ÇİNKO
Çinkonun besleme bakımından esansiyel bir element olması, farelerle yapılan çalışma sonucu 1934 yılında anlaşılmıştır. 1940 yılında karbonik anhidraz enzimi izole edilerek saflaştırılmış ve bunun %0.33 düzeyinde çinko ihtiva eden bir metalloenzim olduğu tespit edilmiştir. Karbonik anhidraz enzimi karbonik asiti parçalayarak onu CO2 ve H2O ya ayırmaktadır. Daha sonraki çalışmalar çinkonun protein ve karbonhidrat metabolizmalarında rol oynayan bir çok enzimlerde mevcut olduğunu göstermiştir. Domuzlarda parakeratosis hastalığına çinko noksanlığının sebep olduğunun anlaşılmasından sonra, çinkoya besleme yönünden ilgi daha da artmıştır. Bundan sonra, çinko noksanlığının civcivlerde anormal kemik gelişmesine yol açtığı gösterilmiş, insanlarda alkolden dolayı meydana gelen siroz hastalığı gibi bazı metabolizma bozukluklarının çinko ile ilgili olduğu öne sürülmüştür.
Çinkonun Biyokimyasal Fonksiyonları
Çinko noksanlığı sonucu hayvanlarda görülen deri lezyonları ve korneal değişmeler birçok hususlarda, vitamin A, riboflavin, biotin, pantotenik asit, pridoksin ve esansiyel yağ asitleri noksanlığında ortaya çıkan arazlarla benzerlik gösterir. Bununla ilgili olarak, çinkonun bu besin maddelerinden biri veya birçoğunun metabolizmalarıyla ilgili olduğu öne sürülmüştür.
Karbonik anhidraz enziminin kristalin preparasyonu %0.3 çinko ihtiva eder. Bu enzim akciğerlerde karbondioksidin açığa çıkarılmasında, vücudun asit-baz dengesinde önemli bir rol oynamaktadır. Keza gastrik mukozada karbondioksidin hidrasyonunda da fonksiyon göstermektedir. Bu sonuncu reaksiyon gastrik hidroklorik asitin yapılması için salgılanan hidrojenin kullanılması sonucu ortaya çıkan aşırı alkali durumu ortadan kaldırmak için zorunludur. Karbonik anhidraz, kemiklerin kalsifikasyonu ve yumurta kabuğunun teşkilinde de rol oynamaktadır. Yumurtlayan tavuğun ovidukt kanalındaki kabuk bezlerinde yüksek düzeyde karbonik anhidraz enziminin mevcut olduğu bildirilmiştir.
Çinko Noksanlığında Ortaya Çıkan Hastalıklar
Çinko noksanlığı civcivlerde, bacak kemiklerinin kalınlaşıp kısalmalarına tibiometatarsal eklemin genişlemesine, derinin bilhassa, ayaklarda pul pul kabuk bağlamasına, tüylenmenin bozulmasına, yemden yararlanmanın düşmesine, iştahın kaybolmasına, büyümede gerilemeye; ileri derecede eksiklik durumunda ise, mortaliteye yol açar. Yemliklerin, sulukların, kafeslerin galvanize saçtan yapılması halinde hayvanlar vücutlarına önemli derecede çinko alırlar. Bundan dolayı deneysel çinko noksanlığı meydana getirilebilmesi için kullanılan yemlik ve sulukların ya plastik ya da paslanmaz çelikten yapılmış olmaları zorunluğu vardır. |