1.8.1. ALKALİ – SİLİKA REAKSİYONU
Alkali – silika reaksiyonu (ASR), genellikle çimentodan kaynaklanan alkali oksitlerle (Na2O, K2O) reaktif silika formları içeren agregalar arasında oluşan, betonda genleşme etkisi yaratan kimyasal bir reaksiyondur.
Genleşmeye neden olan ASR ‘nin oluşabilmesi için agregada reaktif silika formları, betonda yeterli miktarda alkali (sodyum ve potasyum) ve ortamda nem bulunmalıdır. Bu koşullardan herhangi biri olmazsa ASR nedeniyle bir genleşmede olmayacaktır. ASR basitce iki aşamada gösterilebilir:
1. Alkali + Reaktif silika → Alkali – Silika jel ürünleri
2. Alkali – Silika jeli + Nem → Genleşme
Çatlakların nedeni reaksiyon sonucu genleşen alkali-silikat-hidrate jelinin oluşumudur. Bu jel, çimento hamurundan su emerek şişer ve mikro çatlaklara yayılır. Buralarda da su emerek büyüyen jel oluşumları çatlakları büyütüp, özellikle agrega çimento ara yüzey bağını zedeleyerek betonun parçalanmasına yol açar.
ASR ‘den etkilenmiş yapılarda genellikle şu belirtiler görülmektedir: genleşme, yaoısal elamanlarda deformasyonlar, çatlaklardan jel sızması ve kapak atmalar. ASR ile ilgili en yaygın saha gözlemi beton yüzeyindeki çatlakların gelişimidir. Beton eleman eksenel bir gerilmeye maruz kalmadıysa çatlak deseni ASR’nin karakteristik özelliği olan ‘harita çatlağı’ şeklinde olmaktadır. Önceleri yüzeyde harita, örümcek ağı şeklinde görülen kılcal çatlaklar zamanla büyüyerek, betonun tamamen dağılmasına yol açar.
1.8.2. ALKALİ KARBONAT REAKSİYONU
Bazı tip karbonat mineralleri alkali saldırısından etkilenirler. Dolomit veya magnezyum içeren kireçtaşları reaksiyon sonucu magnezyum hidroksite dönüşürler. Dedolomitasyon adı verilen bu olay, harita şeklinde çatlaklara ve betonun tamamen parçalanmasına yol açabilir. Dolomitin esas maddesi MgCO3 su etkisiyle Mg(OH)2 ‘e dönüşmekte, Mg(OH)2 ise suda çözünerek suyun taşın içine sızmasını sağlamaktadır. Taşın iç kısımlarında jeolojik devirlerden kalma kil damarları varsa bunlar su ile temas edip şişmekte ve agregaları patlatmaktadır.
Reaksiyonun engellenmesi olaya neden olan öğelerin kaldırılması ile olanaklıdır. Diğer bir deyişle, reaktif olmayan agrega kullanımı ve alkali içeriği az olan çimento kullanımı ile reaksiyon önlenebilir.
|