ALÜMINYUM ISLEME ALASIMLARI
Alüminyum islem alasimlarindan çesitli profiller, yuvarlaklar, tel, boru, vb. ürünler ile saç, levha ve folyo gibi yassi ürünler üretilir.
Alüminyum islem alasimlari için dünyada en yaygin olarak kullanilan simgeleme Amerikan Standartlar Birligi (ASA) tarafindan belirlenendir. Bu sistem en yalin sekilde Tablo 5’ açiklandigi gibi dört rakamdan olusmustur.
Dört rakamli sayisal simgenin ilk rakami hangi temel alasim elementini içeren alüminyum alasimi oldugunu belirtir. 1 XXX dizisi ari alüminyumu ( % 99.00 ) belirtir. Son iki rakam % 99 degerinin noktadan sonraki rakamlarini belirtir. Soldan ikinci rakam ise özel olarak denetlenen katiski ( empürite ) elementlerin sayisini belirtir ve 1’ den 9’ a kadar degisebilir. 2 XXX’ den 8 XXX’ e kadar olan alüminyum alasimlarinda ilk rakam alasim türünü ikinci rakam degisimleri (modifikasyon) simgeler, son iki rakamin özel bir anlami yoktur. Alasimi dizideki diger alasimlardan ayiran sira numarasi gibi kullanilir.
Bu alasimlarin “ islem” ( temper ) durumlarini belirtmek için de harfler ve rakamlar kullanilir, temel islem durumu bir harf, bu islemin çesitli degisimleri ise bir rakam ile gösterilir. Bu islemin degisimleri Tablo 6’ da gösterilmektedir.
Isleme alasimlari isil islemin tatbiki ile degil fakat soguk islemle mukavemet kazananlar ve isil isleme tabi tutulanlar olmak üzer iki gruba ayrilirlar. Ikinci grup, birinciye nispeten daha fazla sayida ilave element ihtiva eder.
ALÜMINYUM ISLEME ALASIMLARININ TANITILMASI
Alüminyum – Bakir Alasimlari
Bu grup, farkli yüzdelerde magnezyum ve manganez ihtiva eden bakirin baslica alasimlandirici element oldugu yüksek mukavemet alasimlarini içine alir. Düralümin, alüminyum alasimlari içinde en iyi bilinendir. Düralümin’ in bilesimi, % 3,5 – 4,5 bakir, % 0,5 Mg, % 0,5 Mn ve az miktarda silisyum ve demirden ibarettir. 1906 yilinda Almanya’ da kesfedilen alasimin ismi, ilk defa istihsal edilen sehrin adina ( Düren ) izafeten verilmistir. Düralümin, isil isleme tabi tutulabilecek alasimlar içinde kesfedilenlerin ilki olmasi ve yaslanma serlesmesi olayinin ( Bir alasim, normal oda sicakliginda dört veya bes gün müddetle birakilacak olursa mukavemet ve sertliginde kendiliginden önemli bir artis meydana gelir. ) ortaya çikmasina ön ayak olmasi sebebiyle büyük önem kazanmistir.
Düralümin tipi alasimlar ( bilhassa plaka halinde olanlar ) yüksek mekanik özelliklere sahip olmalarina ragmen korozyona karsi düsük mukavemet gösterirler. Bununla beraber bu mahzur, “ kaplama ” (cladding ) diye bilinen içlem vasitasiyla giderilmistir. Bu islem, muhafaza vazifesi görecek inde bir saf alüminyum tabakasini haddeleme yolu ile düralümin plakasinin her iki tarafina kaplamaktan ibarettir. Alüminyum kaplamanin kalinligi, toplam plaka kalinliginin % 10’ u civarindadir. Alüminyum kaplamali alasim plakalari genis ölçüde uçak endüstrisinde kullanilmaktadir. Alüminyum kaplama islemi, diger metalleri de ayni sekilde kullanacak tarzda inkisaf ettirilmistir. Aslinda bakir eksikliginin giderilmesi için gelistirilen bakir kaplamali alüminyum, her iki metal özelliginin de arzu edildigi yerlerde kendine tatbik sahasi bulmustur. Bakir, her ne kadar püskürtme veya galvano teknik ( elektrik yolu ile kaplama ) yolu ile alüminyuma tatbik edilebilirse de, en iyi sonuçlar kaplama islemi sonunda elde edilmistir. Tek tarafli kaplama için kullanilacak malzemede genellikle % 80 Al ve % 20 Cu orani muhafaza edilir, halbuki çift tarafli kaplamada en çok kullanilan oranlar 5 / 90 / 5 ve 10 / 80 / 10 dur. Bu islemin en genis tatbik sahasi elektrik endüstrisindedir. Zira alüminyum iletken olarak kullanildiginda, belirli bir merhalede bakir ile birlesmek zorundadir. Böyle bir durum ise elektro kimyasal korozyon imkanini ortaya çikarir.
Tek tarafli kaplanmis metal rondela kullanmak suretiyle, bakirin alüminyumla olan ek kismi rondela içinde kalmis ve dolayisiyla paslandirici ( korrozif ) etkenlerden uzaklasmis olur.
Tek tarafli kaplanmis malzemenin diger bir kullanilis yeri de su borulu kazanlardir. Burada borunun bakir kapli kismi suya ve sülfürlü ( kükürt yüklü ) baca gazlarina karsi mukavemeti yüksek olan alüminyum kapli kisim da atese dönük olarak kullanilir. Çeligin sertlik, darbeye karsi dayaniklilik ve mukavemet özelliklerini, alüminyumun düsük yogunluk, yüksek elektrik iletkenligi ve korozyona karsi mukavemet özellikleri ile bir araya getirmede elde edilecek faydalar asikardir. Bu durum çeligin çift tarafli olarak alüminyumla kaplanmasi neticesi gerçeklestirilmis ve elde edilen malzeme “Feran” olarak adlandirilmistir. Malzeme yüksek sicakliklarda mukavemetini muhafaza etmis ve nakliye, radyo ve elektrik endüstrisinde kendine bir çok tatbik sahasi bulmustur. Al – Cu denge diyagrami Sekil 2’ de verilmistir. |