Osmanlı Devletinin son döneminde demiryolu işletmeciliği, bankacılık ve ticaret alanındaki gelişmelerin ülke içerisinde tarım ve sanayi sektörlerindeki gelişmelerden kaynaklandığını ileri sürmek mümkün değildir. Bu sektörlerin gelişmesinde ekonominin dışa açılması ve Batılı kapitalist ülkelerin Osmanlı Devletindeki iktisadi çıkarlarını artırmak için bu alanlara yaptıkları yatırımlar birinci derecede rol oynamıştır. Bunun yanında, özellikle demiryolları yapımında Osmanlı Devletinin çabalarını unutmamak gerekir. Osmanlı Devleti, içe kapalı tarım alanlarını piyasaya açmak, madenlerin işletilmesini kolaylaştırmak için demiryolu yapımına büyük önem vermiştir. Bu amaçla yabancılara verilen ayrıcalıklar, teşvikler olağanüstüdür. Bu politika ile Osmanlı Hükümetleri bilinçsiz olarak yabancılara verilen kapitülasyonları artırmışlar, yabancı şirketlerin Osmanlı topraklarında devlet İçinde devlet olmaları yolunu açmışlardır.
Bankacılık ulaştırma ve ticaret alanındaki gelişmeler Osmanlı ekonomisinde tarım ve sanayi sektörlerini tamamlamaktan çok, kapitalist Batı ülkelerinin Osmanlı Devletindeki ekonomik hakimiyetini pekiştirmiştir. Osmanlı ekonomisinin Batıya bağımlılığı artmıştır. Batının Osmanlı üzerindeki emperyalist emelleri giderek gen işlemiştir.
Osmanlı Devletine yabancı sermaye yatırımları 19. yüzyılın ikinci yarısında dış borçlanmanın başladığı yıllarda girmiştir. Batının Osmanlı İle yaptığı ticaretin kapsamı genişledikçe yabancı sermaye bu ticareti kolaylaştıracak hizmet alanlarına yatırımlarını artırmıştır. 1914 yılına kadar Osmanlı Devletine 74.3 milyon İngiliz sterlini (81.7 milyon lira) yabancı sermaye yatırımı yapılmıştır. Bu yatırımın 61.3 milyon sterlini demiryolu inşaatı, bankacılık ve ticaret faaliyetinde toplanmıştır. |