Dördüncü rakami üçüncüsünden bir nokta ile ayrilan dört rakamli bir simge kullanilir. Bunlar Tablo 3’ de verilmistir.
1xx. – için ikinci ve üçüncü rakamlar alüminyumun % 99.00 dan sonra arilik derecesini belirler.
Son rakam 0 ise bu parça dökümleri; 1 ise ingotlari; 2 ise incelmis ingotlari belirtir. Rakamlarin önünde bir x varsa bu, alasimin deneme asamasinda oldugunu belirtir. Rakamlarin önüne A harfi konmussa bu o alasimin orijinal alasim sartnamesinden farkli oldugunu gösterir.
2 xx.x – 9 xx.x arasindakilerde ise ikinci ve üçüncü rakamlar yalnizca bir siralama sayisini olusturur.
ALÜMINYUM DÖKÜM ALASIMLARININ TANITILMASI
Alüminyum – Bakir alasimlari
Alüminyum kum dökümü endüstrisi, yaklasik olarak % 8 bakir ihtiva eden bir alasimin kullanilmasi ile gelismistir. Fakat günümüzde bu alasimin yerini hemen hemen tamamen, bakira ilaveten belirli miktarlarda demir, çinko, silisyum, nikel vs. ihtiva eden alasimlar almistir. Bu suretle dökümün yalniz kalitesi degil, fakat ayni zamanda mukavemet ve islenebilme hususiyetleri de islah edilmis olur.
Bu alasimlardan ikisinin mekanik özellikleri Tablo 4’ de verilmistir.
1 No’ lu dökümün bilesimi % 8 bakir, % 1 demir, % 1,2 silisyumdan ibarettir. 2 No’ lu döküm ( Y – alasimi ) % 4 Cu, % 2 Ni, % 1,5 Mg ihtiva eder.
Y – alasimi, ( nikel ilavesinden ötürü ) yüksek sicakliklarda gerilime mukavemet etmesi sebebiyle ilgi çekicidir. Bu sonuncu elementin alasima ilavesiyle Tablo 4’ te belirtilen mekanik özelliklerde saglanan büyük kazanci nazari itibare almak icab eder. Piston imalinde genis ölçüde Y – alasimi kullanilir.
Alüminyum – Silisyum Alasimlari
Silisyum ihtiva eden alasimlar, yüksek akiskanliklari sebebiyle, iyi döküm özelliklerine sahiptirler ve bu sebepten ötürü dizayn bakimindan karisik olan parçalarin dökümünde kullanilabilirler. Bu alasimlarin mukavemetleri atmosfer etkilerine karsi da yüksek oldugundan, mimari ve dekoratif dökümler imalinde büyük deger tasirlar. % 5 silisyum alasimlar daha ziyade dekoratif gayeler için kullanilir. Bu alasimlarin çekme mukavemeti ve emniyet gerilmesi, alüminyum – bakir alasimlarina kiyasla daha düsük oldugu halde süneklik ve darbeye karsi mukavemetleri daha yüksektir. % 10 ila 13 nispetinde silisyum ihtiva eden alasimlarinda genis ölçüde kullanilma sahasi mevcuttur Alasim, özel bir döküm teknigi uygulanmadan döküldügü takdirde gevrek ( kirilgan ) ve iri kristalli bir yapiya sahip olur. Fakat küçük miktarlarda (%0,05 mertebesinde) metalik sodyum veya kalsiyum ilavesiyle yüksek mukavemet, süneklik ve ince kristalli yapiya sahip dökümler elde edilebilir. Bu islem “ modification ” olarak adlandirilir. Yüksek silisyumlu dökümler içten yanmali motorlarda, vites kutularinda, silindir ve karterlerde ve nikel gibi metallerin ilavesiyle de piston imalinde kullanilir.
Alüminyum – Magnezyum Alasimlari
Bu guruptaki alasimlarin deniz suyu etkilerine karsi yüksek direnç gösterirler, çekme mukavemetleri yüksektir, süneklik ve islenebilme özellikleri çok iyidir. Bununla beraber bu alasimlar bu alasimlar nispeten güç dökülürler ve döküm esnasinda oksidasyonu önlemek için özel bir islemin tatbikini gerektirirler. % 10 nispetinde magnezyum ihtiva bir alasimi, isil islemin tatbikinden sonra, bütün alüminyum döküm alasimlari içinde çekme mukavemeti, uzama ve darbeye karsi mukavemet bakimindan en yüksek özellige sahiptir.
Al – Zn – Cu – Si Alasimlari
Ikili Al – Zn alasimlari sicak gevreklik özelliginden dolayi pek kullanilmazlar. Ancak Cu ile birlikte kullanilirlar. Sicak gevreklik ve yüksek katilasma çekmesinden dolayi, pres dökümler için uygun degildir. Orta derecede dayanç ve esnemezlik özelligi gerektiren üretimlerde kullanilir. Yeni gelismis alasimlarin bilesiminde Si’ de vardir. Bunlar elektrik aygitlari, tasit parçalari ve aygit kutularinda kullanilir. |