Bakır ve Bakır Alaşımları | |
BAKIR VE BAKIR ALAŞIMLARI
Bakırın teknikteki önemi daha çok, gümüşten sonra gelmesiyle, yani iyi elektrik ve ısı iletme kabiliyetinden ve atmosferik korozyona karşı dayanımındadır. Bunların dışında, bakır soğukta çok iyi şekillendirilebilir,işleme sonucu tel,boru,band ve levha haline getirilebilir. Oda sıcaklığında bile, çekilme ve dövülme kabiliyeti iyidir. Bu iyi özelliklerine karşın,talaşlı şekillendirilme kabiliyeti kötüdür ve dayanım oldukça düşüktür. Soğuk şekillendirme ile dayanım önemli ölçüde yükseltilebilir. Ayrıca alaşımlama ile de dayanım artar, fakat her katkı miktarı da elektrik ve ısı iletkenliğini olumsuz etkiler.
Geçmiş yıllarda bakır ve alaşımlarının teknikteki kullanım miktarı, demir esaslı malzemelerden sonra ikinci sırada gelmekteydi. Ancak fiyatının yüksek olması nedeniyle, bu gün başka alüminyum olmak üzere hafif metaller ve çinko alaşımları,genel konstrüksiyon malzemesi olarak daha çok tercih edilmektedir.
1. Arı bakır
Arı bakırın sınıflandırılması TS 188 de verilmişti. Bu standart iptal edilmiş yerine TS 4815, 4816, 4817, 4818 ve 4819
hazırlanmıştır.
Bakı ve bakır alaşımlarının endüstride kullanımında, üç önemli özelliği daha etkin rol oynar. Bunlardan en önemlisi olan yüksek elektrik iletkenliği dolayısıyla elektronikte, iletken tel ve şalterlerde kullanılır. İkinci önemli özelliği olan yüksek ısı iletme kabiliyetinden dolayı, ısı eşanjörlerinde bakır kantlı boru, buzdolabı yada ısıtıcılarda serpantin olarak yararlanılır. Son olarak ise üstün korozyon dayanıklılığı vardır. Bu nedenle, kimya ve gıda endüstrisinde,tesisatlarda, makine imalatında korozyona dayanıklı malzeme olarak kullanımı vardır.
Arı bakırın çekme dayanımı, alüminyumla çok düşük karbonlu demir arasındadır ve yumuşak tavlı halde iken yaklaşık olarak 200 ile 400 Mpa kadardır. Arı bakıra soğuk şekillendirme uygulandığında, şekillendirme derecesine bağlı olarak çekme dayanımı artar ve yay sertliğine ulaşıldığında yaklaşık 450 Mpa değerine ulaşır. Bu esnada, yumuşak halde 45-50 BSD olan sertlik değeri de yaklaşık 110 BSD değerine ulaşır. Ancak, yumuşak halde yaklaşık %40 olan kopma uzaması da, bu durumda %2 gibi çok düşük değerlere iner. Soğuk şekillendirme ile arttırılan dayanım ve sertlik, 400°-450° arasında yapılan yumuşak tavlama ile (şekil 1) tekrar azaltılabilir. Üretimden kaynaklanan yabancı elementler, tav sıcaklığına oldukça fala etki yaparlar.
|