3.2.1. Arz Yönlü Faktörler
R.Prebish ve H.W. Singer, teknolojik ilerlemeler sonucu ortaya çıkan verimlilik artışlarının gelişmiş ülkelerde ve gelişmekte olan ülkelerde asimetrik fiyat değişmelerine yol açtığına işaret ederek, bunun bir tür arz sapmasına neden olduğunu savunmuşlardır( SPRAOS, 1982; 98-104). Gelişmekte olan ülkelerde fiyatların verımlilikteki artışlara olan duyarlılığı, gelişmiş ülkelere nazaran çok daha yüksektir. Bu sebeple, teknolojik değişmelerle ortaya çıkan verimlilik artışları gelişmekte olan ülkelerde gelişmiş ülkelere nazaran daha fazla fiyat dLişüşlerine sebep olmaktadır. Bu durum gelişmekte olan ülkelerde bir çeşit arz sapması yaratmakta ve birincil malların ticaret hadlerinin mamLil mallar karşısında bozulmasına sebep olmaktadır.
Prebish bu konuda daha da ileri giderek, verimlilik artışları sonucu ortaya çıkan arz sapmalarının sadece bırincil malların mamü] mallar karşısındaki ticaret hadlerini bozmakla kalmadığını, aynı zamanda gelişmekte olan ülkelerin ürettikleri birincil malların, bu arz sapmalarından dolayı gelişmiş ülkelerce üretilen birincil mallardan daha büyük fiyat gerilemelerine maruz kaldığını ileri sürmüştür ( SPRAOS, 1982; 97-117).
Gelişmekte olan ülkelerin bir diğer öıelliği de, çalışan nüfusun genellikle tarım kesiminde ve düşük ücret düzeyinde çalışıyor olmasıdır. Nüfusun büyük çoğunluğunun tarım ve birincil mallar kesiminde, düşük ücret düzeyinde çalışmakta olması, reel ücret düzeyi üzerinde sürekli baskı yaratmakta ve ücretlerin verirnlilik artışları ile aynı oranda artmasını engellemektir. Sanayi malları imal eden gelişmiş ülkeler verimlilik artışlarını fiyatları düşürrneyerek, iyi örgütlenmiş ışletme ve sendikaları vasıtasıyla krlara ve ücretlere aksettirirken, birincil madde üreticisi gelişmekte olan ülkelerde bunun tersi olmakta ve verimlilik artışları fiyat düşüşleriyle sonuçlanmaktadır ( İYİBOZKURT, 1992; 116-117).
Emek verimli liğindeki artışla beraber. birincıl malların üretimini artarken nishi fiyatları düşmektedir. Fiyatların gerilemesi talebi uyarmakta, ancak oldukça yüksek sayıda ve düşük ücret düzeyinde çalışmaya hazır işsiz insan rezervi sürekli olarak birincil mallar kesimine yönelince, birincil mallara olan talep fazlası üretim fazlasıyla karşılanmaktadır. Böylece bir yandan üretim hızla artarken, diğer yandan fiyatlar sürekli olarak aşağıya doğru çekilmektedir ( SPRAOS, 1982; 100). |