1914 yılına kadar Osmanlı toprakları üzerinde 6107 km demiryolu inşa edilmişti. Bunun 4037 km si yabancılar tarafından yapılmış ve işletilmişti. 1899-1909 döneminde yabancı demiryolu şirketlerinin 26 milyon sterlin kâr ettikleri, ayrıca Osmanlı hükümetinden 10 milyon sterim km. garantisi aldıkları tespit edilmiştir. Bu verilere göre, yabancı şirketler demiryollarına yaptıkları 46.9 milyon sterlin tutarındaki yatırımın çok büyük bir bölümünü kısa sürede ve doğrudan geri almışlardı.
Osmanlı Devletinden Türkiye Cumhuriyetine 4100 km. demiryolu intikal etti. Cumhuriyet hükümetleri bu demiryollarını satın alarak millileştirdi. Tüm bu çabalara ve verilen ölçüsüz taviz ve imtiyazlara karşılık geniş Anadolu toprakları üzerinde demiryolu hattı çok yetersizdi. Bu konuda bir fikir vermek düşüncesi ile 1911 yılında Avrupa'da demiryolu uzunluğunun 338.9 bin km. olduğuna değinelim. 1920'lerde kara ve denizyolu ulaştırmasının daha da geri olduğu söylenebilir. Cumhuriyet döneminde özellikle 1939' a kadar demiryollarının geliştirilmesi politikası devam etmiştir. Osmanlı'dan devir alınan hatlarda bakım ve onanın faaliyetleri sürdürülmüş, demiryollarının uzunluğu yeni hatların eklenmesi ile iki katına çıkarılmıştır.
Yabancı sermayenin Osmanlı Devletinde kârlı buldukları diğer bir alan bankacılık sektörü olmuştur. Osmanlı Devleti ile ticaret ilişkisi kuran hemen her Batılı kapitalist ülke Osmanlı Devletindeki kârlı para ticaretinden pay kapmak için Osmanlı topraklarında banka şubesi açmışlardır. Bu alanda ulusal kuruluşların gelişmemiş olması yabancı bankaların faaliyetlerini kolaylaştırmış ve genişletme imkânı vermiştir. Yabancı bankalar dolaysız yabancı sermaye yatırımlarına katılmıştır, özellikle tahvil ve hazine bonosu satın alarak devlete borç vermeyi cazip bulmuşlardır. Yabancı sermaye 1914 yılına kadar Osmanlı Devletinde bankacılık sektöründe 9.8 milyon Lira (9.8 İngiliz Sterlini) tutarında yatırım yapmıştır. Bu alanda en büyük pay %38.2 ile Fransızlara ait idi. İkinci sırada %33.1 ile İngiliz sermayesi, üçüncü sırada %19.7 ile Alman sermayesi gelmekte idi.
Yabancı bankalar Osmanlı Devletinde ticaretin geliştiği ve tarımsal üretimin pazara açıldığı bölgelerde yabancı ve gayrimüslim tüccarlarla işbirliğine giderek tarımsal ve madensel hammaddelerin ucuza kapatılması operasyonuna katılmışlardır. Ulaştırma ve madencilik alanında yatırım yapan yabancı sermayeye aracılık etmişlerdir. |