Böylece Çinlilerin en tesirli korunma tedbirini aldıklarına kanaat getirdikleri sırasında iki mühim hadise vukua geldi. Çin’de uzun müddet dirayetli imparatorlar yetiştiren sülalelerinin kullanılması ve Hun devletinin başında Mo-tun (veya mao-tun, mav-dun eski okunuşlar: Moduk, Mo- te, me-te)’un çeşmesi (M.Ö.209)
Mo-tun kendi oğlunu tanta getirmeyi tasarlayan üvey anasının teşviki ile babası T’u-mon tarafından tahttan mahrum bırakılması teşebbüsü karşısında emrindeki demir disiplin altında yetiştirdiği on bin atlı ile katıldığı bir sürek avınta T’u-mon’ı öldürerek Hun hükümdarlığı ilan edildi. (M.Ö.209-174) ve Hun dilinde imparator demek olup sonsuz genişlik, yücelik, ululk manasına geldiği belirlenen ve Asya Türk devletlerinde 6 asır kadar kullanılan Tonhu (Türlü okuyuşları: Tanju, Jenuye, Şanu ve son olarak Şanyu) ünvanını aldı. Devletini tanzim ettiren kendisini iyi tanımladıkları anlaşılan Tung-hu lann (Doğudaki Moğol – Turguz kabileler birliği) ısrarla toprak taleplerine savaş ile mukabele ederek onları pişman ettikten ve böylece hakimiyetinin kuzey Peçili’ye kadar genişlettikten sonra Orta Asya’da Tanrı dağları Kan-su havalisindeki Hint – Avrupa menşeli oldukları sanılan Yüe-çi (Yüeh-ch’ih)’leri malup etti. (M.Ö.203). Mo-tun bundan sonra Çin topraklarına yöneldi. Üç yıl tadar sürdüğü anlaşılan (201-199) bu savaxşlarda ma-yi , tai-yuan bölgelerini zaptetti. Han sülalesinin kurucusu imparator Kau-tsu (M.Ö.206-195)’in 320 bin kişilik ordusunu Pai-teng’te bozkır usulü sahte Ric’at tabyesi (Turan Taktiği) ile çenber içine aldı (M.Ö.201). imparatorlar bozkır bölgelerin Hun devletine terki, yiyecek ve ipek verilmesi ve yıllık vergi şartları ile kendisini ve ordusunu kurtarmaya muvaffak oldu. Doğu Asya tarihinde ilk büyük devlet arasında akdedilmiş ilk milletler arası mukabele olduğu belirtilen bu anlaşma (M.Ö. 20) gereğince Mo-tun’un bir Çin prensesi ile de evlenmesi sonucu Çin ile dostluk havası içerisinde imparatoriçe Lu (M.Ö.195-179) imparatorlar Wen-ti (M.Ö. 179-157) zamanında da devam etmiş olan ticari münasebetler geliştirirken Mo-tun Baykal Gölü kıyılarından İrtiş yatağına kadar olan bozkırları ve daha batıdaki Ting-ling’ler bazı Ogur kolları Oğullar ile mezkün araziyi kuzey Türkistan’ı zaptetti ve oradaki Yüi’çi lerin komşusu Wu-sun’ları himayesine aldı. Bu süretli Büyük Hun Hükümdarı o çağda Asya Kıtasında yaşayan Türk soyundan bütün toplulukları kendi idaresinde tek bayrak altında toplamış oluyordu. İmparatorluk sınırlarının doğuda Kore’ye, Kuzeyde Baykal gölü ve Obi, İrtiş nehirlerinde, Batıda Aral Gölüne, Güneyde Çin’de Wei ırmağı, Tibet Yaylası, Karakurum dağları hattına ulaştığı bu tarihte Hunlara tabi onlar arasında Moğollar, Tibetliler, Tunguzlar ve Çinliler de vardı. Mo-tun tarafından Çin hükümetine gönderilen M.Ö. 176 tarihli mektuptan anlaşıldığına göre yalnız iç Asya’da Türk devletine bağlı kavim ve şehir devletçiklerinin sayısı 26 idi ve hepsi Tonhu’nun ifadesi ile “yay geren halk” ve tek bir aile halinde birleşerek Hun olmuşlardı. |