortaklık, tazminat istemekten vazgeçip, ortağın kendi namınayaptığı işleri ortaklık adına yapılmış saymakta serbesttir.
· İş 3. kişilerin hesabına yapılmış ise ortağın bundan elde edilen çıkarlarının ortaklığa bırakılması da istenebilir.
· Rekabet yasağına aykırı hareket eden ortağı ortaklıktan çıkarma.
b) Diğer Ortaklara Bireysel Olarak Tanınan Haklar:
- Ortaklardan her biri ortaklığın feshini isteyebilir
- Ortağın ortaklıktan ihracı
· Rekabet yasağında zamanaşımı, öğrenilme tarihinden itibaren 3 ay, olayın gerçekleşmesi açısından l yıl'dır.
· Ortağın ortak sıfatının son bulması ve ortaklığın tamamen tasfiye edilmesiyle rekabet yasağı son bulur.

6-SADAKAT BORCU:
Ortak ortaklığa ait sırları açıklayamaz ve ortaklığın itibarını sarsacak dedikodular yayamaz.

7-ÖZEN GÖSTERME BORCU:
Ortaklar, ortaklık işlerinde birbirlerinden ancak kendi işlerinde kendi şahsi kabiliyetlerine göre gösterdikleri özeni bekleyebilirler. Bu nedenle bu ölçü sübjektiftir.

MALİ NİTELİKTEKİ HAK VE BORÇLAR
1-SERMAYE BORCU:
Kollektif ortaklıklarda ekonomik değer arzeden her şey sermaye olarak konulabilir. Buna emek ve ticari itibar da dahildir.
· Sermaye borcu, ortaklık tüzel kişilik kazandığında muaccel olur ve ortaklığın ortaktan bu borcu talep hakkı doğar. (Tescil ve ilandan sonra).Ortak sermaye borcunu ifa etmekle taahhüdünü yerine getirmiş sayılır ve artık oybirliği ile karar alınmadan bir daha sermaye koymaya zorlanamaz.
· Ortaklık sözleşmesinde, aksi kararlaştırılmış olmadıkça sermaye olarak konan malların mülkiyeti şirkete aittir ve haklar şirkete devredilmiş olur.
· Sermaye olarak konulan diğer hakların devri kanunen hususi şekillere tabi olsa dahi şirket alakalı mercilerden bu hakların devrini istemek yetkisine sahiptir. Örneğin gayrimenkul üzerindeki taahhütler resmi şekil olmadan geçerli olduklarından bir gayrimenkulu ortak sermaye olarak taahhüt etmişse ortaklık bunun tescilini talep ve dava edebilir.
Sermaye Borcunun ifa edilmemesi
a) Sermaye borcunun süresinde ve gereği gibi ifa edilmemesi.
- Paradan ibaret sermaye borçlarında kanuni faiz oranında"GECİKME FAİZİ" talep edilebilir.
- Ortaklık yerine getirilmeyen her türlü sermaye için ortaktan ifatalebi ile birlikte "GECİKME TAZMİNATI" talep edebilir. (Tazminatisteyebilmek için ortaklığın ortağa ihtar çekmesi şarttır.)

b) Sermaye Borcunun Hiçİfa Edilmemesi:
- Mahkemeye başvurmak suretiyle ortaklığın feshi
- Sermaye borcunu yerine getirmeyen ortağı ortaklıktan çıkarma.
- Sermaye borcunun yerine getirilmemesi ortaklığın, amaç vekonusunda olanaksızlık yaratıyorsa şirket infisah eder.(Kendiliğinden sona ermesi, Tüzel kişiliğin bitmesi)

2-İŞTİRAK PAYI:
Ortağın ortaklığa katılması karşısında ortaklık mal ve gelirlerindeki pay'a denir. (Kar, Ücret, Sermaye faizi, tasfiye payı)


a)Kar ve Zarar:
Ortaklar kar ve zararı ortaklık sözleşmesi ile aralarında alacakları kararla diledikleri gibi belirleyebilirler.
· Ortaya çıkan kar ve zarar hesabına ortaklar 3 ay içerisinde itiraz edebilirler.
Ortaklığa emeğini sermaye olarak koyan ortak zarardan muaf tutulabilir. Diğer ortaklar için zarardan muaf tutulma söz konusu değildir.
· Sermaye daha önceki yıllar zararı ile azalmışsa, kar doğrudan doğruya çekilemez. Zararın kapatılmasına tahsis olunur. Aksi kararlaştırılabilir.
· Ortaklık zarar etmiş olsa dahi oybirliği ile karar alınmadan ortaklardan bunu karşılamaları istenemez.
· Ortağa ait kar payı, ortak tarafından çekilmezse sermayeye çevrilmez, ortağın bir alacağı olarak kalır.
· Ortaklar koymuş oldukları sermaye için sermaye faizi talep edebilirler. Ortaklık sözleşmesinde yer alması gerekir.) Ortaklar kişisel emekleri için ücret talep edemezler.Bunun aksi kararlaştırılabilir.

b)Tasfiye (Arıtım) Payı:
Ortaklığın sona ermesi ve alacaklarının alınarak, borçların ödenmesi işlemine tasfiye denir. Ortağın kalan miktar üzerindeki payına tasfiye payı denir.

TASFİYE PAYI=SERMAYE PAYI+KAR-ZARAR

ÜNİTE 11

KOLLEKTİF ORTAKLIĞIN VE ORTAKLARIN 3. KİŞİLERLE OLAN İLİŞKİLERİ
TEMSİL:
Şirketin oluşan irade ve kararının 3. kişilere iletilmesini sağlayan bir haktır. Temsil yetkisi ortaklardan birine, birkaçına yada hepsine verilebilir.

Kollektif ortaklıklarda temsil yetkisi ancak "birlikte temsil" esası ile sınırlandırılabilir. Bu hususun tescil ve ilanı gerekir.

Temsilcilerin ortaklığa ait işleri görürlerken işledikleri haksız fiillerden ortaklık sorumludur.
Ortaklığın iflası halinde temsil yetkisi sona erer.Bu durum tescil ve ilan edilmelidir.

Kollektif Ortaklığın ve Ortakların, Ortaklık Borç ve Yükümlerinden dolayı Sorumu:
Temsilcilerin ortaklık adına yapmış oldukları Hukuki işlemlerden kaynaklanan borç ve alacaklar öncelikle ortaklığa aittir. Anacak şu şartlar gerçekleştiğinde ortakların sorumluluğu söz konusu olabilir.

1-Ortaklığa karşı yapılan icra takibinin semeresiz (karşılıksız) kalması
Bu durumda ortaklara başvurabilmek için icra dairesinden ortaklığın ödeme gücünün bulunmadığına dair belgenin yani Aciz Vesikası'nın alınması gerekir.

2-Ortaklığın herhangi bir nedenle sona ermesi
Burada sona ermeden kasıt ortaklığın tasfiye sonucu sicilden terkin edilmesidir, silinmesidir. (Tescil ve ilanla)

Ortaklara başvurma durumunda alacaklı adi takip yada iflas yoluyla takip'i seçebilir.

Ortak, ortak sıfatını haiz olduğu sürece ortaklığın borçlarından sorumludur. Ortak ortaklıktan ayrılsa dahi zamanaşımı süreleri geçirilene kadar sorumluluğu devam eder.Ortaklığa yeni giren ortak mevcut bütün borçlardan sorumlu olur. Ortaklık iflas etmemiş ise ortak yaptığıödemeler için diğer ortaklara rücu edebilir.

ORTAKLAR ARASINDA DEĞİŞİKLİKLER
1-Çıkma: 4 durum vardır.
a) Rıza-i Çıkma: Ortaklık sözleşmesiyle ortakların istedikleri an çıkabileceklerine dair bir hak tanınabileceği gibi diğer ortakların kabulü ile de ortak ortaklıktan her zaman çıkabilir.

b) Belli koşulların gerçekleşmesine bağlı çıkma:
Çıkma beyanının ileri sürülebilmesi ortaklık sözleşmesinde belirlenmiş bir koşulun gerçekleşmesine bağlıdır.

c) Kendiliğinden Çıkma:Ortaklık sözleşmesinde belirlenmiş bazı şartlar gerçekleştiğinde ortak ortaklıktan kendiliğinden çıkmış sayılır.

d) Ortağın ölümü:

1-Ortaklık sözleşmesinde hüküm yoksa:
-Ortaklık sözleşmesinde şirketin ölen ortağın mirasçıları ile de devam edeceğine dair bir hüküm yoksa:
· Mirasçılarla diğer ortakların ittifakla verecekleri kararla şirket devam eder.
· Mirasçıların tamamı yada biri razı olmadığı takdirde payı kendisine verilerek şirketten çıkarılır, ve kalanlarla şirkete devam edilir
· Sağ kalan ortaklardan birinin şirketin devamına razı olmaması durumunda ortaklık infisah eder, çünkü ölüm bir fesih sebebidir.

2-Ortaklık sözleşmesinde hüküm varsa:
-Ortaklık mukavelesinde şirketin ölen ortağın mirasçılarıyla devam edeceğine dair bir hüküm varsa:
· Mirasçılar ortaklığa kollektif ortak olarak girip, girmemekte serbesttir. Sağ kalan ortaklar kabule zorunludur.
· T.T.K'ya göre mirasçılar ölen ortağın kendilerine düşen payı ile şirkete konanditer ortak olarak girmeyi teklif edebilirler. Bu durumda sağ kalan ortalar kabule zorunlu değillerdir.
· Mirasçılar bu 2 haktan birisini 3 ay içinde kullanmak durumunda olup, bu süre içinde komanditer ört. gibi sorumludur.(sınırlıdır.)
· 3 ay içerisinde bu haklardan birini kullanmayan mirasçı kollektif ortaklığı kabul etmiş sayılır.


3-Kollektif Ortaklıkta Payın Devredilmesi
Payın devri, ortakların oybirliği ile alacağı karara bağlıdır. Şirket içinden yada dışından bir kimseye payın devredilmesi
mümkündür.

4-Bir Kişinin Kollektif Ortaklığa Ortak Alınması:
Yine ortakların oy birliği ile karar alması ve sözleşmenin değiştirilmesi gerekir.

5-Ortağın Ortaklıktan Çıkarılması:
· Ortaklardan birinin iflası ortaklığın fesih nedenidir. Feshi istemeyen diğer ortaklar, iflas eden ortağı ortaklıktan çıkarabilirler.
· Bir ortağın kişisel alacaklısı, alacağını ortağın ortaklıktaki Tasfiye payından almak için ortaklığın feshini talep ederse feshi engellemek için diğer ortaklar borçlu ortağı ortaklıktan çıkarabilir.
· Süresi belli olmayan ortaklıklarda, ortaklardan birinin ortaklığa Feshi ihbar'dabulunması durumunda ortaklığın sona ermesini istemeyen diğer ortaklar, ortağı ortaklıktan çıkarabilirler.
· Sözleşmede ortağın kişiliği ile ilgili nedenler yüzünden ortaklığın feshinin istenebileceği hallerde ortaklar sona erme yerine ortağı ortaklıktan çıkarabilirler. Ancak bu ortağın 3 ay içinde dava açarak karara itiraz etme hakkı vardır.
· İki kişilik ortaklıklarda haklı neden varsa ortaklardan biri diğerinin ortaklıktan çıkarılmasını talep edebilir.

KOLLEKTİF ORTAKLIĞIN FESHİ
A-)İRADE DIŞI FESİH HALLERİ
· Sözleşmede öngörülen sürenin dolması
· Ortaklığın iflası
· Ortaklığın amacına ulaşması yada ulaşmasının imkansız hale gelmesi
· Ortaklık sermayesinin tamamı veya 2/3'ü zai olup ta, tamamlanmasına veya kalan kısımla yetinilmesine karar verilmemiş olması.
· Kollektif ortaklığın aynı türden başka bir ortaklıkla birleşmesi.
· Ortaklardan birinin iflası.
· Ortaklık sözleşmesiyle öngörülen başkaca infisah halleri.

B-)MAHKEME KARARI İLE FESİH
-Haklı nedenlerin varlığı:
· Ortaklardan birinin yönetim ve hesap işlerinde ortaklığa ihanet etmesi,
· Bir ortağın kendisine düşen borç ve görevleri yerine getirmemesi,
· Bir ortağın kişisel çıkartan uğruna ortaklığın unvanını ve mallarını kötüye kullanması,
· Sürekli bir hastalık yada başka bir nedenle yönetim yada Temsil görevine sahip bir ortağın ehliyetini yitirmesi,
-Tescil ve ilan merasimindeki eksiklikler
-Ortağın kişisel alacaklısının talebi üzerine

C-)İRADİ FESİH HALLERİ
· Ortaklık sözleşmesinin tanıdığı bir hakka dayanarak ortaklığın bir ortak tarafından feshi-ihbarı
· Ortakların alacaktan kararla fesih
· Süresi belli olmayan ortaklıklarda en az 6 ay önceden ortaklardan birinin feshi ihbar'da bulunması

KOLLEKTİF ORTAKLIĞIN TASFİYESİ
Ortaklığın sona ermesiyle ortaklığın kazanç sağlama amacı Tasfiye amacına dönüşür ve unvanına "Tasfiye halinde" ibaresi eklenir. (Borç ve alacakların hesaplanıp ortaklar arasında paylaşılması)
· Tasfiyenin esas amacı ortaklık tüzel kişiliğine bağlı ilişkileri çözerek elde edilen safi varlığın ortaklar arasında bölüşülmesini sağlamaktır.
· Tasfiye, tasfiye memurları aracılığı ile yürütülür. Bu memurlar ortaklık sözleşmesi ile fesihten önce yada sonra alınacak bir kararla yada ortaklardan birinin talebi üzerine mahkeme kararıyla atanabilir.

Her ne şekilde seçilmiş olursa olsunlar ortakların oy birliği ile alacakları kararla görevlerine son verilebilir.
· İflas halinde tasfiye memurluğu görevini kanunen "iflas memurları” yapar.
· Eğer seçim yapılmamışsa bütün ortaklar tasfiye memuru olabilir.
· Tasfiye payı dağıtıldıktan sonra tasfiyenin sona erdiğini sicile tescil ve ortaklık kaydının sicilden silinmesiyle son bulur

ÜNİTE 12

KOMANDİT ORTAKLIKLAR

Komandit ortaklıklar 2'ye ayrılır.
a)Adi Komandit ortaklıklar
b)Sermayesi paylara bölünmüş komandit ortaklıklar.

Kollektif ortaklıklardan temel farkı; kollektif ortaklıkların bütün ortaklan sınırsız sorumlu, komandit ortaklıkların ortakların bir kısmı sınırsız sorumlu (komandite), bir kısmı ise sınırlı sorumlu (komanditer)'dir.

Komandit Ortaklık Sözleşmesinde bulunması zorunlu hususlar:
Ortakların adları, soyadları, ikametgahları, uyrukları, hangilerinin komandite, hangilerinin komanditer olduğu.
· Ortaklığın komandit olduğu. Sınırlı ve sınırsız olması)
· Komandit ortaklığın ticaret unvanı ve merkezi.
· Ortaklığın konusu. (Amacın sınırlı old.)
· Komandite ortağın sermaye olarak koymayı yükümlendiği para miktarı, para niteliğinde olmayan sermayenin değeri ve bu değerlerin ne şekilde biçilmiş olduğu ve eğer şahsi emek sözkonusu ise bu emeğin mahiyet ve kapsamı.
· Komanditer ortakların koydukları veya koymayı yükümlendikleri nakit sermaye miktarı, paradan başka sermayenin değeri bu değerin nasıl biçilmiş olduğu ve mahiyeti.
· Ortaklığı temsile yetkili kimselerin adları ve soyadları bunların yalnız başına mı, birlikte mi temsil yetkisine sahip oldukları.
· Komandit ortaklıklarda sözleşme kanuni şekilde yapılmamış zorunlu hususlardan biri yada birkaçı konmamış veya eksik konmuş ise "Kollektif" sayılır.

ORTAKLAR ARASINDAKİ İLİŞKİLER
· Yönetim Hakkı:Komanditer ortağın yönetim hakkı bulunmamaktadır. Ancak alınacak kararla kendisine yönetim hakkı verilirse sorumluluğu genişler komanditer ortak komandite olur.
· İtiraz Hakkı: Komanditer ortağın itiraz hakkı yoktur. Çünkü yönetim hakkı olmayanın itiraz hakkı da yoktur.Komandite ortağın ki kollektif ortak gibidir.
· Denetim Hakkı: Komanditer ortağın denetim hakkı 2'ye ayrılmaktadır.
A. Olağan denetim hakkı: İş yılı sonunda ve iş saatleri arasında kullanabilir.
B. Önemli sebeplerin bulunması halinde komanditer ortak mahkemeye başvurarak şirketin denetlenmesini isteyebilir. "Olağan üstü denetim hakkı" denir.
· Rekabet yasağı: Komanditer ortağın rekabet yasağı yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ancak, ortaklıkla rekabet eden komanditer ortağın denetleme hakkına sınırlama getirilir.
· Sadakat borcu: Komanditer ortağın sadakat borcu ve özen yükümlülüğü ile komandite ve kollektif ortak arasında fark yoktur.
· Yukarıda sayılan tüm hak ve borçlar bakımından komandite ortağın durumu aynen kollektif ortak gibidir.

ORTAKLARIN MALİ NİTELİKTEKİ BORÇLARI
Komanditer Ortağın Sermaye Borcu:
Komanditer ortak şahsi emeğini ve ticari itibarını sermaye olarak koyamaz. Nakitten başkaca bir sermaye konulacaksa, bunun nakden değeri biçilir ve devredilebilir nitelikte olması gerekir.

Paradan başka sermayenin değerini ortaklar aralarında istedikleri gibi belirleyebilirler. Bu durumda komanditer ortağın, ortaklık borç ve yükümlülük sorumluğunda esas alınacak miktar gerçek değerle değil, ortakların kabul etmiş oldukları ve sözleşmede belirttikleri miktardır.
§ Gerek komandite, gerekse komanditer ortak sözleşmede şart edilmesi halinde sermayesine faiz isteyebilir.

Ortaklığın ve Ortakların 3. Kişilerle İlişkileri.
Temsil Yetkisi:Komanditer ortak, ortak sıfatı ile ortaklığı temsile yetkili değildir. Buna aykırı davranışın müeyyidesi komanditer ortağın bu sıfatla iyiniyet sahibi 3. Şahıslara karşı komandite ortak gibi sorumlu olmasıdır.

Sözleşmede aksine hüküm bulunmamak şartıyla komanditer ortak, ticari mümessil, ticari vekil, veya seyyar tüccar yardımcıları olarak tayin edilebilir. Bu ortak bu sıfatını 3. Kişilerle işlem yaparken bildirmezse bu işlemlerden dolayı yine sınırsız sorumlu olabilir.

Komanditer ortağın sorumluluk sınırı:Kural olarak komanditer ortak ortaklığa koymayı üstlendiği sermaye payı ile sorumludur.

Sorumluluğun genişlediği haller:
1) Paradan başkaca sermaye ortaklarca biçilen değerle gerçek değer arasında fark olması
2) Beyan veya ilan yoluyla sorumluluğun genişlemesi

Komanditer ortağın koymuş olduğu sermaye herhangi bir nedenle azalmış ise eksik tamamlanıncaya kadar faiz ve kar istenemez. Bu durum ortağın (komanditer) sorumluluğunun yeniden doğduğunun göstergesidir.

Komanditer ortağın komandite sayılacağı haller:
1) Komanditer ortağın yönetime katılması.
2) Komanditer ortağın adı ve soyadının unvana konulması
3) 0rtaklık adına işlemlere girişme
4) 0rtaklık sözleşmesinde eksiklikler (sınırsız sorum. Olur).

Ortaklar arasında değişiklikler
Komanditer ortağın payının devri:Komanditer ortağın payını devir alan kişi ortak sıfatını kazanabilmesi için bu devre diğer ortakların onayı şarttır.

Komanditer ortağın ölümü:Komandit ortaklıklarda, komanditer ortağın ölümü şirketin sona ermesine sebep olmaz, ancak, aksi sözleşme ile kararlaştırılabilir.

Mirasçıları:Komanditer ortağın mirasçısı ortaklığa girmek istemiyorsa ya mirası reddedecek yada payı başkasına devredilmesi için diğer ortakları onay vermeye ikna edecektir. Başka çaresi yoktur.

Komandit ortaklığın fershi ve tasfiyesi:Feshi ve tasfiyesine kollektif ortaklıktaki hükümler uygulanır.

ÜNİTE 13

ANONİM ORTAKLIKLAR VE KURULUŞU

Anonim Ortaklıkların Kuruluşunda Çeşitli Sistemler
l) Ferman sistemi: Anonim ortaklık devletin özel bir fermanla verdiği imtiyaza, dayanarak kurulur. Örneğin Ereğli Demir-Çelik Anonim ortaklığı.
2) İzin sistemi: Anonim ortaklığın kuruluşu devletin iznine bağlıdır. Ülkemizde bu sistem uygulanmaktadır.
3) Normatif sistem: Anonim ortaklık kanunla öngörülen koşulların yerine getirilmesiyle kendiliğinden kişilik kazanır.

Anonim Ortaklıklara Devlet Müdahalesi
l)Kuruluşta müdahale: Anonim ortaklıklar Ticaret Ve Sanayi bakanlığından izin almadan kurulamazlar.
2)Yönetimde müdahale:Anonim ortaklığın konusu kamu hizmeti ile ilgili ise ve esas sözleşmede bu yolda bir hüküm bulunmaktaysa kamu tüzel kişileri (devlet, vilayet, belediyeler vb) ortaklığın yönetim kuruluna temsilci gönderebilirler.

3)Denetimde müdahale:
i.) Dış denetim:Ticaret Bakanlığı ortaklığın genel kurul toplantılarında bulunmakla alınan kararların altına imza atmak görevini verdiği bir memuru (ticaret bakanlığı komiseri) toplantıya gönderir. Ticaret bakanlığı komiserinin imzalamadığı genel kurul kararları yok hükmündedir, yani hükümsüzdür.

ii.) İç denetim: Yönetimde müdahaledeki şartlar gerçekleştiği takdirde kamu tüzel kişileri ortaklığın denetim kuruluna da temsilci atayabilirler.

Anonim Şirket
Anonim şirket bir unvana sahip esas sermayesi belirli paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız mal varlığı ile sorumlu bulunan şirkettir. Ortakların sorumluluğu taahhüt etmiş" oldukları sermaye payları ile sınırlıdır.
§ Hususi kanunlarda aksine hüküm olmadıkça sermaye 5 milyardan az olamaz. Bakanlar Kurulu bu miktarı 10 katına kadar artırabilir. Emek ve ticari itibar sermaye olarak konulamaz.
§ Ortaklık sermayesi paylara bölünmüştür. Her payın itibari değeri sözleşmede belirtilmelidir. Payların itibari değerleri toplamı esas sermayeye eşit olmalıdır, her pay 500 liradan az olamaz, 100 lira olarak çoğaltılabilir. (600, 700, ..=
§ Anonim ortaklığın borçlarından dolayı sorumluluğu yalnız mal varlığı ile sorumludur. Ortakların sorumluluğu ise taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile sınırlıdır.
§ Anonim ortaklık en az 5 pay sahibi kurucu ortak tarafından kurulabilir.
Anonim Ortaklığın Kuruluş Çeşitleri
Anonim ortaklıklarda ani ve tedrici iki kuruluş çeşidi mevcuttur.
§ Ani kuruluşta sermâyenin tamamı kurucu ortaklar tarafından sağlanırken,
§ Tedrici kuruluşta sermaye tedariki için halka başvurulur.

1.) Ani Kuruluş:
a)Esas sözleşmenin hazırlanması
- Ortakların imzalaması
- İmzaların noterce tasdiki
b)Ticaret Bakanlığından izin
c)Tescil ve ilan

Esas sözleşmede bulunması zorunlu hususlar:
§ 0rtaklığın Ticaret unvanı ile merkezin bulunacağı yer
§ 0rtaklığın amacı ile konusu teşkil eden muamelelerin tür ve niteliği
§ 0rtaklığın esas sermayesinin miktarı ile her payın itibari kıymeti ödeme şekil ve şartları
§ 0rtaklık işlerini idare ve denetleme ile yükümlü olanların ne şekilde seçilecekleri, bunların hak ve görevleri ile imza koymaya kimlerin yetkili olduğu
§ Genel kurulların ne şekilde davet edileceği, toplantıların zamanı ve oy verme, görüşme, karar verilmesi hususlarının tabi olduğu kayıt ve şartlar.
§ 0rtaklığa ait ilanların ne şekilde yapılacağı.

Kurucuların Sorumluluğu
a.) Hukuki Sorumluluk Halleri:
§ Gerçeğe aykırı vesika düzenlenmesi
§ Esas sermaye hakkında yanlış beyanlar
§ Değer biçmede hile

Yukarıdaki durumlardan birinin varlığı halinde ortaklık, ortaklık alacaklıları, ortaklık pay sahipleri zararı ve sorumluyu öğrendikleri tarihten itibaren iki yıl ve herhalde zararı doğuran fiilin vukuundan itibaren beş yıl içinde şirket merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde dava açabilirler.

Kurucuların hukuki sorumlulukları genel kurulca ibra edilir. Ancak kuruluştan itibaren dört yıl geçmeden ibra kararı verilemez.

b.) Cezai Sorumluluk Halleri:
§ Gerçeğe aykırı vesika düzenlenmesi
§ Değer biçmede hile

ÜNİTE 14

GENEL KURUL

Ortaklığın en yüksek irade ve karar organıdır.
Genel Kurula Özgü Yetkiler:

1) Yönetim kurulu üyelerinin ve denetçilerin atama, azil ve ibraları, kurucuların ibraları
2) Sermaye azalmasında uygulanacak tedbirler
3) 0rtaklığın bilanço, kar/zarar hesabı ile kazanan dağıtılması hakkındaki
4) Tasfiye memurlarının azli
5) Tasfiyede aktiflerin toptan satımı
6) Tahvil ihracına karar vermek

* Genel kurul bu yetkiler dışında kalan yetkilerini devredebilir.

Genel Kurul Toplantıları
1) Kurucu genel kurul toplantısı sadece tedrici kuruluş için geçerlidir.
2) Adi genel kurul toplantısı; her iki kuruluş için de geçerlidir. En az yılda l kez yapılır (tedrici-ani)
3) 0lağanüstü genel kurul toplantısı: toplantı için zaman yoktur.

Genel kurulu toplantıya çağırmaya yetkili makamlar
1) Yönetim Kurulu:Kural olarak toplantıya çağırmaya yetkisi yönetim kurulunundur.
2) Denetim Kurulu:Ortaklığın ciddi tehlikelerle karşılaşması halinde yada yönetim kurulunun ihmalinin bulunması durumunda toplantıya çağn yapabilir.
3) Sermayenin 1/10'i temsil eden azınlık:Kendilerine göre belirledikleri sebeple önce yönetim kuruluna başvururlar. Cevap alamazlarsa denetim kuruluna ve son olarak da mahkemeye başvurmak suretiyle toplantı yapılmasını isteyebilirler.

Genel kurul Toplantı Merasimi
Toplantı günü dahil olmamak üzere sözleşmede gösterilen şekilde en az iki hafta önceden pay sahipleri toplantıdan haberdar edilir.

Nama yazılı pay senedi sahiplerine çağrı taahhütlü mektupla yapılır.

Toplantı gündemi ilanda ve çağrı mektuplarında belirtilmek zorundadır. Buna gündemin belirliliği ilkesi denir. Genel kurul gündem dışında karar alamaz.

Kar ve zarar hesabı, yıllık rapor, bilanço ve safi kazancın nasıl dağıtılacağı hususundaki teklifler murakıplar tarafından verilecek bir raporla birlikte toplantıdan en az 15 gün önce pay sahiplerinin emrine amade tutulur.

Toplantıya Çağrı Merasimindeki Eksiklerin Müeyyidesi:
Toplantıya çağrı merasimine hiç uyulmamışsa toplantıda alınan karar hükümsüzdür. Ancak tüm pay sahipleri toplantıya katılmışsa ve hiçbirisi bu duruma itiraz etmemişse toplantıda alınan kararlar geçerlidir.

Çağrı merasimindeki unsurlar kısmen noksan ise bunun müeyyidesi “İPTAL DAVASI”dır. Dava açılmazsa karar geçerli olur.

Genel kurulda toplantı yeter sayısı:
Genel kurullar T.T.K.'da esas sözleşmede aksine hüküm bulunan haller dışında sermayenin en az %25 ¼ 'ü temsil eden pay sahiplerinin huzuru ile toplanırlar.

İlk toplantıda yeterli sayıya ulaşılmazsa ikinci toplantıda katılan pay sahipleriyle toplantı yapılır. Her hangi bir oran aranmaz.

Karar yeter sayısı: Kural olarak genel kurul kararları mutlak çoğunluk ile alınır.Çekimserler aleyhte oy vermiş sayılır.

Pay sahiplerinin hiçbirisi kendisi veya karısı veya kocası yahut usul ve füruu ile şirket arasındaki şahsi bir işe veya davaya ait müzakerelerde oy kullanamaz.

Ortaklığın tabiyetinin değiştirilmesi ve ortakların sermaye taahhütlerinin artırılması hususundaki kararlar "Oy biriliği" ile alınır.

Genel Kurulda bir başkanlık divanı seçilir ve tüm kararlar tutanağa yazılır.Karara muhalif kalanlar ve Bakanlık komiseri tutanağı imzalarlar.

[AyTeK54]

bilgiler için tşkler