Çelikte Kobalt
Diğer ana maddelerin aksine kobalt iç yapıya fazla bir etki yapmaz. Kobalt çeliğin kritik soğuma hızını yükseltir, yani sertleşme derinliğini azaltır. Kobalt çeliklerin manyetik özelliklerini iyi şekilde etkiler. İçerisinde %5-40 kobalt bulunan çelikler daimi mıknatıs yapımında kullanılırlar. Kobalt çelikleri iri tane yapımına karşı koyar. Bundan dolayı kobalt çelikleri aşırı ısınmaya karşı hassas değildir.
Çelikte Wolfram
Kıymetli bir katık maddesidir. Demirle birleşerek Fe3WC karbürünü meydana getirirler. Basit wolfram karbürü WC arzu edilmez.Çelikte sertliği artırıcı olan wolfram demir karbür bileşiğidir. Bu karbr aynı zamanda çelikte yüksek kesme özelliğini meydana getirir. Wolfram çeliğin soğuma hızını çok düşürür,yani dönüşmeyi çok yavaşlatır. Bu sebeple wolframlı çelikler çok az sertleşir. Çelikteki wolfram miktarına bağlı olarak karbon miktarını da artırmak gerekir. Aksi taktirde çelikteki wofram karbonla birleşerek demiri karbonsuz bırakır. İçerisinde %0,5-0,8 C ve %4-7 Wolfram bulunan çelikler daimi mıknatıs yapımında kullanılırlar.
Wolfram çeliği tava karşı dayanıklı yapar. Bu yüzden kesici kalemlerin yapımında kullanılırlar. Bileşiminde %0,7 C ve %18 Wolfram , %4 Krom ve %1 Vanadyum bulunan çelikler hava çelikleri adını alırlar. Genellikle takım çelikleri %1-2 W , %0,5 Cr ve %2 V ihtiva ederler. Bileşiminde %4-9 arasında Wolfram bulunan çelikler sıcak iş kalıplarının yapımında kullanılırlar.
Çelikte Molibden
Molibden çeliklere her zaman Cr ve Ni ile beraber katılır. Çeliğin akma sınırını ve dayanımını yükseltir. % uzamasını ve kesit daralmasını düşürmekle beraber elastikiyetini belirle bir sınıra kadar muhafaza eder. Çeliğin tav dayanımını artırır. Gevrekliği ortadan kaldırır. Molibden çeliklerin sürekli mukavemetini iyileştirir. Molibdenli çelikler aşırı ısınmaya karşı hassa değildir genellikle çeliklere %0,15-50 arası molibden katılır. Molibdenli çelikler özlü olduğu için vuruntulu yerlerde kullanmaya elverişlidir.
%0,2 Mo ve %1,2-2 Ni bulunan çelikler sementasyon işlerine elverişlidir. Basit molibdenli çelikler uçak, diesel motorları ve başka imalat maksatları için kullanılmaktadır.
Çelikte Vanadyum
En önemli katık elemanlarından birisi de vanadyumdur. Çelikteki çok az miktardaki vanadyum çeliğe büyük etkide bulunmaktadır. Vanadyum çeliğin dönüşme noktasını yükseltir. Bu yüzden vanadyumlu çelikler daha yüksek sıcaklıklarda ısıl işlemlere tabi tutulurlar.
Vanadyumun karbür yapıcı özelliği vardır. Çelikte artan vanadyum miktarına bağlı olarak karbon miktarı da artmalıdır. Çeliğin özlülüğünü yükseltir. Darbeli ve vuruntulu çalışan makine parçalarının yapımına elverişlidir. Dayanımı ve akma sınırını yükseltir. Buna karşılık % uzamayı düşürmez. Çeliği aşırı ısınmalara karşı hassaslaştırır. Vanadyum çeliklerin ısı mukavemetini yükseltir. Çeliğin kesme özelliğini yükseltir. Basit vanadyumlu çelikler nadiren ve genellikle kromla birlikte kullanılır. Vanadyum hava çelikleri için önemli bir alaşım elemanıdır. İçerisine %0,15-0,5 arasında vanadyum bulunan çelikler yüksek dayanıma sahiptir ve tezgahlarda kolay işlenebilecek özellikte olurlar.
|