Ergenlerde ve Gençlerde İntihar Olgusu..
 

Gençler Niçin İntiharı Düşünür?

Kimler Risk Altında?

İntihar Eğilimin Belirtileri Nelerdir?

Nasıl Yardımcı Olabiliriz?








NELERİN BİLİNMESİ GEREKİYOR?

• İntihar Hakkında Gençlerin Konuştukları :
• İntihar girişiminde bulunan insanların %80'i, daha önceden intihar etmeyi düşündüklerine dair işaretler verirler.
• İntiharı Planlayanların Pek Çoğu Aslında Ölmeyi İstemezler
• İntiharı düşünen pek çok ergenin ölüm hakkındaki düşünce ve duyguları oldukça karmaşıktır. Onların asıl istedikleri bedenlerini yokederek kendilerini zorlayan acıdan tamamen kurtularak rahatlamaktır.
• İntihar Hakkında Konuşmak İntihar Riskini Artırmaz
• Gençlere, umutsuzlukları ve çaresizlik duygularıyla ilgili hissettikleri üzerine açıkça konuşma cesareti ve fırsatı verilmesi, onların intihar etme risklerini azaltır.
• Her Genç İntiharı Düşünebilir ya da İntihar Girişiminde Bulunabilir
• Her kişilik tipinden, yaştan, ekonomik ve sosyal seviyeden genç intihar düşünceleriyle ya da riskiyle karşılaşabilir. Bu nedenle hiç bir gencin intihar konusundaki kaygıları ve verdiği işaretler gözardı edilmemelidir.
• İntihar Eğiliminin Nedenleri, Çoğukez Karmaşık, Derin ve Uzun Sürelidir.

Gencin intihar düşüncelerine ya da girişimine neden olan yakın geçmişindeki bir travma veya olay, aslında, çok daha derinlerde yatan problerden ve duygulardan kaynaklanıyor ve çok daha uzun bir geçmişe dayanıyor olabilir. Örneğin, ailenin parçalanması, bir yakının kaybı, kız veya erkek arkadaştan ayrılma, kişisel güven duygusunun azalması, cinsel ve fiziksel şiddete maruz kalması, vb. olaylar intihar düşüncesinin temelinde yatan asıl nedenler olabilir. Bu nedenle, intihar düşüncesinin nedenleri oldukça dikkatle incelenmeli ve araştırılmalıdır.

İntihar: Acıyı Sona erdirme Yollarından Biri :

İntiharı düşünen ya da intihar eden gençler genellikle kendilerini öldürmeyi istememektedirler. Onların istediği şey; acının tamamen son bulmasıdır. Bazı yetişkinler, gençlere sorunlarının geçici olduğunu anlatmaya çalışırlar. Fakat, gençler bu bilgiyi anlayabilecek ve kavrayabilecek bakış açısına sahip değildirler. Onlar acının ve mutsuzluk hissinin kalıcı olduğuna inanırlar. Dikkatlerinin ve enerjilerinin büyük bir kısmını 'Benlik'lerinin (egolarının) geliştirilmesine ve oluşturulmasına harcamaktadırlar. Abartılmış benlik duygularını dengeleyecek ve kontrol edecek değerler sistemi olgunlaşmamıştır henüz. Benlik duygularını zedeleyen olaylar karşısında dirençsizdirler. Ergen mantığı olayları siyah-beyaz ya da hep-hiç mantığı içinde sıralama ve depolama eğilimindedir. Bu nedenlerle, acıyı yaşamaktan veya yaşamlarına son vermekten başka seçeneklerinin olmadığına inanırlar.Onlar için intihar; geçici bir probleme, kalıcı bir çözümdür.

İntihar Hakkında Konuşmak İntihar Riskini Artırmaz :

İntihar hakkında ergenlerle konuşmak, ergenlerin kafalarındaki düşüncelere pek fazla etki etmez. Bir çoğu için intihar, üzerinde düşünülen bir seçenektir sadece.

Amerikada 1999 yılında, 7-12 yaşları arasındaki 26,000 öğrenci üzerinde yapılan bir araştırma sonuçlarına göre;

• Araştırma konusu öğrencilerin;
• %14'ünün intiharı düşündüğü,
• %11'inin gerçekten intihar etmeyi tasarladığı,
• %7'sinin intihar girişiminde bulunduğu,
• %2'sinin intihar girişimi sonucu yaralandığı bulgulanmıştır.

Bu rakamların bizim ülkemizde daha düşük olduğu bilinmekle birlikte, ortaya çıkan sonuçlar oldukça ürkütücüdür. Bu sonuçlar, bazı öğrencilerin yaşamlarının son bulmasına neden olan trajik hikayeleri üstü kapalı bir şekilde yansıtmaktadır.

İntahar olgusunun, ergenler arasında ölümlere neden olmaya devam etmesinin yanında, 13 yaşından küçük çocuklar arasında da yaygınlaşmaya başladığı gözlenmektedir.

İntihar olgusunun toplumumuz için daha büyük bir tehlike olmadan önce, devlet kurumları, okullar, aileler ve diğer kuruluşlar gerekli organizasyonları, düzenlemeleri yapmalılar ve gerekli önlemleri almalılar.

Okul yöneticileri risk altındaki öğrencileri belirleyerek, onlara profesyonel yardım sunmak görevlerini yerine getirmelidirler.

• Okul yöneticileri, öğretmenler, rehberler, ve ebeveynler;
• Birilerinin onları umursadığını, dikkate aldığını,
• Onların acılarına ve sıkıntılarına ortak olunduğunu,
• Başka alternatiflerinin bulunduğunu,
• ve intihar riski altındaki gençlerle çalışan profesyoneller referans gösterilerek, intihar olgusu hakkında daha fazla bilgi edinmeleri sağlanarak yardımcı olmalıdırlar.

Kimler Risk Altında ?

Aşağıdaki faktörler, özellikle birkaçı birarada bulunduğunda intihar riskini arttırır:

• Depresyon ya da diğer psikiyatrik rahatsızlıklar,
• Daha önce intihar girişiminde bulunulmuş olması,
• Kendine olan güven ve saygının yitirilmiş olması,
• Acizlik, çaresizlik ve ümitsizlik hisleri,
• Okulda ya da dışarıda kanunlara karşı gelme (çatışma),
• Kötü davranışlara maruz kalma,
• Cinsel taciz veya fiziksel şiddete maruz kalma,
• Homoseksüellik veya lezbiyenlik,
• Travmalar veya yakınların kaybı,
• Sosyal yalıtılmışlık (yalnızlık ve yabancılaşma duyguları),
• Aile üyelerinin veya arkadaşların intihar girişimleri,
• Alkol veya uyşturucu kullanımı.

Dikkat Edilmesi Gereken İntihar Eğilimi Belirtileri :

İntihar eğilimi veya intihar eğilimine yönelik davranışların çok net belirtilerinin görülmemesine rağmen, gerçekte ergenler çoğu zaman dikkat edilmesi gereken işaretler verirler. Bunları acil yardım çağrıları olarak değerlendirmek gerekir. Şöyleki;

• Ölüm veya intihar ile ilgili konuşmak, şakalar yapmak,
• Alkol veya uyuşturucu maddelerin kullanımındaki artış,
• Sahip oldukları eşyaları dağıtarak "son" hazırlığı yapmak,
• Riskli olan davranışlara olan eğilimin artması, risk almanın çekici hale gelmesi,
• Agresiflik ve sinirlilik halinde artış, tahammülsüzlük,
• Uzun süreli sıkıntılı haller ve moral çöküntüleri,
• Beklenmedik heyecanlar gösterme ve hislenmeler,
• Umutsuzluk hissini yansıtan davranışlar,
• Zihnin ölüm ve intihar düşünceleri ile meşgul olması, (Örn: Ölümle, intiharla ilgili yazılan yazılar, çizilen şekil ve resimler)
• Ani davranış değişikliği (Örn:Tepkisel davranışlardan içine kapanıklığa, içine kapanıklıktan hiper aktifliğe geçiş)
• Uyku bozuklukları ve iştah kaybı,
• Önceden önem verilen ilişkilere ve eylemlere ilginin azalması,
• Dış görünümde ve kendine gösterilen özendeki değişiklik.
• Okulda ya da sosyal yaşantıdaki diğer değişiklikler:
  • Devamsızlık,
  • Okul performansında azalma,
  • Konsantrasyon güçlüğü,
  • Ödevleri tamamlamada başarısızlık,
  • İlgisizlik, meraksızlık,
  • Sınıf arkadaşlarıyla ilişkilerinde değişiklik,

Nasıl Yardım Edilebilir ?

Çoğunlukla gençlerin problemlerini veya yetişkinler hakkındaki şikayetlerini dikkatlice dinlemeyiz. Onların problemlerini ya nasihatler vererek çözmeye, ya ilgisiz birkaç sözcük ile geçiştirmeye bazen de kızıp azarlayarak onları sindirerek halletmeye çalışırız. Gençler kendilerini ne kadar ilgi ve dikkatle dinlediğimizi ve onlara cevap verdiğimizi anlayacak kadar zekidirler. Onların gerçek ihtiyacı, onları dikkatlice dinleyecek ve sorunlarına adilce yaklaşacak yetişkilerdir.

Bir yetişkin ne zaman bir ergene ya da gence sorununun ne olduğunu sorarak ilişkiye geçmeye çalışsa, sık sık karşılaşılan durum, öğrencinin omuz silkmesi ya da "hiçbir şey yok" diyerek cevabı geçiştirmesidir. Bu nokta unutulmamalıdır.Bir ergenin bir yetişkine, öğretmenine ya da danışmanına hislerini, problemlerini açıklayarak ifşa etmeden önce ikna olması gereken şey; umursandığı, kendisine saygı duyulduğu, hislerini açıkladığın-da kendisine adil davranılacağı ve aşağılanmayacağı konusunda edindiği izlenimdir.

Ergende gözlemlenen değişiklikler üzerine odaklanmak başlangıç için iyi bir yoldur.

Örneğin; "son zamanlarda dikkat ediyorum, ..... (davranış değişikliği söylenir). Bana bu konuda anlatmak istediklerin var mı?", gibi bir soru yöneltilebilir.

Ergenler, hislerini anlattıkları zaman asla bir çözüm sunulmamalı ya da başkalarıyla karşılaştırmalar yapılmamalıdır. Sadece samimiyetle dinlemekle yetinilmelidir. Bu şekilde iki önemli mesaj verilmiş olur:

1) Senin hislerini ve problemlerini ciddiye alıyorum ve asla küçümsemiyorum, 2) Sana yardımcı olmak için gerekli ve yeterli özeni gösteriyorum.

Ergenin, gencin söylediklerinin altında yatan asıl mesajları farketmeye ve hissetmeye Çalışılmalıdır. "Ölümü .......'ye tercih ederim." , "hiçbir şey istemiyorum" veya benim burada olmamam herkes için daha iyi olacak" gibi cümlelere dikkat edilmelidir.

Riskin Değerlendirilmesi, Farkedilmesi :

Bir ergen ya da gencin intiharla ilgili ne düşündüğünü öğrenmenin en iyi yolu, uygun ortam ve zamanda ona direkt sormaktır:

" Kendini öldürmeyi düşünüyor musun? "

Bu, kişinin kafasından geçenleri ortaya koymasını sağlamaz. Daha çok, hayatının nasıl geçtiği, kendini ne kadar kötü hissettiği konusunda konuşmasına yardımcı olur.

Eğer " kendini öldürmeyi düşünüyor musun?" sorusuna ergen, "evet" diye cevap verirse;

• " Hangi yöntemlerle öldürmeyi düşünüyorsun? "
• " Ne ile yapmaya niyetlisin? " (Silah, ilaç,....)
• " Ne zaman intihar etmeyi düşünüyorsun? "

sorularıyla devam edilmelidir.

Sorulara alınan yanılarda; yöntemin net bir biçimde tanımlanması, kullanıması düşünülen aracın somut bir şekilde anlatılması ve öldürme olasılığının yüksek olması, yanıtlarda eylemin kısa zamanda yapılacağına dair somut verilerin bulunması, riski büyütür.

İntihar sonucu ölüm riskişu şekilde formüle edilebilir:

RİSK = Öldürücülük + Elde Edilebilirlik + Kısa Zaman Tasarımı

Okul Personeli için Yardım Protokolü :

Eğer bir ergenin ya da gencin intihar etme olasılığı olduğunu tesbit ederseniz veya birileri tarafından intihar etme olasılığı bulunan bir genç işaret edilirse, mümkünse kendi başınıza bir girişimde bulunmayınız. Varsa, okulunuzdaki intiharla ilgili hazırlanmış protokolleri izleyiniz. Bu protokol, kuralları ve okul personelinin inithara eğilimli gençlerle ilgili yapılması gerekenleri tanımlar. Bir öğrencinin intihar etme riski bulunduğunda ya da intihar eylemi gerçekleştikten sonra hangi adımların izleneceğini belirleyen bu protokoller, okul yönetimlerince uzmanlarına hazırlatılmalı ya da ilgili kurumlardan temin edilmeli ve tüm okul personeli bu konuda eğitilmelidir.

İntihar Eğilimini Engelleme ile İlgili Basit Bir Protokol Örneği :

Protokoldeki bilgiler size intihar eğilimi olan veya riski taşıyan bir öğrenciyi farkettiğinizde derhal yapmanız gerekenlerle ilgili bilgiler verir. Eğer riski değerlendirmede temel aldığınız faktör (öldürücülük+elde edilebilirlik+kısa zaman tasarımı) ise, yakın bir zamanda öğrencinin intihar teşebbüsünde bulunabileceğinden korkuyorsanız, onu yalnız bırakmayınız. Yardım gelene kadar onunla birlikte kalarak yardımcı olunuz.

Değerlendirmeniz sonucu ortaya çıkan riskin düşük ya da yüksek olmasına göre aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz.

Düşük Seviyden Orta Seviyeye Risk :

• Yöneticiyi haberdar etmek
• Aile veya vasi ile iletişim kurmak
• İlgili kurumlara veya uzmanlara göndermek, yönlendirmek
• Yapılması gerekenleri planlı bir şekilde saptamak
• Durumu veya olayı belgelendirmek

Yüksek Risk :

• Yöneticiyi haberdar etmek
• Aile veya vasi ile iletişim kurmak
• Okul protokolüne bağlı olarak;
  • Kriz yanıt ekibi veya
  • Acil servisler ile iletişim kurmak ve yardım gelene kadar öğrencinin yanında bulunmak
  • Yapılması gerekenler planlı bir şekilde saptanmalıdır.
  • Olay belgelendirilmelidir