ALÜMINYUM ÖN ALASIMLARININ TANITILMASI
Al – Be Ön Alasimlari :
Magnezyumlu alüminyum alasimlarina katilan 10 – 3 PPM berilyum sivi alasimin oksitlenmesini ve ocak kayiplarini azaltmaktadir. Ön alasim genellikle Al – 5 % Be oranlarinda hazirlanmaktadir.
Al – Cr Ön Alasimlari :
Krom Al – Mg, Al – Mg – Si ve Al – Zn gurubu alasimlarda 0,1 – 0,3 % oranlarinda kullanilmaktadir.
Krom alüminyum alasimlarinda iç yapida az çok esit araliklarla daginik olarak çökelmis bir faz olusturarak alasimi sertlestirmektedir.
Al – Fe Ön Alasimlari :
Alüminyum alasimlarina demir sertlestirici bir özellik vermektedir. Demirin çözünürlügü az olup oda sicakliginda % 0,003 ve ötektik sicakliginda % 0,05 oraninda çözülmektedir. Bu nedenle demir alüminyum içinde Al3Fe çökeltisi halinde bulunmaktadir.
Demir ayni zamanda alüminyum alasimlarinin yüksek sicakliklara dayanimini artirmaktadir. Al – Mn alasimlarina katilan % 0,5 - % 6 demir kristallesmede tane yapisinin daha küçük olmasini saglamaktadir.
Yüksek basinçli döküm alasimlarinda % 1 oranindaki demir Al – Si alasiminin çelik kalip yüzeylerine yapismasini önlemektedir.
Al – Mg Ön Alasimlari :
Al – Mg – Si alasimlarinda % 0,6 oranindaki magnezyum isil islem sonucu Mg2Si fazi olusturarak alasimin sertlesmesini saglamaktadir. Ayrica Al – Cu alasimlarinda Al2CuMg, Al – Zn alasimlarinda MgZn2 fazlari da isil islem sonrasi alasimin sertlesmesini saglamaktadir.
Al – Mn Ön Alasimlari :
Mangan alüminyum Ametal içinde Al6Mn metaller arasi bilesigini olusturmakta ve alasimin mekanik özellikleri ve korozyon dayanimi artmaktadir.
Al – Si alasimlarinda % 0,2 – 0,4 Mn ilavesi ile yapida bulunan demirin sebep oldugu kirilganlik azaltilmaktadir.
Al – Ni Ön Alasimlari :
Nikel Al – Mn, Al – Cu ve Al – Si alasimlarinda çözünmeyen metaller arasi bilesikler olusturarak bu alasimlarin yüksek sicakliklara dayanimini artirmaktadir.
Al – Si Ön Alasimlari :
Alüminyum silisyum alasimlari en çok kullanilan döküm alasimi olup isil islemle serlik ve dayanim artirimi için magnezyum ilavesi yapilmaktadir. Burada Mg2Si çökelerek sertligi saglamaktadir.
Alüminyuma katilan silisyum alasimin yüzde uzama katsayisini azaltirken mekanik özelliklerini arttirmaktadir. Silisyum ayrica alasimin dökülebilirligini de artirmaktadir.
Al – Ti ve Al – Ti – Bo Ön Alasimlari :
Döküm alasimlarinda titanyum katkisi sivi alasimin kontrollü katilasmasi ve tane büyüklügünün istenilen sinirlarda tutulabilmesi açisindan büyük önlem tasimaktadir.
Titanyumun alüminyum alasimi içindeki konsantrasyonu % 0,15 astiginda TiAl3 aktif çekirdek olusturucu bilesikler meydana gelmektedir. Titanyum konsantrasyonu % 0,15’ in altinda kalirsa bu durumda tane inceltme islemi gerçeklesmekte ve alasimin mekanik özellikleri artmaktadir.
Al – Cu Ön Alasimlari :
Alüminyum bakir alasimlarinda Al2Cu ve Al2CuMg fazlari alasima sertlik ve yüksek sicakliklarda mekanik özelliklerin devamliligini saglamaktadir. Al – Mg – Si alasimlarinda bakir katkisi ile sertlikte ve mekanik özelliklerde ek bir artis saglamaktadir.
Al – Zr Ön Alasimlari :
Al – Cu, Al – Mg, Al – Mg – Si ve Al – Zn gurubu alasimlara % 0,05 – 0,20 oraninda katilan zirkonyum bu alasimlarin yüksek sicakliklara dayanimini artirmaktadir.
Al – Li Ön Alasimlari :
Lityum alüminyum içinde yüksek çözünürlüge sahiptir. Ayrica Al3Li fazi sertlik ve dayanimi artirici bir etki yapmaktadir. Lityum en hafif metal oldugu için alüminyumla yaptigi alasimlarda özgül agirlik azalmakta ve özellikle uçak sanayinde kullanim üstünlügüne sahip bulunmaktadir. Al – Li ön alasimlarinda lityum % 5 – 10 oranlarinda hazirlanmaktadir.
Al – Sr – Si Ön Alasimlari :
% 9 – 12 silisyumla alüminyum alasimlarinin sürekli silisyum inceltme islemleri alasima % 0,01 – 0,05 konsantrasyonda stronsiyum verecek Al – Sr – Si ön alasimi ile saglanmaktadir. Stronsiyumun silisyumu sürekli inceltme islemi yeniden eritmelerde de etkili olmasi bakimindan önemli bir kullanim kolayligi getirmektedir.
Döküm alasimlarina katilan stronsiyum Al – Fe – Si, Al – Fe – Mn gibi metaller arasi bilesiklerin dagilimini düzenleyerek alasimin talasli imalat özelliklerini gelistirmektedir.
Al – Sb Ön Alasimlari :
% 9 – 12 silisyumlu alüminyum alasimlarinda % 0,8 – 0,40 antimuon konsantrasyonu silisyumun sürekli modifikasyonunu saglamaktadir. Antimuon alüminyum silisyum alasimlarinda lamelli bir yapi olusturmaktadir.
Antimuon alasim içinde sodyum ve stronsiyum bulundugunda alasimin yapisini bozmasi sebebiyle bu ön alasimli alüminyumlarin birbirlerine karistirilmamasina büyük özen gösterilmelidir.
Alüminyum ön alasimlari alüminyum alasimlarinin kalitesini gelistirmek için yararlanilabilecek en önemli imkanlardan bir tanesidir. Alasimin analizinin hassas limitler içinde tutulmasindan, doku ve dagilimin düzenlenmesine kadar ön alasimlar etkili olmaktadir. Alüminyum alasimlarinda ki silisyumun ön alasimlarla sürekli inceltilebilmesi de üretim kalitesini arttiran önemli bir faktördür.
Ön alasimlar ayrica ekonomik açidan alasim maliyetini azaltmakta ve kalite güvenirliligi saglamaktadir.
|