Eko - Teks

EKO-TEKS
Ekolojik dengeyi bozmadan ve insan ile çevre sağlığına zarar vermeden üretilebilen , kullanılabilen ve yok edilebilen tekstil ürünleridir.
Eko-Teks Niçin Kullanılmaktadır?
Tekstil ve Giyim Sektörlerinin ürünlerinde varlığı bilinen zararlı maddelerin izlenmesi standardın kullanılması ile mümkün olmuştur. Standardın kapsamı içinde yer alan testler, bugün dünyada tekstil tedarik zincirinin her kademesinde uygulanmaktadır.
Eko-Teks Standart, seçilmiş parametreleri ile tekstil tedarik zincirinin girdilerindeki zararlı maddeler sorununa dikkat çekilmiştir. Pazarların hızlı gelişiminin ürün kavramına getirdiği yenilikler, sipariş verme-teslimat süresinin kısalması, firmaları giderek artan bir ekonomik baskı altına almıştır. Tüketicilerin ürün kalitesi ve kullanım özellikleri konularında artan özellikleri konularında artan istekleri üretimde kullanılan girdilerin kontrolünün önemini giderek arttırmaktadır. Test Enstitüleri, tekstil ürünlerinin testleri ile üreticilerin üretim proseslerini destekler ve dolayısıyla insan ekolojisinde güvenliği sağlar.
Yasaklı maddeleri tanımlayan, test kriterlerini belirleyen ve ilgili limitleri saptayan kapsamlı bir belgeyi ilk defa Öko-Tex Standart 100 oluşturmuştur. Tüketiciler için oluşturdukları potansiyel riski dikkate alınarak hangi modellerin yasaklanması gerektiğini belirleme konusunda anahtar bir rol oynamaktadır. Öko-TYex Standart 100 ile getirilen gereklilikler, bazı durumlarda ülkelerin ulusal mevzuatının çok ilersinde yer almaktadır.
Öko-Tex Sertifikasyon Sistemi, insan ekolojisi bakımından optimize edilmiş ürünlerin üretim ve satışı için iyi niyet beyanının yanı sıra ürünün standardın öngördüğü kriterlere uygunluğunun saptanması için gerekli kontrollerin yapılmasını zorunlu kılması bakımından benzersizdir. Tekstil giyim ve ürünlerinde sağlık açısından risk oluşturabilecek herhangi bir zararlı maddeden tüketicileri koruma sorumluluğu , standartta aktif olarak rol alan yetkili Test enstitüleri tekstil ve giyim sektöründeki firmalar tarafından paylaşılmaktadır.

SAĞLIĞA ZARARLI OLARAK SINIFLANDIRILAN MADDELER

Öko-Tex Test Programı, günümüzde 100’ün üzerinde testten oluşmaktadır. Standart’ta yer alan konuların bir bölümü, bir çok ülkede kanun koyucular tarafından açık bir şekilde sağlık için tehlike oluşturduğu belirlenmiş maddeleri kapsamaktadır. Bunların arasında;MAK aminler, klorlu organik taşıyıcılar veya klorlu fenoller sayılabilir.
Standart’ta yer alan yasaklı pestisitlerin sayısı, 2002 yılının başında 22’den 54’e çıkarılarak Pestisit kullanımı sonucunda uzu vadede ortaya çıkabilecek ekolojik sorunlar engellenmeye çalışılmaktadır.



TEKSTİL EKOLOJİSİ
Tekstil ekolojisi dört ana alana ayrılabilir:
- Tekrar değerlendirme ve imha ekolojisi: Bu ekolojinin kapsamında tekstil ürünlerinin tekrar değerlendirilmesi ve imha edilmesi çalışmaları yer alır. Ürünleri yeniden kullanılır hale getirme, geri kazanım ve imha (ısı yardımıyla imha ve çöpe atma) ile ilgili sorunlar çözümlenmeye çalışılmaktadır.
- Performans (kullanım) ekolojisi: Performan (kullanım) ekolojisi, tekstil ürünlerinin kullanımı sırasında ortaya çıkan konularla ilgilenmektedir. Yıkama, kuru temizleme ve kullanım evrelerinin çevre üzerinde etkisi değerlendirilmektedir.
- Üretim Ekolojisi: Üretim ekolojisi, üretim proseslerinin insan ve çevre üzerindeki etkilerini ele almaktadır.İşletme güvenliği, malzeme,su ve enerji tüketimi, atık su ve atık işleme, toz ve aşırı gürültü oluşumu bu kapsamdadır.
- İnsan Ekolojisi: İnsan ekolojisi, tekstil ürünlerinin ve içerdikleri kimyasalların kullanıcılarının sağlığı ve iyi yaşam düzeylerine etkisiyle ilgilenmektedir.

SAĞLIĞA ZARARLI MADDELER

Öko-Tex Standart 100’de bulunan test parametrelerinin bir diğer grubu da alerjik boyar maddeler ve formaldehit gibi sağlık açısından risk oluşturan maddeleri kapsamaktadır. Ocak 2002’den itibaren bebeklere ait tekstil ürünlerinde izin verilen formaldehit miktarı en çok 20 ppm (milyonda bir birim) düzeyinden “n.d.” (saptanamıyor) düzeyine indirilmiştir.Yeni limit değer bu şekliyle, halen Japonya’daki mevzuatta öngörülen katı koşullarla tam örtüşmektedir.
Öko-Tex Standar’ının kapsamında bulunan ve sağlık açısından risk oluşturabilen kadminyum, civa, kurşun ve nikel gibi ağır metallerin insan vücuduna geçişi, yapay ter çözeltisi ile ekstraksiyon tekniği uygulanarak simule edilir.
Ağır metallerin elyaflara bulaşması, topraktan veya üretim sürecindeki diğer kirletici maddelerle olabilir. Diğer taraftan ağır metaller, tekstil dışı aksesuarlarda kullanılan bazı alaşımların bir bileşeni olabilir. Bu nedenle tekstil ürünleri ve aksesuarlar ağır metaller bakımından sistematik olarak test edilirler.
Metal düğmeler gibi tekstil dışı aksesuarların testlerinde, ter veya tükürük ile temas sonucunda nikelin açığa çıkma olasılığının yanı sıra aşınmaya dayanım testleri ile bu tür aksesuarların kullanım sürecine bağlı olarak aşınmaları sonucunda açığa çıkan metaryaller de değerlendirilmektedir. Bu testler, özellikle nikeli çekirdeğinde veya yüzeyinde kaplama şeklinde içeren aksesuarların üretiminde kullanılan malzemelerin güvenliğinin sağlanmasına yardımcı olmaktadır. Aksesuar uzun süre kullanılsa da nikel açığa çıkmamalıdır.

ÖKO-TEX STANDART 100 TEST KRİTERLERİ

- spesifik azo boyar maddelerde bulunan yasaklanmış MAK aminler
- kansorojen yapılı ve alerjiye neden olan boyar maddeler
- formaldehit
- pestisitler
- klorlu ve aromatik fenoller
- klorlu aromatik bileşikler
- ekstrakte edilebilen ağır metaller: Ni, Cd, Cr ve diğerleri
- renk haslıkları
- pH değeri
- ftalatlar (bebek ürünlerinde)
- organik kalay bileşikleri
- biyositler ve yanmazlık apreleri ile ilgili düzenlemeler devam etmektedir.

Dört Adımda Güven
Tekstil ürünlerinin ve aksesuarların sertifikalandırılması işlemi bir prosedür izlenerek yapılır. Bütün Eko-Tex Enstitülerinin dört aşamadan oluşan bu prosedüre uyma yükümlülükleri bulunmaktadır. Bu aşamalar aşağıda gösterilmiştir:
1.Başvuru formunun doldurulması:
Ürünlerin, zararlı maddelere karşı test edilmesini isteyen üreticilerin ilk olarak bir yazılı başvuru yapmaları gerekmektedir. Burada, test edilecek ürünler ve üretim sırasında izlenen prosesin aşamaları tanımlanmalıdır. Kullanılan boyarmaddeler, yardımcı malzemeler listelenmeli ve bunlara ait güvenlik belgeleri başvuruya eklenmelidir. Üretim sırasında Öko-Tex Standart 100 ‘e göre sertifikalandırılmış olanların sertifikalarının geçerli kopyaları da gönderilmelidir. Son olarak üretici verdiği ayrıntıların doğruluğunu teyit eden resmi bir taahhütname doldurur. Başvuru formu Test enstitüsüne ulaştıktan sonra, enstitü temsili örnekler talep eder.
2.Test:
Başvuru formu ile özgün veriler ulaştırıldıktan sonra yetkili enstitü firma için özel bir test planı hazırlar. Bu plan, kriterlerin ilgili parametrelerinin en kötü durum senaryosu dikkate alınarak kontrol edilmesinde kullanılacaktır. Başvuru formu ile özgün veriler Öko-Tex sertifikalandırma çalışmaları, tekstil zincirinin her bir aşamasında o aşama ile ilgili olarak seçilen parametrelerin test edilmesi gerektiği prensibi temel alınarak yapılmaktadır. Testlerin kapsamı belirlenen amaca, test örneğinin kendine özgü özelliklerine ve başvuru sahibinin üretim proseslerine bağlıdır. Ürünle ilgili girdiler test edildiği taktirde bitmiş ürüne Öko-Tex Etiketi kullanma hakkının verilmesi uygun olur. Üreticiler Öko-Tex 100 Sertifikalı girdilerle çalışarak maliyetlerini azaltabilirler. Eğer Sertifikalı bir ürün herhangi bir kimyasal işleme tabi tutulursa, ürünün bu işlemden sonra kriterlere uygunluğunu kontrol etmek için test edilmesi gerekir. Test prosesi sırasında çıkabilecek sorunlar, yetkili enstitü ve sertifikayı talep eden firma arasında çözümlenir. Bu şekilde, gizlilik ile ilgili hususlar sağlanırken, ürün güvencesinin korunduğu bir çalışma ile test maliyetleri minimumda tutulur. Test sonuçları, başvuru sahibine ilerde bir uzman raporu şeklinde hazırlanarak gönderilir. Rapor,ürünlerin yetkili enstitü tarafından test edildiğini belirtir ve başvuru sahiplerine ürünlerinde Öko-Tex Etiketi kullanma yetkisini vermez.
3.Sertifikalandırma:
Ürüne ait Öko-Tex Sertifikası’nın düzenlenebilmesi için başvuru sahibinin bir Uygunluk Beyanı vermesi gerekmektedir. Bu beyan ile, üretilen veya satılan ürünlerin, her zaman için test edilen örneklerle uyumlu olacağı garanti edilmektedir. Başvuru sahibi, ürün kalitesinin sorumluluğunu üstüne alır ve bunu şirketin kalite kontrol sistemine ilişkin kanıtlarını Test enstitüsüne sunar. Uygunluk Beyanı EN 45014 standardına göre ürün sertifikalandırılmasına uygundur. Uygunluk Beyanı gönderildikten sonra talep sahibi Öko-Tex Sertifikasını alabilir. Bu sertifika, test edilmiş olan ürünlere parekende satış noktalarında Öko-Tex Etiketi taşıma yetkisini verir. Bu sertifikalar Almanya ve Fransa’ da özel sertifikalandırma merkezleri diğer ülkelerde Yetkili Test Entitüleri tarafından verilmektedir.
Sektörlere göre sertifikalandırma

- Gecelik, pijama, yatak çarşafları ve şilteler %11
-Ev tekstil ürünleri %6
-Konfeksiyon ürünleri %24
-Aksesuralar %21
-Teknik tekstil ürünleri %1
-İplikler %12
-Örme ve dokuma kumaşlar %20
-Fason işletmeler %5


Kontrol: Uluslar arası Öko-Tex Birliği, verilen sertifikaların yaklaşık %10’u üzerinden yıllk kontrollerini yapmaktadır. Bu kontroller, ürün testlerinin yanı sıra önceden bir uyarıda bulunmaksızın üreticilerin rastgele kontrol edilmesini de içermektedir. Ürün testleri, son satış noktalarından parekende ürünlerden alınan temsili örnekler alınarak yapılmaktadır. Bu Kontrol Testleri, Öko-Tex Standart 100 Yönetmeliği’nin ayrılmaz bir parçası olup, yetkili test enstitülerinin, önceden bir uyarı bulunmaksızın yılda iki kez kntrol testlerini yapma yetkisi bulunmaktadır.
Yıllardır süregel ciddi uygulamalar ile “Tekstilde Güven –Zararlı Maddeleri Test Edilmiş Tekstil Ürünleri” Etiketi, dünyada saygın bir tekstil çevreci etiketi olarak kabul görmektedir. Etiket, güvenilirliğini yapılan kapsamlı testlere borçludur.

YETKİLİ TEST ENSTİTÜLERİ

Öko-Tex Birliği, son derece farklı yapıları olan çok sayıda Yetkili Test Enstitüsü’nden oluşmaktadır. Ülkelerindeki tekstil ve konfeksiyon sektörü içinde bağımsız ve tarafsız bir konuma sahip olan bu enstitüler, Öko-Tex Standart 100’ün geliştirilmesi sürecinde deneyimlerini ve test alanındaki uzmanlıklarını kanıtlamışlardır.
Viyana’da bulunan Avusturya Tekstil Araştırma Enstitüsü uzun yıllardır tekstil ürünlerindeki zararlı maddeleri test etmektedir. Bu standart, tekstil ürünlerinin insan ekolojisi bakımından güvenli olması için ilk kriterleri oluşturan öncü standarttır. ÖTN 100, zaman içersinde yapılan geliştirme çalışmaları ile Öko-Tex Standart 100 ‘ün temelini oluşturmasına yardımcı olmuştur. Avusturya Tekstil Araştırma enstitüsü(ÖTI) Hohenstein Araştırma Enstitüsü (FIH) ile birlikte Öko-Tex Birliği’nin iki kurucu üyelerinden birisidir.
Hohenstein Araştırma enstitüsü içersinde yer alan Alman Tekstil araştırma Merkezi özellikle giyim fizyolojisi alanındaki öncü çalışmalarıyla dünyada tanınmaktadır. Hohenstein Araştırma Enstitüsü, test metodolojisinin bir parçası haline gelen kriterlerin biçimlendirilmesi sürecine büyük katkıları olmuştur. Enstitü, uygulama bazlı araştırma felsefesinin sonucu olarak, Öko-Tex Standart 100’ün devam eden geliştirme çalışmalarında etkili olmuştur.
İsviçre Tekstil Test Enstitüsü, Avrupa’nın mevcut en eski tekstil test enstitüsüdür. İsviçre ile ham ipeğin geleneksel tedarikçisi olan Asya pazarı uzun süreli yakın ilişki sonucunda , İsviçre İpek Boyama Enstitüsü olarak 1846 yılında kurulmuştur. Öko-Tex Birliği’ne Şubat 1993’te katılarak üçüncü üye olmuştur.
Fransa’daki Teknoloji Merkezi iki yıl önce ITF ve CETIH enstitülerinin tekstil ve giyim sektörüne yönelik bir test merkezi oluşturmak üzere birleştirilmeleriyle kurulmuştur.
Öko-Tex Birliği, BENELÜKS ülkelerinde 50 yılı aşkın bir çalışma sürecine sahip olan Belçika Test Enstitü’sü tarafından temsil edilmektedir. Teknik tekstil ürünleri , halılar ve meşrufat malzemeleri üzerinde çalışmaktadır.
İngiltere’de bulunan İngiliz Tekstil Teknoloji Grubu’nun yanında; İtalya , İspanya, Portekiz ve İsveç’te de Öko-Tex Standartları üzerine etkin çalışmalar yapılmaktadır

Sonuç:

Günümüzde giderek artan çevresel sorunların çözümü için ekolojik hareketler başlamıştır. İnsanların temel ihtiyaçlarından birini karşılayan tekstil ürünleri sağlığa çok zararlı ürünler değildir. Ancak diğer taraftan değişen talepler ve teknolojilerin de sonucu olarak tekstil ürünlerinin üretilmeleri, kullanılmaları ve yok edilmeleri sırasında çevreye ve insanlara zarar verme tehlikesi hiç olmayan ürünler olduklarını söyleyebilmek de mümkün değildir.




Çözüm, mevcut ve potansiyel tehlikeleri, zararları “EKO - (Çevredostu) TEKSTİLLER” ile en aza indirgemeye çalışmaktır. Üretimden, kullanıma ve atılıncaya kadar geçen tüm süreci ele almak gerekir. Pamuk tarımı içinde önemi tam olarak bilinmeyen bitki koruma ilaçlarının rastgele ve keyfi olarak kullanıldığı görülmektedir. Bunların doğru ve yeterince kullanılması büyük önem taşımaktadır.
Modern çağın gereklerini yerine getirmek isteyen ülkeler, kendilerini bu yeni Ekolojik Tekstil Standartlarına uydurmak zorundadırlar. Türkiye’de AB pazarına yakın büyük tekstil üreticisi ülke olma avantajını bu konuda gerekleri yerine getirerek korumalıdır. Günümüzde eko-etiketler içinde en çok kabul gören Ekolojik Tekstil Standard 100 insan ekolojisi üzerine yoğunlaşmıştır. Ancak bundan sonraki aşama, üretim aşamasını da içine alan çok daha geniş kapsamlı bir alanı içerecektir. Konfeksiyondan geriye doğru tüm tekstil üretim adımlarında buna elyafın üretimi de dahil olmak üzere, üretimlerini yaparken, çevreyi korumak ve bunu bir sistem içinde yaptığını belgelemek zorunda kalacaklardır.

[AyTeK54]

paylaşım için teşekkürler

[Constantin]

teşekkürler