Ülkeler arasındaki üretimin verimliliği açısından farklılıklar vardır. Bazı ülkeler bazı malları üretmede daha etkilidirler, dolayısıyla bu malları daha ucuza mal ederler. Oysa bir kısım mallarda bu derece üstün bir üretim etkinleği görülmeyebilir. İşte bu verimlilik farkları dolayısıylaher ülke fiilen üretebildiği bütün malları değil bunların içinde uluslararası alanda rekabet gücü sağlayacak malları üretmelidir. Bu malları dışarıya satarak nisbeten pahalıya üretebildiklerinide yurt dışından ithal etmelidir.
Dış ticaretin diğer bir nedenide mal farklılaştırmasıdır. Bir endüstriye bağlı firmaların ürettikleri mallar birbirinin benzeri olmakla birlikte aynı mallar değildir. Bunlar arasında dış görünüş ve ambalaj yönünden olabileceği gibi kullanış özellikleri bakımındanda farklar vardır. Öteyandan tüketici tercihleride birbirine uymaz. Bazıları bir malın bir türünü diğerleride birbaşka türünü tercih ederler. Dış ticarete konu olan çok geniş bir mal grubu üzerindeki en çok ticaret ancak tüketicilerin farklı nitelikte malları tercih etmeleri ile açıklanabilir.
A- Dış ödemeler dengesi
Bir ülkenin bir yıl içerisinde tüm yabancı ülkelerle olan ekonomik ilişkilerini göstermek için belirli bir sisteme göre tutulan kayıtlara ÖDEMELER DENGESİ ve ye ÖDEMELER BİLANÇOSU adı verilir. Ödemeler bilançosu bir ülkenin dış ekonomik durumunun göstergesi olarakekonomik politikanın belirlenmesinde çok büyük önem taşır.
Ödemeler bilançosunun açık yada fazla vermesi milli gelir ve istihdam düzeyi kalkınma hızı ve fiyat istikrarı ve dolayısıyla ekonomik refah üzerinde önemli etkiler dogurur. Dış ekonomik ilişkiler iki ülke arasında parasal bir sonuç doğuran tüm ilişkileri kapsamaktadır. Ekonomik işler parayla yapılabileceği gibi malın malla değişimi şeklindede olabilir. Bunungibi karşılıksız bir mal yada hizmet ödemesi şeklinde yapılan tek taraflı işlemlerde ödemeler bilançosunda yer alır. Aynı şekilde ülkeye para yerine makine ve donatım şeklinde gelen yabancı sermayede ödemeler bilançosunda gösterilir.
Ödemeler bilançosu çift kayıtlı muhasebe sistemine göre tutulur ve uluslararası işlemlerin özelliklerine göre bilaço kalemlerine alacak veya borç kaydedilir. Bunagöre ihracat sermaye ithali alacaklı hesap olup sermaye bakiyesi ithalat, sermaye ihracı gibi kalemler ise borçlu hesap olup borç bakiyesi verir. Diğer bir deyişle ülke sakinleri lehine yabancılar üzerine bir parasal hakkı doğuran ekonomik ilişkiler bilançonun alacaklı tarafına kaydedilir. Yabancılar lehine ülke sakinleri üzerine parasal hakkı doğuran işlemler ise bilançonun borçlu tarafında gösterilir. Bu muhasebe tekniğinin bir özelliği olarak ödemeler dilançosununalacaklı tarafının toplamı borçlu tarafının toplamına eşit çıkar. Dplayısıyla ödemeler bilançosu muhasebe kayıtları anlamında herzaman denktir. O nedenle ekonomik bir dengesizliğin bulunabilmesi yani ödemeler bilançosunda gerçekte bir dış açık veya dış fazla olup olmadığının belirlenebilmesi için özel bazı işlemlere gerek vardır.
|