(Basalte). — Gabro familyasının en bazik ve önemli bir taşı olup rengi siyah, homojen, yoğun ve ağır, dokusu mikrolitili veya bazen camsıdır. Bileşiminde şekilsiz maddelerle lâbrador ve anortit gibi bazik feldispatlar, ojit mikrolitleri, manyetit ve olivin habbeleri ve bazen de hornblent ve ilmenit bulunur. Lâbrador ve ojitin bazen büyük billur halinde bulunduğu da bilinmektedir. (Şekil 1).
ŞEKİL- 1 Bazaltın Mikroskoptaki Görünümü
Bazaltın siyah renkli ve ağır olması manyetitten ileri gelir; hatta manyetiti fazla olan bazaltlar genellikle magnetizma özeliğini gösterirler . Olivin , bazaltlarda yuvarlak yeşil tanecikler halinde bulunur ki taşın siyah yüzü üzerinde bunlar göz ile de ayırt edilebilir. Her bazaltta az çok olivin bulunur. Bazı bazaltlarda bu mineralin % 50 oranında bulunduğu da bilinmektedir. Mikroskopla olivin tanecikleri içinde çatlaklar ve pikotit enklüsyonları görülür. Hornblente ekseriya büyücek billurlar halinde yoğun bazaltlardan ziyade bazalt tüfleri içinde rastlanır, içinde fazla miktarda ve büyük düzgün billurlar halinde ojit bulunan bazaltlara büyük ojit billurlu bazalt denir. Trabzon'un batısında Akçaabat ile Vakfıkebir kazaları arasında bu çeşit bazaltlar vardır.
Bazı bazaltlarda jasp ve kalseduvan toprakları, zeolit ve kalsit mandelistaynları görülmektedir. Elemanları büyük olan bazaltlar doleritin bir türü addedilirler. Fakat bu iki kütle arasında araç teşkil eden diğer bazı taşlar da vardır. Bazaltın yoğunluğu 2,80-3 tür. Silis miktarı ise%48-50 dir.
Trakilit ( Trachylite ) ve Hiyalomdan ( Hyalomelane ) adları verilen camsı bazaltlar vardır ki bunlardan birincisi esmer renkli olup asitlerde erir, ikincisi ise sarı renkli ve asitlerde erimez. Bunlar asıl bazalt kütleleri içindeki boşlukları doldururlar . Mıkroskopik özelikleri bakımından obsidiyenlere çok benzerler ; bileşimlerinde daima olivin ve bir miktar su vardır.
Bazaltlar filon , dayk ve akıntı halinde bulunurlar. Bunların lâvları da fazla akışkandır. Bu taşların en karakteristik özelikleri, altıgen prizmalar halinde büyük kolonlar teşkil etmeleridir . Bu prizmalar çok defalar düzgün olurlar (Şekil 2) . |