Dünyada ve Türkiyede Ayçiçeği Üretimi | |
GİRİŞ
Ayçiçeği, içerdiği yüksek orandaki (%22-30) yağ miktarı nedeniyle, bitkisel ham yağı üretimi bakımından önemli bir yağ bitkisidir. Ayçiçeği yağı; içerdiği çoklu doymamış yağ asitleri oranının yüksek (%69), doymuş yağ asitleri oranının ise düşük (%11) olması nedeniyle, beslenme değeri en yüksek olan bitkisel yağlardan birisidir(Anonyomus, 1994). Ayçiçeği yağı; sıvı olarak yemeklerde ve kızartmalarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca, diğer bitkisel yağlarla karıştırılarak yemeklik ve sofralık margarin yapılarak ta tüketilmektedir. Bugün dünya bitkisel ham yağı üretiminin %12,6 ayçiçeğinden karşılanmaktadır. Ülkemizde yıllara göre değişmekle beraber, yıllık 220-380 bin ton ayçiçeği yağı üretilmektedir. Türkiye bitkisel ham yağı üretiminin %46,7’si ayçiçeğinden karşılanmaktadır. Ayçiçeği; yağ açığımızı kapatmak için üretebileceğimiz en önemli yağ bitkisidir.
Yağı çıkarıldıktan sonra geriye kalan küspede, yüksek oranda protein bulunmaktadır(kabuklu %32,3, kabuksuz %46,8). Bu nedenle, karma yem üretiminde oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Soya küspesinden sonra metobolize enerji değeri en yüksek yağlı tohum küspesidir(2260 kcal/kg). Dünya yağlı tohum küspe üretiminin %6,8 ‘i ayçiçeğinden karşılanmaktadır (Arıoğlu - 1990).
Ayçiçeği yağında bulunan yüksek orandaki linoleik yağ asiti kurumayı çabuklaştırıcı özelliğe sahiptir. Bu nedenle, yağlı boya yapımında çok önemli bir yere sahiptir. Ayrıca, kağıt,plastik,sabun ve kozmetik ürünleri yapımında hammadde olarak kullanılmaktadır.
Ayçiçeği danesi kavrularak çerez olarak insanlar tarafından zevkle yenilmektedir. Ayrıca, kuşyemi olarak ta kullanılmaktadır.
Hasat sonrası arta kalan sapları ile tohum kabukları yakacak olarak değerlenmektedir. Sapların yakılmasından elde edilen külde yüksek oranda (%36-40) potasyum bulunmaktadır. Bu küller tarlaya serpilmek suretiyle, gübre olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca, ayçiçeğinin sap ve tablaları; furfurol ekstraksiyonunda ve kağıt yapımında da kullanılmaktadır (Eğilmez/1977).
Ayçiçeği; soya ve mısır gibi bitkilerle karışık olarak ekilerek yeşil yem veya silaj yapılarak hayvan beslenmesinde kullanılmaktadır.
Ayçiçeği bir çapa bitkisidir. Kendisinden sonra ekilen bitkilere temiz ve havalanmış bir toprak bırakmaktadır. Bu nedenle, iyi bir ekim nöbeti bitkisidir. |