KURTULUŞ SAVAŞI DÖNEMİ
Hüdavendigâr Vilayeti Merkezliğini yapan Bursa'da XX. yüzyılın başlarında l.Dünya Savaşının getirdiği çok yönlü çöküntü devam ediyordu. İzmir'deki Yunan İşgali (1919) sırasında Bursa'da Albay Bekir Sami komutasında 56.Tümene ait birlikler bulunuyordu. Birlik Komutanı ve kent aydınları 1919 Setbaşı'nda Reddi İlhak Cemiyeti'ni kurdular. Sonradan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adını alan bu kuruluş, kısa zamanda ilçelerde de örgütlendi.
İstanbul hükümeti ise Bursa'daki bu gelişmelere karşılık İsmail Bey'i vali tayin etti. Yeni vali, subay ve Milli Mücadelecileri, kurdurduğu gizli örgüt kanalı ile tesbit ettirip yakalatmaya başladı. Bu tutumu Bursa aydınlarınca lanetlenen vali baskılar sonunda bu görevinden alınarak, yerine Nemrut Mustafa Paşa atandı. Fakat onun tutumunun daha sert olması üzerine Bursa'dan sürüldü. Bu arada Bursa ve çevresinde Anzavur Ahmed'in ayaklanmaları büyük yaralar açtı. Fakat Kuvâyî Milliye kuvvetlerince bastırıldı.
1920 yılında Ankara hükümeti çok önem verdiği Bursa'ya Hacim Muhittin Bey'i vali olarak gönderdi. Fakat bu arada Yunan saldırısını desteklemek gayesiyle İngilizler Mudanya, Gemlik ve Karamürsel'e asker çıkardılar. Nitekim destek gören düzenli Yunan birlikleri Balıkesir'i bir gün sonra da Karacabey ve Kirmastı'yı aldıIar.Kuvâyî Milliye güçlerinin Apolyont yöresindeki müdafaa hatları, güçlü düşman karşısında büyük varlık gösteremedi. Tüm birlikler ve malzeme İnegöl'e kaydırılarak Bursa boşaltıldı ve 8 Temmuz 1920'de kent işgale uğradı. Bursa'nın düşman eline geçmesi büyük yankılar uyandırdı. Bursa İşgalinin ilk zamanlarında halk üzerinde bir baskı olmadı. Fakat Yunan ordusunun ard arda savaşlarda yenilgiye uğraması üzerine Bursa'da sansür, ev aramaları, haksız cezalandırmalar, Anadolu'ya gidiş ve ticaret yasaklandı.
30 Ağustos Meydan Savaşı'nda bir daha unutmayacakları şekilde perişan olan düşman birlikleri geri çekilirken baskı ve yağmacılığı, yakıp yıkmayı ihmal etmiyordu. Bursa'nın da baştan başa yakılacağı haberi Türkler ve azınlıkların hemen tümünün kenti boşaltmasına neden oldu. 3.Kolordu, Şükrü Naili Paşa komutasındaki birlikleriyle Bursa'ya yürüdü. 1.Tümenin süvarileri 9 Eylül'de Yunan direnişini birkaç yerinden aşarak 10 Eylül gecesi şehrin güneyine girdi. Sabahın erken saatlerinde ise güzel Bursa tahribe uğramasına fırsat verilmeden hakiki sahibine tekrar kavuştu.
Bursa Belediye Binası karargah yapılarak, kentte düzen sağlandı. İşgal sırasında düşmanla işbirlikçilik edenler tek tek yakalanarak adalete teslim edildi. Bursa düşman işgalinden 11 Eylül 1922'de kurtarıldı.
Bursa, verimli topraklarından elde edilen ürünlerle Cumhuriyetin ilk yıllarında bir tarım kenti görünümündeydi. Geleneksel imalatı ipekti. Son 25 yıldır Türkiye'nin tekstil ve otomotiv sanayilerinin merkezi olmayı başardı. |