|
Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı'nın Hedefleri,Politikaları ve Sonuçları BEŞİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI’NIN HEDEFLERİ, POLİTİKALARI ve SONUÇLARI Toplumların belirsiz olan geleceği görme ve kaderine bir ölçüde hakim olabilme çabalarının sonucu olarak plan ve programlar ortaya çıkmıştır. Toplumların nihai özlemi olan kalkınma ile zaman zaman özdeşleşmesi de bu nedenledir. Serbest piyasa ekonomilerinde planların, orta vadede devletin müdalesini açık ve anlaşılır hale getiren ve katılımcı olduğu ölçüde toplumun benimsediği hedeflere şeffaflık getirerek iktisadi birimlerin geleceğe dönük kararlarını daha kolay oluşturmalarını sağlayan araçlar olduğunu görmekteyiz. Planların açık, anlaşılır bir şekilde sektörlere ışık tutacak, halkı aydınlatacak özelliklere sahip olması gerekir.(1) İyi bir plan iyi bir uygulamayla başarıya ulaşabilir. Bu sebepledir ki planı uygulayanların bu uygulamayı başaracak niteliklere sahip olması gerekir. Kalkınma planlarının hazırlanması 1961 anayasası ile hükme bağlanmış v 1982 Anayasası’nın 166. Maddesinde de kalkınma planlarından bahsedilmektedir. V. Plan dönemi, ilk kez bir siyasi iktidar veya bir hükümetin hazırladığı planı beş yıl kesintisiz ve arızasız uygulama olanağı bulması nedeniyle planlama tarihimizin en şanslı dönemi olarak görülmektedir. ((2) 06 Kasım 1983’de Anavatan Partisi”nin genel seçimi kazanmasıyla I. Özal Hükümeti Aralık 1983’de göreve başladı. V. Plan’ın Ocak 1984’de yürürlüğe girmesi gerekirken Özal’ın kendi hükümet programına uygun bir plan hazırlamak istemesi 1984 yılı için bir “geçiş programı” nın hazırlanıp yürürlüğe konmasına neden oldu. 1985-1989 yıllarına kapsayacak yeni V. Plan’ın hazırlıklarına başlandı. “1982 Anayasası’nın 166.maddesi “kalkınma girişimlerinin” bir plana göre yürütülmesini öngörmektedir. Başta Turgut Özal olmak üzere V. Planı hazırlayanların büyük çoğunluğu plan disiplinini tanımayan serbest piyasa düzeninin gereği olarak ekonomiyi günlük veya kısa vadeli önlemlerle yönetme tavrı içinde oldular. Sanki yasal bir zorunluluk olmasaydı V. Plan kitabı ortaya konmayacaktı. Bu yüzden olacak ki IV. Plan kitabı 700 sayfa civarında olduğu halde V. Plan kitabı 205 sayfa ile en ince plan kitabı özelliğini taşımaktadır.” (3) Ülkemizin V. Beş Yıllık Plan dönemine, diğer plan dönemleriyle karşılaştırıldığında temel sorunlarda pek fazla bir değişme olmadan girdiği görülmektedir. |
HEDEFLER V. BEŞ YILLIK KALKINMA PLANINDA AMAÇLAR ve HEDEFLER 1985-1989 yıllarını kapsayan dönem için nelerin hedeflendiği ve bu hedeflere ulaşmak için hangi araçların ne şekilde kullanılacağı V. Beş Yıllık Kalkınma planında net olarak ifade edilmiştir. D.P.T.’nin V. Beş Yıllık Kalkınma Planı kitabında da açıkça belirtildiği gibi; V. Beş Yıllık Plan döneminde temel amaçlar; Fert başına milli geliri arttırmak, Verimlilik ve ihracaat artışını teşvik eden, mevcut birikimi değerlendiren ve geliştiren, tarımsal gelişme potansiyelini ve milli savunma gereklerini gözeten bir yapı içinde sinai üretiminin payını arttırmak, İstihdamı arttırmak, öncelikle genç işsizliği azaltmak, Orta gelir grubunu teşkil eden çiftçi, memur, esnaf, işçi ve emeklilerin milli gelirden daha fazla pay almaları için gerekli düzenlemeleri yapmak ve bu kesimin tasarruf eğiliminin arttırılması için her türlü tedbiri almak, Başta Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri olmak üzere, Kalkınmada Öncelikli Yörelerin gelişmesini hızlandırmak, refahı yaygınlaştırmak, Proje Mühendisliği, dizayn, imal, inşaa, işletme ve bakım safhalarında teknolojik birikimi hızlandırmak; sevk ve idarecilik vasıflarını geliştirmek, Konut meselesini önemle ele alıp bu konuda yatırımları teşvik etmek, Gelişmeyi destekleyen ve refaha katkıda bulunan ekonomik ve sosyal altyapıyı geliştirmek, şeklinde belirlenmiştir. I-GSMH ve ÜRETİM HEDEFLERİ V. Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde GSYH’nın piyasa fiyatlarıyla yılda ortalama % 6.3’lük artışı hedeflenmiştir. V.Plan döneminde tarım sektörü katma değerinin piyasa fiyatlarıyla yılda ortalama %3.6, sanayinin %7.5, hizmetlerin %6.5’lik hızla artacağı tahmin edilmektedir. GSYH içinde, 1989 yılında; tarım sektörünün %15.5, sanayi sektörünün %33.7, hizmetler sektörünün %50.8 civarında paya sahip olacağı tahmin edilmiştir. V.Plan döneminde tarım sektörü üretiminin piyasa fiyatlarıyla yıllık ortalama artış hızının %3.6, sanayinin %7.5, hizmetlerin ise %6.4 olması hedef alınmıştır. |
Bu gelişmelere göre 1989 yılında toplam üretimde %13.7’lik payın tarım sektörüne, %50’lik payın sanayi sektörüne ve % 36.3’lük payın da hizmetler sektörüne ait olacağı tahmin edilmiştir. II-EKONOMİNİN GENEL DENGESİ 1-)KAYNAKLAR V. Plan döneminde GSMH sabit fiyatlarla %6.3 oranında, toplam kaynaklar %6.1 oranında artacaktır. Dış kaynakların toplam kaynaklar içindeki payı %1.4, GSMH’nin payı ise %98.6 olacaktır. 2-)HARCAMALAR -Yatırım Harcamaları Toplam yatırımların yılda ortalama %8.5 civarında artması öngörülürken, V.Plan döneminde yapılacak yatırımın %95.3’ü basit sermaye yatırımı, %4.6’sı stok artışlarından meydana gelmektedir. -Tüketim Harcamaları Toplam tüketim harcamaları yılda ortalama %5.5 oranında artacaktır.1989 yılında toplam tüketim harcamalarının %79.5 seviyesinde olması hedef alınmıştır. Bu dönemde özel tüketimin GSMH içinrdeki payı %70.1 kamu tüketimi payının ise %9.4 olarak öngörülmüştür. V.Plan döneminde özel tüketim harcamaları yılda ortalama %5.5, kamu tüketimi %5.3 civarında artacaktır. III-YATIRIM TASARRUF DENGESİ 1-)YATIRIMLAR Sabit sermaye yatırımları %8.5 oranında artacak, “özel sabit sermaye yatırımları artış hızı %10.9, kamu sabit sermaye yatırımları artış hızı ise %6.8 civarında olacaktır. 1984 yılında sabit sermaye yatırımları içinde özel kesimin payı %39.9 iken 1989 yılında %44.5 seviyesine yükselecektir. Sabit sermaye yatırımlarının GSMH içindeki payı %20.9 olacaktır. 2 ) TASARRUFLAR İç tasarruflar yılda ortalama %9.9 civarında artacakken, özel tasarruf artış hızı %10.7, Kamu tasarrufları artış hızı %8.2 oranında olacaktır. İç tasarrufların GSMH içinde payı %20.5 civarında olacattır. |
IV ÖDEMELER DENGESİ 1-) CARİ İŞLEMLER a-) İthalat Toplam ithalat ortalama %8.2 oranında artacaktır. Yatırım malları ithalatının ortalama %11.1 oranında ara malları ithalatının ise %4.6 oranında artması öngörülmüştür. b-) İhracat İhracat 1983 fiyatlarıyla ortalama olarak %10.6 oranında artacaktır. Yılda ortalama olarak tarım ürünleri ihracatının %14.4, madencilik sektörünün %8.4 oranında artması hedef alınmıştır. c-) Dış Ticaret Açığı 1984 yılı için 2750 milyon dolar olarak tahmin edilen dış ticaret açığı 1985 yılında 3795 milyon dolara ulaşacaktır. d-) Dış Borç Faiz Ödemeleri 1989 yılında 1575 milyon dolara yükselmesi beklenmektedir. e-) Kar Transferleri Yurtdışına net kar transferlerinin 1989 yılında 26 milyon dolara düşmesi beklenmektedir. f-) İşçi Gelirleri Yılda ortalama %3.6’lık bir artış beklenmektedir. g-)Turizm ve Diğer Görünmeyen Kalemler Gelirleri Turizm net geliri 540 milyon dolara, diğer görünmeyenler net geliri 1543 milyon dolara ulaşacaktır. h-) Cari İşlemler Dengesi 1989 yılında 1.383 milyon dolara yükselecektir. 2-)SERMAYE HAREKETLERİ V. Beş Yıllık Plan dönemi boyunca toplam 9.512 milyon dolarlık dış borç ödeneği, kısa ve orta vadeli kaynaklar dışında 1984’te 2.100 milyon dolar dolayında kredi kullanacağı, dönem sonunda ise bu miktarın 2.225 milyon dolara ulaşacağı tahmin edilmektedir. V.FİNANSMAN DENGESİ 1-) KAMU GELİRLERİ V. Plan döneminde toplam kamu gelirlerinin yılda ortalama %5.7 artırılması hedeflenmiştir. |
Dolaysız vergilerin %6.8, dolaylı vergilerin %6.2, servet vergilerinin %6.3 artırılması öngörülmüştür. Toplam vergi gelirlerinin yılda ortalama %6.6 oranında artırılması vergi idaresinin etkin çalışmasına bağlanmıştır.Faktör gelirlerinin %6.3 artırılması hedeflenirken Vergi Dışı Nominal Gelirler %0.7 dolayında azalacaktır. Sosyal güvenlik müesseselerinin kaynak açığı vereceği dış borç kullanımının yılda ortalama %2.4 oranında artacağı tahmin edilmektedir. 1984 yılında toplam kamu gelirlerinin %68.1 ‘ini vergiler, %9.7’sini vergi dışı normal gelirler, %11.3 ‘ünü faktör gelirleri, %11.7’sini dış borçlanma oluştururken 1989 yılında vergilerin toplam gelir içindeki payı %70.8’e, faktör gelirlerinin payı %11.6’ya yükselecek; vergi dışı normal gelirlerin payı %7.1’e, dış borçlanmanın payı ise %10’a düşecektir. 2-) KAMU HARCAMALARI Toplam kamu harcamaları yılda ortalama %5.2, cari harcamalar % 5.3, yatırım harcamaları %7.1 ve transfer harcamaları ise %2.6 oranında artacaktır. 3-) KAMU KESİMİ EK FİNANSMAN GEREĞİ Ek finansman gereği yılda ortalama %5.5 azalarak, GSMH’ya oranı 1989’da %0.7’ye düşecektir. 4-) MAHALLİ İDARELER DENGESİ Mahalli idare vergi gelirleri yılda ortalama %10.5, Mahalli idareler harcanabilir geliri yılda ortalama %9.5, tasarrufları ise %12.9 artacaktır. Yatırımlardaki yıllık ortalama artış %10.4, cari harcamalarda ise %5.9 olacaktır. 5-) KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN FİNANSMANI 1984 yılında sabit fiyatlarla 94.5 milyar lira seviyesinde beklenen KİT tasarruflarının Plan dönemi sonunda 107.1 milyar liraya ulaşması hedef alınmıştır. Faktör gelirlerinin yıllık ortalama %5.2 artışı öngörülmüştür. V. Beş Yıllık Plan döneminde KİT yatırımlarında enerji, madencilik, ulaştırma ve haberleşme sektörlerine ağırlık verilmiştir. KİT sabit sermaye yatırımlarının yılda ortalama %5.4 artması hedeflenmiştir. |
VI SEKTÖREL GELİŞME HEDEFLERİ Sektörel olarak üretim tarımda %3.6, sanayide %7.5 ve hizmetlerde %6.4 civarında artacaktır. Plan döneminde toplam mal ihracatı yılda ortalama %10.6 oranında artacağından, ihracatın üretimdeki payının %11.3’den %13.7’ye ulaşması beklenmektedir. Bu dönemde mal ithalatı ortalama artış oranı %8.2 olacaktır. VII-TARIM Tarım sektörü üretiminin toplam fiziki üretim içinde 1984’te %24.8 olan payının Plan döneminin sonunda %21.5’e ineceği tahmin edilmektedir. 1984 yılında 241.6 milyar TL düzeyinde gerçekleşmesi beklenen toplam tarım ihracatının yılda ortalama %9.1 oranında artması ve Plan dönemi sonunda 374 Milyar TL’ye yükselmesi ve bu değerin %66.2 ‘sinin bitkisel üretim, %27.4’ünün hayvancılık, %3’ünün ormancılık ve %3.4’ünün su ürünlerinden oluşması beklenmektedir. Plan döneminde tarımsal ürün ihracatının üretimdeki payının %7.1’den %9.1’e artırılması hedef alınmıştır. V.Plan döneminde tarım üretimi yılda ortalama %3.6 oranında artacaktır. Bitkisel üretimin yılda ortalama ortalama %3.0, hayvancılığın %4.7, su ürünleri üretiminin %7.7 oranında artırılması hedef alınmıştır. VIII-MADENCİLİK V. Plan döneminde madencilik sektöründe üretim artış hedefi ortalama %7.3 olarak belirlenmiştir. Sektörler itibariyle üretim artışlarının kömür madenciliğinde %9.4, ham petrol üretiminde %5.3, demir madenciliğinde %9.3, metal madenlerinde %6.9 metal dışı madenlerde %7.8 ve taş ocakçılığında ise %5.6 oranında olması beklenmektedir. Madencilik sektörü ihracatı V.Plan döneminde yılda %8.4 oranında artacak, ihracatın üretimdeki payı %11.8’den %12.4’e çıkacaktır. Önemli kısmı ham petrolden oluşan sektör ithalatının artış hızı yıllık ortalama %9 dolaylarında gerçekleşecektir. IX-İMALAT SANAYİ Ülkemizde sanayileşme gerek planlı dönem öncesinde gerekse planlı dönemde kalkınmanın temel unsuru olarak kabul edilmiş ve bu sektöre ağırlık verilmiştir. İmalat sanayi toplam üretimi V. Plan döneminde yılda ortalama %7.3 oranında artarak 9.505.0 Milyar TL.’den 13.497.2 Milyar TL’ye ulaşacaktır. !984 yılı imalat sanayii üretiminin %45.7’sini oluşturan tüketim malları sanayilerinin payı Plan dönemi sonunda %44’e düşecek, ara mallarının %40 dolaylarında olan payı değişmeyecek, yatırım mallarının ise 1984’te %13.4 iken 1989 yılında %15 olacaktır. İmalat sanayii toplam ihracatı Plan döneminde yılda ortalama %11 dolayında artacaktır.1984 yılı imalat sanayii ihracatının %58.8’ini oluşturan tüketim malları sanayilerinin payının Plan dönemi sonunda %61.5’e yükselmesine karşılık, ara mallarının payı %31’den %26’ya gerileyecek, yatırım mallarının payı ise %10.2’den %12.5’e yükselecektir. |
X-ENERJİ Birincil enerji ve elektrik taleplerinin yeterli ve güvenilir bir şekilde karşılanabilmesi amacıyla, enerji amaçlı yatırımlara ağırlık verilmeye devam edilecektir. Enerji hammaddelerinin arama ve üretiminde kamu dış kaynaklarından yararlanılmaya çalışılacak, bu konuda özel sektör ve yabancı sermaye girişi desteklenecektir. V.Plan döneminde birinci enerji tüketiminin yılda ortalama %7.2 oranında artması beklenmektedir. Birinci enerji kaynakları tüketimi içinde petrolün %44.1, ticari olmayan kaynakların %15, taş kömürü ve linyitin %29 paya sahip olacağı tahmin edilmektedir.Linyit’in santrallerde kullanılması, orta ve uzun dönemde hidrolik enerji potansiyelinden en yüksek düzeyde yararlanılması hedeflenmiştir. 1984’te 29800 Gwh dolayında gerçekleşecek elektrik tüketiminin 1989 yılında 50700 Gwh’a çıkarılması hedef alınmıştır.Bu sebeple, Plan döneminde, elektrik, gaz-su toplam üretimi %11.2 oranında artacaktır. XI-HİZMETLER -Ulaştırma V.Plan döneminde, ulaştırma sektörünün sağlıklı bir yapıya kavuşması sektörde verimliliğin artması, mevcut kapasitelerin en etkin bir biçimde kullanımını ve hizmet düzeyinin yükseltilerek devamı, alt yapının güvenli ve ekonomik bir hizmeti eksiksiz yerine getirmesi hedef alınmıştır. -Haberleşme Haberleşmenin zamanında, kesintisiz ve güven verici bir şekilde sağlanması, bütün yurt sathına yayılması ve uluslararası bağlantıların artırılması hedef alınmıştır. -Radyo-Televizyon Plan döneminde daha önce başlanan radyo ve TV vericileri en kısa zamanda bitirilecek, yurdun tamamının en az iki radyo istasyonunu dinlemesi sağlanacaktır. TV yayınları çok kanalda net olarak izlenir hale getirilecektir. -İnşaat Sektörü Yüksek evsaf ve standartta inşaat malzemesi imalatı yönlendirilecektir. Yapı malzemesinde yurtiçi imkanlardan daha geniş şekilde yararlanılacaktır. -Turizm Dış turizm gelirlerinde yılda ortalama %14.2, giderlerinde ise %18.9 artışla V. Plan dönemi sonunda, 540 milyon dolarlık net döviz geliri sağlanması hedef alınmıştır. |
XII-SOSYAL HEDEFLER V. Beş Yıllık Plan dönemi sonunda %2.12’lik artışla 54.3 milyona ulaşacak nüfus içinde 0-14 yaş grubu 19.3; 15-64 yaş grubu 32.8; 65+ yaş grubu 2.2 milyon olacaktır. İstihdam kapasitesi 1984 yılına göre 1.5 milyonluk bir artışla 17 milyon kişiye ulaşacak tarım dışı işgücü fazlası ile 2.3 milyon kişi olarak gerçekleşecektir. Tarım dışı işgücü fazlası oranı %11.5’in %5.5’ini açık işşizler, geri kalan kısmını ise iş aramayan potansiyel işgücü oluşturacaktır. Tarımdaki gizli işsizlik dahil edilmek kaydıyla, toplam yurtiçi işgücü fazlası %13.9’a düşecek buna karşılık çalışan başına bağımlı nüfus 2.12’den 2.18’e yükselecektir. İlkokullarda okullaşma oranı %100; ortaokullarda %55; mesleki teknik ortaokullarda %20, genel liselerde ise %18.8 olacaktır. Ayrıca meslek içi eğitimle bütünleşmiş yaygın eğitim programlarıyla orta seviyede 650 bin kişiye, meslek yüksek okullarıyla 100 bin kişiye meslek kazandırılacaktır. Yüksek öğretimde okullaşma oranı %12’ye ulaşacaktır. Sağlık sektöründe 10 bin kişiye isabet eden yatak sayısı 26 olacaktır. Sosyal güvenlik sistemi mevcut sigorta programları ile, bağımlıları dahil, nüfusun %50’sinin üzerine çıkarılacaktır. Nüfusu 20 binin üzerinde şehirli nüfus oranı %52.1’e; belediyeler kapsamındaki nüfus ise %63.1’e yükselecektir. Halen yılda 115 bin ruhsatlı konut inşa edilen konut sektöründe ruhsatsız konut inşaatı azaltılacak ve Plan dönemi sonunda yıllık konut inşaatı 290 bine çıkarılacaktır. |
POLİTİKALAR V. Beş Yıllık Planı kitabında, belirlenen hedeflere ulaşabilmek amacıyla kullanılacak politikalar şöyle anlatılmaktadır; I-DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER POLİTİKASI 1-) İHRACAT POLİTİKASI İhracatın çok yönlü olarak teşvikine devam edilecektir. İhraç ürünlerinin, coğrafi açıdan uzak bulunan pazarlarda tanıtılması için çalışmalar yürütülecek, potansiyel pazarlar değerlendirilerek bu amaç doğrultusunda ihracatçılar gerekli ölçüde desteklenecektir. Potansiyel ihracat gücü olan mallar teşvik tedbirleriyle rekabet gücüne kavuşturulacaktır. Döviz kuru politikası, dış rekabet gücünü devam ettirecek ve rasyonel bir teşvik sisteminin oluşturulmasına yardımcı olacak şekilde yürütülecek ve tedricen serbest döviz kuru sistemine geçiş ortamı hazırlanacaktır. 2-) İTHALAT POLİTİKASI İthalatta liberizasyon politikası devam ettirilecek, aşırı fiyat fonlarla dengelenecek, koruma sistemi rasyonelleştirilecek, yasaklar ve miktar kısıtlamaları istisna kılınacaktır. 3-) GÖRÜNMEYEN KALEMLER Navlun ve transit gelirlerinin artırılması amacıyla bölgenin dış ticaret imkanları değerlendirilecek, turizmin döviz kazandırıcı potansiyeli geliştirilecek ve işçi dövizlerinin artırılması teşvik olunacaktır. 4-) DIŞ KREDİ ve BORÇLAR Özkaynakların sınırlılığı sebebiyle, dış kredi imkanlarının değerlendirilmesi kalkınmayı hızlandırmak açısından önem taşımaktadır. Bundan dolayı bir yandan dış ödeme gücümüzün artırılması, diğer yandan da dış para piyasalarında ödeme gücümüzü zorlamayacak miktar ve şartlarda kredi temini hedef alınacaktır. 5-) TÜRKİYE-AET İLİŞKİLERİ Dışa açılma politikasına da uygun olarak AET ile olan ilişkiler yeni baştan düzenlenecek, AET ile ekonomik bütünleşme konusunda gerekli adımlar atılacaktır. Türkiye, AET’ye tam üye olarak katılma sonucunda Roma Antlaşmasının gümrük birliğine ilişkin kurallarını bütünüyle üstlenme durumunda olacaktır. Ancak bir ekonomik sektörde ve belli bir bölgede katılma ile ortaya çıkabilecek ekonomik güçlükleri gidermek için geçici nitelikte tedbirlere başvurma imkanı saklı tutulacaktır. AET ile üyeliğin, tarım kesimi üzerinde yaratabileceği olumsuz etkilere karşı tedbirler alınacaktır. |
6-) YABANCI SERMAYE 6224 sayılı kanun kapsamı dışında kalan (petrol hariç) yabancı sermaye işlemleri bu kanun kapsamına alınacak, yabancı sermaye uygulamalarında teşkilat ve mevzuat yönünden gerçekleştirilen düzenlemelerin ilgili kanuna dahil edilmesine çalışılacaktır. Dünyadaki gelişmelere paralel olarak, ticari ve sınai faaliyetleri Türkiye dışında bulunan şirketlerin kuruluşuna imkan verecek tedbir ve teşvikler geliştirilecek, yüksek finansman ve ileri teknoloji gerektiren kritik projelerin uygun yabancı sermaye yatırımlarıyla gerçekleştirilmesi teşvik edilecektir. II-TEŞVİK POLİTİKASI Teşvik politikasının amacı, girişimcilerin tercihlerini plan hedefleri doğrultusunda yönlendirmektir. Teşvik ve yönlendirme araçları, yatırımın konusuna, kapasitesine, teknolojisine, istihdam ve ödemeler dengesine katkısı ile yer seçimine göre etkili ölçülerde farklılaştırılmış olarak ve selektif biçimde kullanılacaktır. Bu çerçevede yatırımların yurt düzeyinde dengeli dağılımını yönlendirmek amacıyla teşvik tedbirlerinin yörelere göre uygulamasında farklılaştırmaya devam edilecek; yurtdışında çalışan vatandaşlarımızın yapacakları yatırımlar ile kalkınmada öncelikli yörelerde ve organize sanayi bölgelerinde yapılacak yatırımlara ve ihracata dönük yatırımlara ve ihracata dönük yatırımlara ilave teşvikler sağlanacak, yatırımların finansmanında öz kaynak kullanımı teşvik edilecektir. İhracatın teşvikinde, ihracatın hacminin artırılması ve bunun sürekli kılınması, ihraç ürünlerinin çeşitlenmesi, özellikle sınai ürünlerinin payının artırılması doğrultusunda hareket edilecektir. |
| Türkiye`de Saat: 02:18 . |
Powered by: vBulletin Version 3.8.1
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.
SEO by vBSEO 3.3.2