Hidrokarbonların Krakingi İle Elde Edilmeleri : Kraking reaksiyonları ile düşük karbonlu hidrokarbonlar yanında alkenler elde edilir.
Burada,
n = m + p dir.
Alkenlerin Reaksiyonları
Doymamış hidrokarbonlar olduklarından katılma reaksiyonları vererek değişik gruplar içeren alkanları oluştururlar. Hidrojen katılması halinde normal alkanlar oluşurlar. Başka gruplar katılınca alkanların türevleri oluşur.
Eten 1,2-Dibrom etan
Katılma Reaksiyonları
Hidrojen Katılması :
Halojenlerin Katılması : Endüstriyel önemi olan dihalojen bileşiklerinden brom ve klor bileşikleri oda sıcaklığında oluşabilirken flor ve iyot bileşikleri oda sıcaklığında oluşamaz. Flor çok reaktif, iyot ise az reaktif olduğundan özel şartlar gerektirir.
Katılma reaksiyonlarında katılacak grupların yerlerinin belirtilmesi oldukça önemlidir. Bu amaçla Markovnikov kuralından yararlanılır.
Markovnikov Kuralı : Doymamış hidrokarbonların yapısına bağlı olarak katılma reaksiyonuna giren ve hidrojen içeren değişik gruplu bileşiklerin (HX, H2O, H2SO4 v.s.) hidrojeni, çift bağ içeren karbonlardan hangisi daha fazla hidrojen içeriyorsa o karbona, diğer grup ise öteki karbona bağlanır.
Alkenlere Su Katılması : Alkol üretiminin en ucuz yolu olabilen bu reaksiyon aşağıdaki gibidir.
Eten Etanol
Bu reksiyonda katalizör olarak konsantre H2SO4 veya H3PO4 kullanılır.
Sülfürik asit, hipoklorik asit, hidroklorik asit gibi bileşikler de alkenlerle katılma reaksiyonları verirler.
Alkenlerin hidrojenleri halojenlerle yer değiştirme reaksiyonları da vermektedir. Bu reaksiyonlardan daha sonra söz edilecektir.
Oksidasyon Reaksiyonları : Alkenlerin yükseltgen olan maddelerle reaksiyonu sonucunda aldehitler oluşmaktadır.
Propen Asetaldehit Formaldehit
Bazı yükseltgenler bu yükseltgenme kademesini daha da ileri götürerek organik asitlerin oluşumunu sağlarlar.
Polimerizasyonu : Alkenler komşu molekülleri ile aradaki bağlarının açılmasıyla daha yüksek molekül ağırlıklı bileşikleri oluşturabilirler. Bu reaksiyonlardan daha sonra söz edilecektir.
Dienler : Yapısında iki çift bağ içeren bileşiklerdir. Bunlar normal alken reaksiyonlarını verirler. Ancak katılma reaksiyonları kademeli olup değişik ürünlerin oluşması mümkündür
Bu katılmalardan 1, 4 katılması polimerizasyon reaksiyonları için önemli olan reaksiyondur. Çift bağların yeri karbon numaraları ile belirtilmektedir
H2C = CH - CH = CH2
1, 3 Bütadien
1, 3 Bütadien sentetik kauçuk yapmak üzere geniş ölçüde kullanılır.
İsopren ve kloropren sentetik kauçuk yapımında kullanılmaktadır.
Alkinler
Alkinler alkenlerin elde edilme yöntemlerine benzer olarak elde edilirler. Alkinlerin ilk üyesi olan asetilen özel adı verilen etin kalsiyum karpit üzerine suyun etkisiyle elde edilmektedir. Asetilen kaynağı adı ile bilinen genelde tamircilerde kullanılan asetilen, karpit üzerine su ilave edilerek üretilir. Bu şekilde üretilen asetilenin oksijenle yakılması sonucu yüksek sıcaklık elde edilerek kaynak işlemleri gerçekleşir.
Bu reaksiyondan anlaşılacağı gibi asetilenin elde edilmesinde hammadde olarak kireç, kok ve su kullanılmaktadır. Elde edilen asetilenden ise diğer birçok önemli organik maddeler elde edilebilmektedir. Asetilenin elde edilişi aşağıdaki reaksiyonlarla gerçekleşir.
Asetilen diğer birçok endüstriyel maddelerin ilkel maddesi olduğundan oldukça önemlidir.
Reaksiyonları
Asetilen doymamış olduğundan çeşitli katılma reaksiyonları vermektedir. Asetilene su, alkol, HCN, bir molekülü diğerine katılarak dimerleşme olayı görülür.
Vinilasetilen
CH2 = CH- grubuna vinil grubu adı verilmektedir.
CH2 = CH -CH º CH + HClàCH2 = CCl - CH = CH2
Kloropren
|