II. Yüksek mahkemeler
A. Anayasa Mahkemesi
1. Kurulusu
Madde 146.- Anayasa Mahkemesi onbir asil ve dört yedek üyeden kurulur.
Cumhurbaskani, iki asil ve iki yedek üyeyi Yargitay, iki asil ve bir yedek üyeyi Danistay, birer asil üyeyi Askerî Yargitay, Askerî Yüksek Idare Mahkemesi ve Sayistay genel kurullarinca kendi Baskan ve üyeleri arasindan üye tamsayilarinin salt çogunlugu ile her bos yer için gösterecekleri üçer aday içinden; bir asil üyeyi ise Yüksekögretim Kurulunun kendi üyesi olmayan Yüksekögretim kurumlari ögretim üyeleri içinden gösterecegi üç aday arasindan; üç asil ve bir yedek üyeyi üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasindan seçer.
Yüksekögretim kurumlari ögretim üyeleri ile üst kademe yöneticileri ve avukatlarin Anayasa Mahkemesine asil ve yedek üye seçilebilmeleri için, kirk yasini doldurmus, yüksekögrenim görmüs veya ögrenim kurumlarinda en az onbes yil ögretim üyeligi veya kamu hizmetinde en az onbes yil fiilen çalismis veya en az onbes yil avukatlik yapmis olmak sarttir.
Anayasa Mahkemesi, asil üyeleri arasindan gizli oyla ve üye tamsayisinin salt çogunlugu ile dört yil için bir Baskan ve bir BaskanvekiIi seçer. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler.
Anayasa Mahkemesi üyeleri, aslî görevleri disinda resmî veya özel hiçbir görev alamazlar.
2. Üyeligin sona ermesi
Madde 147.- Anayasa Mahkemesi üyeleri altmisbes yasini doldurunca emekliye ayrilirlar.
AnayasaMahkemesi üyeligi, bir üyenin hâkimlik mesleginden çikarilmayi gerektiren bir suçtan dolayi hüküm giymesi halinde kendiliginden; görevini saglik bakimindan yerine getiremeyeceginin kesin olarak anlasilmasi halinde de, Anayasa Mahkemesi üye tamsayisinin salt çogunlugunun karari ile sona erer.
3. Görev ve yetkileri
Madde 148.- Anayasa Mahkemesi, kanunlarin, kanun hükmünde kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Içtüzügünün Anayasaya sekil ve esas bakimlarindan uygunlugunu denetler. Anayasa degisikliklerini ise sadece sekil bakimindan inceler ve denetler. Ancak, olaganüstü hallerde, sikiyönetim ve savas hallerinde çikarilan kanun hükmünde kararnamelerin sekil ve esas bakimindan Anayasaya aykiriligi iddiasiyla, Anayasa Mahkemesinde dava açilamaz.
Kanunlarin sekil bakimindan denetlenmesi, son oylamanin, öngörülen çogunlukla yapilip yapilmadigi; Anayasa degisikliklerinde ise, teklif ve oylama çogunluguna ve ivedilikle görüsülemeyecegi sartina uyulup uyulmadigi hususlari ile sinirlidir. Sekil bakimindan denetleme, Cumhurbaskaninca veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin beste biri tarafindan istenebilir. Kanunun yayimlandigi tarihten itibaren on gün geçtikten sonra, sekil bozukluguna dayali iptal davasi açilamaz; def'i yoluyla da ileri sürülemez.
Anayasa Mahkemesi Cumhurbaskanini, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargitay, Danistay, Askerî Yargitay, Askerî Yüksek Idare Mahkemesi Baskan ve üyelerini, Bassavcilarini, Cumhuriyet Bassavcivekilini, Hâkimler ve Savcilar Yüksek Kurulu ve Sayistay Baskan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayi Yüce Divan sifatiyla yargilar.
Yüce Divanda, savcilik görevini Cumhuriyet Bassavcisi veya Cumhuriyet Bassavcivekili yapar.
Yüce Divan kararlari kesindir.
Anayasa Mahkemesi, Anayasa ile verilen diger görevleri de yerine getirir.
4. Çalisma ve yargilama usulü
Madde 149.-(Ek ve degisiklik : 03.10 2001 – 4709/33 md.) Anayasa Mahkemesi, Baskan ve on üye ile toplanir, salt çogunluk ile karar verir. Anayasa degisikliklerinde iptale ve siyasî parti davalarinda kapatilmaya karar verebilmesi için beste üç oy çoklugu sarttir.
Sekil bozukluguna dayali iptal davalari Anayasa Mahkemesince öncelikle incelenip karara baglanir.
Anayasa Mahkemesinin kurulusu ve yargilama usulleri kanunla; mahkemenin çalisma esaslari ve üyeleri arasindaki isbölümü kendi yapacagi içtüzükle düzenlenir.
Anayasa Mahkemesi Yüce Divan sifatiyla baktigi davalar disinda kalan isleri dosya üzerinde inceler. Ancak, gerekli gördügü hallerde sözlü açiklamalarini dinlemek üzere ilgilileri ve konu üzerinde bilgisi olanlari çagirabilir (Ek cümle: 23/7/1995 – 4121/14 md.) ve siyasî partilerin temelli kapatilmasi veya kapatilmasina iliskin davalarda, Yargitay Cumhuriyet Bassavcisindan sonra kapatilmasi istenen siyasî partinin genel baskanliginin veya tayin edecegi bir vekilin savunmasini dinler.
5. Iptal davasi
Madde 150.- Kanunlarin, kanun hükmündeki kararnamelerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi Içtüzügünün veya bunlarin belirli madde ve hükümlerinin sekil ve esas bakimindan Anayasaya aykiriligi iddiasiyla Anayasa Mahkemesinde dogrudandogruya iptal davasi açabilme hakki, Cumhurbaskanina, iktidar ve anamuhalefetpartisi Meclis gruplari ile Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayisinin en azbeste biri tutarindaki üyelere aittir. Iktidarda birden fazla siyasî partinin bulunmasi halinde, iktidarpartilerinin dava açma hakkini en fazla üyeye sahip olan parti kullanir.
6. Dava açma süresi
Madde 151.- Anayasa Mahkemesinde dogrudan dogruya iptal davasi açma hakki, iptali istenen kanun, kanun hükmünde kararname veya içtüzügün Resmî Gazetede yayimlanmasindan baslayarak altmis gün sonra düser.
7. Anayasaya aykiriligin diger mahkemelerde ileri sürülmesi
Madde 152.- Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanunveya kanun hükmünde kararnamenin hükümlerini Anayasaya aykiri görürse veyataraflardan birinin ileri sürdügü aykirilik iddiasinin ciddî oldugu kanisina varirsa, Anayasa Mahkemesinin bu konuda verecegi karara kadar davayi geri birakir.
Mahkeme, Anayasaya aykirilik iddiasini ciddî görmezse bu iddia temyiz merciince esas hükümle birlikte karara baglanir.
Anayasa Mahkemesi, isin kendisine gelisinden baslamak üzere bes ay içinde kararini verir ve açiklar. Bu süre içinde karar verilmezse mahkeme davayi yürürlükteki kanun hükümlerine göre sonuçlandirir. Ancak, Anayasa Mahkemesinin karari, esas hakkindaki karar kesinlesinceye kadar gelirse, mahkeme buna uymak zorundadir.
Anayasa Mahkemesinin isin esasina girerek verdigi ret kararinin Resmî Gazetede yayimlanmasindan sonra on yil geçmedikçe ayni kanun hükmünün Anayasaya aykiriligi iddiasiyla tekrar basvuruda bulunulamaz. |