«Sanayiin meşrutiyet öncesi gelişmesine, fabrikaların açılmasına engel olan sebepler «tabii» değil, taşımacılığın yetersizliği, tekel yöntemi müstebit yönetimler gibi «arızî» idi. Oysa, Meşrutiyet yönetimiyle birlikte bu«arızî» sebeplerin pek çoğu ortadan kaldırılmış, sanayi'in gelişmesi için «teşebbüs noksanlığı»'ndan başka bir engel kalmamıştı. Bu engelin aşılması da Osmanlı sermayedarına düşüyordu».
1908'deki İkinci Meşrutiyetin hemen sonrasında sanayileşmeye hareket kazandırmak için gerekli kanun düzenlemelerine geçildiği görülmektedir,
1913 Aralık ayında yürürlüğe konulan Teşvik-i Sanayi Kanun-u Muvakkati (sanayi desteklemesi geçici kanunu), 1914 yılının ilk aylarında yürürlüğe konulan Teşvik-i Sanayi Talimatnamesi ile Ocak 1917'de yürürlüğe konulan Teşvik-i Sanayi Kanun-u Muvakkatin Suret-i Tatbiki (uygulama şekli) Hakkında Nizamname bu bunun desteklemelerinin başlıcalarındandır.
1913 Yılı Sanayi Sayımı Sonuçları:
Gerek 1800'lerdeki gayretler, gerekse 1900'lerin başındaki kanun desteklemeleriyle ulaşılan durum, 1913 yılındaki Sanayi Sayımı ile ortaya konulmuştur. Bu sanayi sayımında 10 veya daha fazla işçi çalıştıran kuruluşlar dikkate alınmıştır.
Türkiye'nin 1923 sınırları içinde kalan yerlerde, yukarıda belirtilen İşçi büyüklüğüne sahip 560 imalat sanayii işyerinin mevcut olduğu ve bu işyerlerinde toplam olarak 35.000 işçinin çalıştığı tespit edilmiştir. Bu sanayi sayımında tespit edilen 560 işyerinden 239 tanesine ait olarak yayınlanmış bulunan sonuçlara göre sanayi kesimi, kuruluş ve işçi sayıları (Tablo: 1.1) deki gibidir. |