1.2. Parite Hareketleri
1999 yılı başında, Ekonomik ve Parasal Birliğin (EMU) üçüncü aşaması çerçevesinde Avrupa Para Birliğine üye ülkeler euronun kaydi para olarak kullanımına başlamıştır. Başlangıçta piyasa güveninin sağlanması nedeniyle euronun ABD doları karşısında güçlü bir para birimi olacağı öngörülmüş, ancak Rusya krizi sonrası ABD ekonomisinin yüksek oranlı büyümesinin devam etmesi, buna karşın Euro Bölgesi ülkelerinin krizden daha çok etkilenmeleri, euronun ABD doları karşısında değer kaybetmesine yol açmıştır.2000 yılında ise ABD ekonomisinin özellikle teknoloji ürünlerine yatırım yaparak yüksek büyüme oranlarını devam ettirmesi ve uzun vadeli getirilerin Avrupa’ya göre daha yüksek olması, ABD dolarına olan talebi ve dolayısıyla euro karşısındaki değerlenmesini artırmıştır. Aynı zamanda, Avrupa Para Birliğine üye ülkelerde ekonomik ve mali politika uygulamalarında uyum zorlukları ve iş gücü piyasalarında yapısal sorunlar yaşanmıştır.Bu gelişmeler de euronun değerini orta vadeli hedeflerle uyumsuz bir noktaya getirmiştir.
1999 ve 2000 yıllarında gerçekleşen parite hareketleri döviz sepeti kompozisyonunu da etkilemiştir. 1999 yılında euronun sepet içindeki payı yüzde 58,4’ten 2000 yılında 53,9’a gerilemiş, buna karşın ABD dolarının payı aynı dönemde yüzde 55’ten yüzde 58,5’e yükselmiştir.
1.3. Türkiye’nin Rekabet Gücündeki Gelişmeler
Ülkelerin rekabet güçlerindeki değişmeleri ölçmek üzere hesaplanan nispi pozisyon endeksi Türkiye’nin rekabet gücündeki bozulmayı göstermektedir. En büyük ticaret ortaklarımızdan olan Almanya, İtalya, Fransa ve İspanya’ya karşı rekabet gücümüz 1997 yılından itibaren azalmaya başlamıştır. 1999 yılında euroya geçişten sonra, euronun ABD doları karşısında değer kaybetmeye başlamasıyla rekabet gücümüzdeki bozulma hızlanmıştır.
Son yıllarda uluslararası piyasalarda yaşanan krizler de Türkiye’nin rekabet gücünü zayıflatan önemli bir faktör olmuştur. 1997 yılında yaşanan Asya krizi sonucunda Güney Kore ve Tayland’ın para birimlerinin değer kaybetmesiyle bu ülkeler Türkiye’ye karşı göreli bir avantaj sağlamıştır. Ancak, bu gelişmenin etkisi 1998 yılından sonra yavaşlamaya başlamıştır. 1998 yılındaki Rusya kriziyle Rus rublesinin önemli ölçüde devalüe edilmesi de benzer bir etki yaratmıştır. Rusya’nın Türkiye karşısında elde ettiği bu rekabet gücü artarak devam etmiştir.
2000 yılında Türkiye’nin rekabet gücündeki azalış devam etmiştir. Bunun nedeni, uygulamaya konulan Enflasyonu Düşürme Programı çerçevesinde kurların gerçekleşen enflasyon oranının altında kalması ve Türk lirasının reel olarak değerlenmesidir. Ayrıca, euro/dolar paritesinin euro aleyhine gelişmesiyle özellikle Euro Bölgesi ülkelerinin nispi pozisyonlarını iyileştirmiştir.
|