3.2. 1930 – 1950 Arası Dış Ticaretin Durumu
1933-1938 dönemi hızlı bir sanayileşme ve inşa dönemidir. Devletin fabrika kurmak ve işletmek suretiyle ekonomik hayata aktif müdahalesi olmuştur. Devlet ekonomiye 5 yıllık Ekonomik Planlarla müdahale etmiştir. 1933-1937 yılları arasında 1. Beş Yıllık Sanayi Planı uygulanmış olup, plan kapsamında Kayseri, Nazilli, Ereğli, Malatya İplik ve Dokuma; İzmir Kağıt Sanayi, Kütahya Seramik Fabrikası, Karabük Demir Sanayi, İzmit Süper Fosfat, Isparta Gülyağı fabrikaları kurulmuştur. Ancak İkinci 5 Yıllık Sanayi Planı hazırlanmasına rağmen, İkinci Dünya Savaşının çıkması üzerine uygulanamamıştır.
Bu dönemlerde ihracat da dahil olmak üzere dış ticaret ve dış ekonomik ilişkiler, 1930 tarihinde çıkarılan 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu yine aynı tarihli 1705 sayılı Ticarette Tahsis’in Men’i ve İhracatın Murakebesi ve Koruması Hakkındaki Kanun ve bu Kanunda değişiklik yapan ve 1936 tarihinde çıkarılan 3018 sayılı Kanun ile düzenlenmiş, bir başka değişle kontrol altına alınmıştır.
1946 yılında TL %116 oranında develüe edilmiş, böylelikle 1 Dolar = 2.80 TL olmuştur. İthalattaki sınırlamalar azaltılmış, 1947 yılında Dünya Bankası Uluslarararsı Para Fonu (IMF) Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü (OEEC) ve Gümrük Tarifeleri ve ticaret Genel anlaşmasına taraf olunmuş ve 1949 yılında yeni bir Gümrük Kanunu yürürlüğe girmiştir.
1946 yılında yapılan devalüasyona rağmen, ithal sınırlamalarının kaldırılması ve ihraç mallarımızın arz elastikiyetinin düşük olması nedeniyle 1947 yılında başlamak üzeri dış ticaret dengesi açık vermeye başlamıştır.
1930 yılında 71,4 milyon dolar olan ihracat ilk kez 1937 yılında 100 milyon doları aşarak 109,2 milyon dolar olmuştur. 1950 yılına gelindiğinde ise bu rakam 263,4 milyon dolar düzeyine yükselmiştir. Yine aynı şekilde 1930 yılında 69,5 milyon dolar olan ithalatımız 1938 yılında 118,9 milyon dolar, 1950 yılında ise 285,7 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. |