KOTALAR VE DIŞ TİCARET HADLERİ
Tarifelerde olduğu gibi kotalar da ülkenin ticaret hadlerinin düzeltilmesi amacıyla kullanılabilir. Fakat kota uygulanarak ticaret hadlerinin iyileştirilmesi durumunda sonuç tarife ile iyileştirmeden oldukça farklıdır.eğer ihracatçılar serbest bir şekilde rekabet ederken ithalatçılar arasında çatışma varsa ithalatçılar bu gelire sahip olur. Eğer hem ihracatçılar ve hem de ithalatçılar arasında çatışma varsa kota uygulamasından doğan gelirin paylaşılması konusunda belirsizlik söz konusu olur. Özetle, kota uygulaması sonucunda potansiyel olarak ticaret hadlerindeki düzelme, İngiltere'nin (yabancı ülke) teklif eğrisi ile bu ülkenin misillemede bulunup bulunmamasına bağlıdır.
GATT/WTO ÇERÇEVESİNDE KOTALAR
GATT/WTO sisteminde bazı şartlarda kota uygulamasına gidilebilir.Genel Anlaşma’ya güre geçici ödemeler dengesi zorluğu çeken ülkeler, bir süre için ithalatlarını kısıtlayabilirler. Bu çerçevede Genel Anlaşma’da gelişmiş ülkeler için 12. madde, gelişme yolunda olan ülkeler için ise 18/B maddesi yer almaktadır. Ödemeler dengesi sorunlarıyla ilgili olarak GATT içinde özel bir komite mevcuttur. Komite, başvuruda bulunan ülkenin durumuna göre ayrıntılı bir araştırına gerçekleştirir ve bunun için IMF ile işbirliği yapar. Sıkı kurallara tabi 12. madde çok az kullanılmış ise de, gelişme yolunda olan ülkeler 18/B maddesine sürekli başvurmuşlardır.
Gelişme yolunda olan ülkelerin başvurularının %80'i kabul edilmiştir. Ödemeler Dengesi Komitesi'nin son yıllarda onayını daha zor verdiği ve özellikle bu onayı G. Kore gibi GATT Sistemi içinde gelişme yolunda olan ülke statüsü taşıyan fakat bu statüsü uygulamada tartışmalı ülkeler için esirgediği gözlenmektedir. Güney Kore benzeri ülkeler için uygulamanın Genel Anlaşma'nın 18/B maddesinden 12. maddesine doğru kaydırılmasına çalışılmaktadır. Genel Anlaşma'nın 18/B maddesine göre uygulanan kota ile bir üründen ithal edilebilecek miktar, dolaysız bir şekilde sınırlanmaktadır. Dolayısıyla, kota bağlayıcı olduğu sürece ekonomideki ayarlama yurt içi fiyatın yükselmesi ile sağlanmaktadır. Kota gümrük vergisine eşdeğer bir etkiye yol açmakta, fakat kota karlarından yararlanacak kesim genelde gümrük vergisinden yararlanacak kesimden farklı olmaktadır.
GATT/WTO çerçevesinde kotalar, ithal yasaklarının yanında ithalatı izne tabi tutmayı veya şartlı ithal izinlerini de kapsamaktadır. GATT/WTO'a göre ancak kamu güvenliği veya sağlığı gibi durumlarda ithal yasakları tam olarak uygulanabilir. Şartlı ithal izinleri ise, bir malın ithalatına ancak ihracat yapma veya diğer yollarla döviz getirme gibi şartların gerçekleşmesi durumunda izin verilmesi sistemidir. İthalat şartlara bağlı olduğundan, ithal edilebilecek miktar kısıtlanmaktadır. |