Net değişim ticaret hadlerine verimlilik artışlarıyla ilgili olarak yöneltilen eleştirilere rağmen, dış ticaret kazançlarının daha ıyi bır ölçLisünün bugüne dek geliştirilmediğini görmekteyiz. Nitekim net değişim ticaret hadlerinin dış ticaretten elde edilen kazançların gerçek ölçüsü olmadığını ileri sürenlerden hiçbirisi, ilksel mal üreticisi ülkelerin dış ticaret hadlerindeki tarihsel bozulmanın bu ülkelerin dış ticaretten elde edilen kazançlardan eşit olmayan bir şekilde pay aldıkları görüşünü çürütecek kadar iyi bir başka ölçü ile ortaya çıkamadıkları ortadadır (SARKAR, 1986; 364).
Kalite Farklılıkları ile İlgili Eleştiriler
Prebish-Singer tezıne teorik zeminde yöneltilen ikinci önemli eleştiri, ticaret hadleri kavramının ihraç ve ithal malları arsında zaman içinde sağlanan kalite değişmelerini ve ticarete yeni konu olan malları kapsamamasıdır. Özellikle hipotezin dayandığı ampirik çalışmaların kapsadığı dönemin mamül mallarda önemli kalite iyileşmelerine sahne olduğunu ileri süren çok sayıda iktisatçı, bu açıdan hipotezin ilettiği mesajların yanıltıca olduğu düşüncesindedirler (HABERLER, 1966; 199). Bu iktisatçılardan bir kısmı indekslerde yer alan herhangi bir malın daha kaliteli bir türünün payının artmış olması veya sonradan daha kaliteli mal türlerinin indekslere girmesi durumunda, kalite farklılıklarının doğal olarak getireceği fiyat artışlarını, doğrudan mamül mallarda gerçekleşmiş fiyat artışı şeklinde göstereceğini ileri sürmüşlerdir. Böyle bir durumda, kalitesi artmış mamül mallardan sağlanan yararlar tam olarak değerlendirilmernekte ve fiyatları olduğundan fazla gösterilmektedir.
Bu eleştiriler, kalite iyileşmelerinin mamül mallarda ilksel mallara oranla daha fazla görüleceği varsayımına dayanmaktadır. Gerçekten de yeni mal icadı ve kalite iyileşmelerinin daha çok sanayi mallarında görüldüğü bilinmektedir. Bunun başlıca nedeni, teknolojik yeniliklerin daha çok sanayi alanında ortaya çıkmasıdır.
Bozulan ticaret hadleri hipotezine yöneltilen bu eleştirilere rağmen, hipotez çürütülememiştir. Bu durumun başlıca nedenleri, birçok konuda hipotezin öngördüklerini çürütecek alternatiflerin getirilmemiş olması ve yapılan ampirik çalışmaların hipotezin teorik açıklamalarını destekler nitelikte olmasıdır. |