Vücudun Demir Kapsamı
Demir vücut ağırlığının yaklaşık olarak %0.005’ini teşkil eder. Vücuttaki bütün demirin %90’ından fazlası iki şekilde porfirinlere bağlı kompleks formlarda bulunur. Bunlardan bazıları demiri heme şelatı yahut entegral bir kısım olarak bulundururlar. Bazılarında ise demir porfirin halkasında şelatlaşmış olarak bulunur. Total demirin %57 kadarı kan hemoglobininde %7’si ise myogolobin de yer alır. Kemik iliği demirin en son kullanılacak yedek bir kaynağıdır. Demir noksanlığının giderilmesinde de yine en sonra tatmin edilen, yani eksilen demirin yerine yenisi konan kısım burasıdır. Bu nedenle, kemik iliği demiri, vücut demir rezervleri hakkında en değerli klinik bilgileri sağlar. Kemik iliği bulgularına dayanarak vücutta demir bakımından bir eksiklik veya fazlalık olduğu hakkında güvenilir bir hükme varılabilir.
Demir Eksikliğinde Ortaya Çıkan Hastalıklar
Diğer hayvanlarda olduğu gibi, kanatlı hayvanlarda da demir eksikliği, mikrositik (microcytic) ve hipokromik (hiypochromic) anemi ile sonuçlanır. Kuru yağsız süt tozu yahut soya proteini sodyum etilendiamintetrasetat ile muamele edilerek, demirden tamamen yoksun hale getirilebilir. Saflaştırılmış rasyonda, protein kaynağı olarak bu kullanılırsa kanatlılarda demir noksanlığı deneysel olarak meydana getirilebilir.
Demir noksanlığı sadece, ağır bir anemi ve kırmızı kan hücrelerinin hacminde önemli bir düşmeye sebep olmayıp aynı zamanda, New Hampehire ırkının civciv, piliç ve tavuklarında tüylerin depigmentasyonuna da yol açmaktadır. Normal olarak kırmızı ve siyah olan tüyler renksizleşmektedir. Demirce eksik rasyonlarla beslenen New Hampshire’larda görülen bu pigmentsizliğin (achromotrichia) esas sebebi daha önce bilinmiyordu. Bu ırkın hayvanları demirce çok noksan rasyonlarla beslendikleri zaman, vücutlarında depo ettikleri demir tükenmektedir. Çünkü, hemoglobin ve diğer dokuların teşkili için demir ihtiyacı, tüy pigmentasyonu için gerekli demir ihtiyacından çok daha önemlidir. Böylece hayvanlara normal düzeyde demir sağlanması, yeni büyüyen tüylerde tekrar pigment depolanmasına yol açmaktadır.
Demirin pigmentasyonda oymadığı rolün iki yönlü olduğu öne sürülmüştür. Bunlardan birisi, kırmızı tüy pigmentlerinin demir kapsaması, yani demirin pigmentin yapısında yer alması; diğeri ise, pigmentasyon olayındaki enzim sisteminde demirin fonksiyon göstermesidir. Bunun da nedeni, demir yokluğunda New Hampshire ırkı hayvanlarındaki tüylerin sadece demir kapsayan kırmızı pigmenti değil, siyah melanın pigmentinin de kaybolmasıdır. Bu ırkta melanin, tüy pigmentasyonunun normal bir kısmını teşkil etmektedir.
Demirce noksan civcivlere, demir kapsayan rasyonların verilmesi halinde önce bir şerit halinde siyah pigment teşekkül etmekte, sonra normal kırmızı pigment depolanması başlanmaktadır. Tüyler büyüdükçe, siyah melanin pigmenti bütün tüylerde normal ve belirli bir düzende dağılmaktadır. |